19ο ΦΝΘ: Στα μονοπάτια των Θεών
Μικρά βήματα στα μονοπάτια των Θεών: Ανεξαρτήτως θρησκευτικών πιστεύω, κάθε άνθρωπος είναι ένας μικρός θεός. Κρύβει μέσα του όλη τη δύναμη για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο. Κι όλη του η ζωή είναι ένα διαρκές κυνηγητό, είτε να το φτάσει είτε να το αποφύγει. Ο άνθρωπος που έλκεται και τρέχει προς τον εαυτό του ή μακριά από αυτόν. Κι η φύση, ο τόπος και η ιστορία καταγράφουν. Από τα μικρότερα σωματίδια μικροοργανισμών, στα αιωνόβια βουνά, ο άνθρωπος αναζητά το στίγμα του, το βρίσκει ή νομίζει πως το βρίσκει, μόνο για να το ξαναχάσει και να το αναζητήσει ξανά, σε ένα αέναο ταξίδι ταυτότητας.
Όλα αυτά που στην καθημερινή ζωή μας δεν κάνουμε μια παύση να σκεφτούμε, μπορεί ένα ντοκιμαντέρ να μας πάρει από το χέρι και να μας ξεναγήσει στο άγνωστο αλλά και στα ενδότερα της ψυχής μας.
Food for Thought, λοιπόν, παράλληλα με το φετινό τμήμα Food vs Food που είναι αφιερωμένο στις μαγειρικές.
Η Τετάρτη, μας επιφύλασσε ταινίες που αποτελούν έναυσμα για φιλοσοφικούς προβληματισμούς, στο θεϊκό αλλά και το ανθρώπινο, το «Όλυμπος: Τέσσερα Μονοπάτια για να φτάσεις τους Θεούς», τον «Σάμουελ στα Σύννεφα», μια άσκηση νου, σεξουαλικής ταυτότητας και διαφορετικότητας στο «Μετάβαση, Διεμφυλικά Παιδιά» ή το «Venus». Παράλληλα, προβλήθηκε η πειραματική τριπλέτα του film forward «Η Παραλία», «Λέιλα και Λάνσελοτ» και «Μικροσκοπικά Σώματα», αλλά και τη συγκινητική «Φλεγόμενη Γυναίκα», αλλά και το εντυπωσιακό αρχειακό υλικό του «Dawson City: Παγωμένος Χρόνος».
Μια καλή πρόταση ελληνικού ντοκιμαντέρ αποτελούσε το «Όλυμπος – Τέσσερα Μονοπάτια για να Φτάσεις τους Θεούς», του Νίκου Ντουρλιού και εμείς ανταποκριθήκαμε στο κάλεσμα του βουνού και της περιπέτειας. Όπως φανερώνει κι ο τίτλος, το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να προσεγγίσει τις ψηλώτερες βουνοκορφές του Μύτικα, της κατοικίας των Θεών, όπως λεγόταν κατά την αρχαιότητα για το δωδεκάθεο, μέσω τεσσάρων διαφορετικών διαδρομών. Διαφορετικές αφετηρίες, από Δριμώνα ή Ελασσώνα, διαφορετικές ομάδες πεζοπόρων και αναβατών κάθε φορά, διαφορετικά καταφύγια που θα συναντήσουν στο δρόμο τους, κοινός στόχος. Παράλληλα μικρή ιστορική αναδρομή στο βουνό και την πρόσφατη ιστορία του. Κάθε ομάδα που παρακολουθούμε έχει το δικό της στιλ, το δικό της μουσικό θέμα και ο κεντρικός παππούλης αφηγητής στον οποίο επιστρέφουμε τακτικά για την εμπειρία και τις αναμνήσεις του. Ωραίο ντοκιμαντέρ για το φυσικό πλούτο και την ομορφιά της πατρίδας μας που δυστυχώς λίγοι ασχολούμαστε και γνωρίζουμε.
Ο Νίκος Ντουρλιός επιλέγει μάλλον μια σχετικά παλαιομοδίτικη παρουσίαση, δεν αποφεύγει τα χρονικά μπρος-πίσω, ενώ θα μπορούσε να εισάγει και λίγο πιο μοντέρνα γραφικά και γραφήματα. Σε αυτό το τελευταίο σημείο ίσως χρειαζόταν λίγο περισσότερη φιλοδοξία, λίγο περισσότερη προσοχή στο τέλος. Το άξιζε και η φιλότιμη προσπάθεια που κατέβαλαν, σε οργάνωση αλλά και εκτέλεση. Θα έπρεπε να προσεγγίσει περισσότερο το νεανικό κοινό όσο και το ενήλικο, αλλά και να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να αποτελέσει τον απόλυτο -υπερπλήρη οδηγό του βουνού, στοχεύοντας τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Και το γράφω αυτό έχοντας γνώση των λιγοστών κονδύλιων και προϋπολογισμών με τους οποίους παλεύουν οι έλληνες ντοκιμενταρίστες. Συχνά, κατά τη διάρκεια της προβολής λυπόμουν τους καμεραμέν, που εκτός της επίπονης πεζοπορείας έπρεπε να τρέχουν φορτωμένοι με τον εξοπλισμό και μπρος πίσω από τους οδοιπόρους για να προλάβουν τα πλάνα. Το βουνό τους αντάμειψε όμως, όπως κι εμάς, με υπέροχες εικόνες.
Πόσο άνετα νιώθουμε με το σώμα μας και το φύλο μας; Πόσο ανεκτικοί ή ανοιχτοί είμαστε απέναντι σε διεμφυλικούς ανθρώπους; Κι αν πρόκειται για το δικό μας παιδί; Αυτό προσπαθεί να μας δείξει το «Transitioning: Transgender Children» που προσεγγίζει το θέμα του με σεβασμό και τρυφερότητα. Μας γνωρίζει πολλές περιπτώσεις παιδιών, κυρίως στην Βαρκελώνη και γενικότερα στην Καταλονία, που σχεδόν από όταν άρχισαν να συνειδητοποιούν τον εαυτό τους και την ζωή, ένοιωθαν αφόρητα με το φύλο τους. Ιδίως για τη δική μας γενιά που γνωρίζαμε ότι η σεξουαλική ταυτότητα σταθεροποιείται στην εφηβεία. Αυτό όμως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι σοκαριστικό, για παράδειγμα, το πόσο συνειδητοποιημένο για ένα τέτοιο θέμα μπορεί να είναι ένα παιδί 3 ετών. Δίπλα στο θάρρος αυτών των παιδιών, όμως, βλέπουμε και το θάρρος αυτών των γονέων που αποφάσισαν ότι μπροστά στην ψυχική υγεία και την ευτυχία του παιδιού τους, έπρεπε να κάνουν κι αυτοί τη μετάβαση, να ξεχάσουν το ως τότε παιδί του και να αποκτήσουν ένα άλλο παιδί. Διότι στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει η διαδικασία του πένθους, σαν ένας μικρός θάνατος, τόσο για τους γονείς, όσο και για τα παιδιά που συνήθως δεν θέλουν να θυμούνται την πρότερη ζωή τους. Ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ και σύντομο σε διάρκεια, 52 λεπτών δεν κουράζει, ενώ μας μένει αξέχαστο το κινεζάκι που γεννήθηκε κοριτσάκι αλλά είναι πλέον αγόρι, που μας λέει αφοπλιστικά: «Είμαι πολύ διαφορετικός από όλα τα άλλα αγοράκια στην τάξη μου, …είμαι ο μόνος κινέζος!».
Πόσο ενδιαφέρον μπορεί να έχει η ζωή ενός χειριστή τελεφερίκ στις Άνδεις, αναρωτιέται το ντοκιμαντέρ «Ο Σάμιουελ στα Σύννεφα». Γενιές προγόνων του έζησαν και δούλεψαν εκεί, τώρα όμως το χιόνι πλέον έχει αρχίσει και εκλείπει και ο βετεράνος χειριστής στοχάζεται για την κλιματολογική αλλαγή. Παράλληλα, στέκεται στην άκρη του γκρεμού όπου έπεσε ο πατέρας του, σε μια από τις στιγμές που μένουν. Δεν παραλείπει όμως να κάνει και τον ετήσιο «αγιασμό» που θα λέγαμε κι εμείς, από τους ιερείς που τιμούν τα αρχαία πνεύματα του βουνού.
Στα πλαίσια του Film Forward, προβλήθηκε μια τριπλέτα ταινιών, back to back. Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης που προλόγισε το εγχείρημα, μας υπενθύμησε και προειδοποίησε ότι πρόκειται για πειραματικά ντοκιμαντέρ και άρα να τα αντιμετωπίσουμε ως πειραματικά, διότι στην προηγούμενη προβολή υπήρξαν πολλές αποχωρίσεις! Παρόλα αυτά, η 23λεπτη «Παραλία» του πορτογάλου Πέδρο Νέβες, δείχνοντας μας ηλικιωμένους κυρίως λουόμενους σε βραχώδη παραλία, πιθανότατα κάποιου παράλιου της βόρειας ευρώπης, δοκίμασε μεν τις αντοχές του κοινού, αλλά κράτησε το ενδιαφέρον. Με πλήρη απουσία μουσικής ή ομιλίας, μόνο ήχο και εικόνα, τα οποία ήταν προσεγμένα, όπως και το μοντάζ. Αν κρατούσε λίγο καλύτερα τους χρόνους του ή συνοδευόταν έστω από μουσική θα ήταν σίγουρα πιο εύπεπτο για το κοινό.
Δυστυχώς δεν ισχύει το ίδιο για το 27λεπτο «Λέιλα και Λάνσελοτ» της Τζοάνα Λίντα, η οποία βιντεοσκοπούσε τυχαίες εικόνες από την καθημερινή διαδρομή της προς το σπίτι. Όχι μόνο για την απουσία κάποιας κεντρικής ιδέας, αλλά περισσότερο για το φτιάξτο-μόνος σου που πλέον ακόμα κι ένας πιτσιρικάς θα μπορούσε να το κάνει καλύτερα. Στο σύνολο του ήταν κουραστικό και χωρίς έμπνευση.
Στο δανέζικο «Venus» ο αισθησιασμός και η ειλικρίνεια συμβαδίζουν. Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ που παραδέχεται ότι έγινε στα πλαίσια έρευνας που προηγήθηκε του γυρίσματος μιας ταινίας πορνό! Αν γινόταν αυτό στη χώρα μας τα άτομα που θα δέχονταν να μιλήσουν θα ήταν σίγουρα περιορισμένα και μόνο από κάποιες «κατηγορίες». Οι δανέζες πάντως, εδώ, εκπλήσσουν με την ανταπόκριση τους στο κάλεσμα να μιλήσουν ανοιχτά, μπροστά στην κάμερα, για την σεξουαλική τους ζωή και τις φαντασιώσεις τους. Το είδαμε τόσο στην ποικιλία προτιμήσεων, φετίχ ή διαστροφών, αλλά και κοινωνικών αντιλήψεων που βγαίνουν. Πρόσωπα που μιλούν κοιτώντας την κάμερα, ιδιαίτερα από γυναίκες, που δυστυχώς σε πολλά μέρη του κόσμου μας, ακόμα και σήμερα στερούνται υποτυπώδεις ελευθερίες, είναι ένα ακόμα λιθαράκι στην σεξουαλική απελευθέρωση και ελευθερία έκφρασης, έστω κι αν ξεκίνησε ως έρευνα-έμπνευσης για αισθησιακή ταινία.
O μεγάλος τίτλος τη ημέρας, αλλά κι αυτό που ανυπομονούσαμε περισσότερο να δούμε, στην τελευταία βραδινή προβολή του Ολύμπιον, το «Dawson City: Παγωμένος Χρόνος», αντάμειψε τις προσδοκίες μας. Ένα υπέροχο ταξίδι σε αρχειακό υλικό, που μας λέει την τρομερή ιστορία του τόπου, από τα τέλη του 18ου αιώνα, τον πυρετό του χρυσού, μέχρι την μετέπειτα πορεία του. Όλα μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες και βίντεο που βρέθηκαν. Ή μήπως να πούμε καλύτερα από τύχη διασώθηκαν; Καθώς σε αυτή την πόλη βρέθηκαν πάνω από 525 θαμμένες μπομπίνες, με 375 χαμένες ταινίες βωβού κινηματογράφου. Αρχειακή κληρονομιά και διαχείριση μνήμης.
Δυνατές εικόνες, από τις πρώτες φωτογραφίες του Eric Hegg, που ζωντανεύουν μια τρελή εποχή, όπου χιλιάδες τυχοδιώκτες στιβάζονταν σαν τα μυρμήγκια στην αναζήτηση χρυσού και οι περισσότεροι χάνονταν στην πορεία κι αργότερα θα εμπνεύσουν τον Τσάρλι Τσάπλιν να γυρίσει το δικό του Gold Rush (Ο Χρυσοθήρας). Παράλληλα με τον αγώνα των τυχοδιωκτών στις δύσκολες συνθήκες, βλέπουμε και τις πρώτες επιχειρηματικές ιδέες, τα μεγάλα ξενοδοχεία και καζίνο, όπως τον οίκο ανοχής που άνοιξαν οι πρόγονοι του σημερινού κυβερνήτη των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, που απέφερε τεράστια κέρδη στην οικογένεια και λέγεται ότι ακόμα και σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους προέρχεται από εκεί. Βλέπουμε και τον ελληνικής καταγωγής Αλέξανδρο Πανταζή που φτιάχνει ένα από τα πρώτα θέατρα, τον «Ορφέα». Αργότερα τα μεγάλα αθλητικά κέντρα κοκ. Έντονο το κινηματογραφικό ενδιαφέρον και από ιστορικής απόψεως αλλά και ως συγκαιρία, στο πως οι παλιές μπομπίνες βωβού κινηματογράφου κάηκαν, χάθηκαν, πετάχτηκαν στο ποτάμι, όταν βγήκαν οι πιο σύγχρονες ομιλούσες ταινίες, τα talkies όπως τα αποκαλούσαν και πως κάποιες, ελάχιστες τελικά κατάφεραν να σωθούν, αποτελώντας όμως σήμερα έναν τεράστιο πολιτιστικό θησαυρό και κληρονομιά.
