Κάννες 2023: Anatomy of a Fall

Ανταπόκριση από τις Κάννες: MG Vagenas

Θαυμάσια γραμμένο και σκηνοθετημένο από την Justine Triet, Το Anatomie d’une chute, μας παρουσιάζει το πορτρέτο μιας δυνατής, ανεξάρτητης γυναίκας, μιας διανοούμενης και μητέρας που δεν διστάζει να εκφράσει τη γνώμη της και να ζήσει ελεύθερα την σεξουαλικότητα της. Κατηγορούμενη για το θάνατο του συζύγου της, η Sandra, τον ρόλο της οποίας υποδύεται με εξαιρετική φυσικότητα και απαράμιλλο ταλέντο, η Sandra Hüller, διεκδικεί την αθωότητά της.

Η Justine Triet, που είχε κάνει το ντεμπούτο της στις Κάννες στην Semaine de la critique με την τραγικοκωμωδία Victoria (2016), σκιαγραφώντας το πορτρέτο μιας άλλης ιδιότυπης πρωταγωνίστριας – ένας ρόλος που εκτόξευσε την καριέρα της Virginie Efira – πάντα ενδιαφερότανε να πλάθει πολύπλοκες και αντισυμβατικές γυναικείες προσωπικότητες. Στην Victoria μας έδειχνε μια πετυχημένη δικηγόρο και μητέρα, να χάνει κάποια στιγμή εντελώς τον έλεγχο της ζωής της, πυροδοτώντας έτσι μια σειρά από ξεκαρδιστικά περιστατικά.

Ο γρήγορος ρυθμός, η διαδοχή τραγελαφικών γεγονότων, μια πλειάδα προσώπων και ο πληθωρικός χαρακτήρας της πρωταγωνίστριας συνέθεταν στη Victoria μια υπερτροφική αφήγηση.

Στο Anatomie d’une chute, όλη αυτή η ενέργεια δεν εξαφανίζεται, αλλά διοχετεύεται εντελώς διαφορετικά. Απόλυτα ελεγχόμενο, το αφηγηματικό υλικό και η περιγραφή των χαρακτήρων εστιάζει εδώ σε ότι είναι ουσιαστικό, στα όσα κρύβονται πίσω από τα προσωπεία, φανερώνοντας, λιτά και εύστοχα, την ευπάθεια των πρωταγωνιστών, τις πληγές και τις αντιφάσεις τους.

Η ταινία αρχίζει in medias res με έναν ιδιαίτερα πρωτότυπο και ευρηματικό τρόπο. Δύο γυναίκες κάθονται η μία απέναντι από την άλλη. Η μία από αυτές, η Sandra Voyter, είναι γύρο στα σαράντα, κρατάει στα χέρια της ένα φλιτζάνι με καυτό τσάι, είναι πολύ ευδιάθετη, γελάει και αστειεύεται συνεχώς. Η άλλη είναι μια νέα κοπέλα που νιώθει κάπως άβολα απέναντι στην επιτυχημένη Γερμανίδα συγγραφέα από την οποία έχει έρθει να πάρει συνέντευξη, ταξιδεύοντας μέχρι το απομακρυσμένο χωριό στις ελβετικές Άλπεις, όπου η Sandra ζει με τον σύζυγό και τον γιο της.

Υπάρχει κάτι παράταιρο στον υπερβολικά άνετο και φιλικό τρόπο με τον οποίο η Sandra φέρεται στην κοπέλα. Αντιστρέφοντας τους όρους, αρχίζει η ίδια να της κάνει ερωτήσεις: ποια είναι, τι κάνει, τι ζητάει από την ζωή. Βασικά θέλει να το διασκεδάσει, κάτι που είναι αρκετά κατανοητό μια και στο απομονωμένο σαλέ όπου ζει, η επαφή της με άλλους ανθρώπους, αν εξαιρέσουμε την οικογένειά της και μερικούς γείτονες, είναι σπάνια.

Το ποιο συναρπαστικό και πρωτότυπο σε αυτή τη σκηνή όμως είναι η εκκωφαντική μουσική που έρχεται από τη σοφίτα του σπιτιού και εμποδίζει τις δύο γυναίκες να επικοινωνήσουν, παρόλο που βρίσκονται η μία απέναντι από την άλλη. Σαν ένα μάντρα που επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα το P.I.M.P. του Fifty Cents ξεκινά πάντα από την αρχή. Παιγμένο σε λούπα και σε τόσο μεγάλη ένταση το κομμάτι θα έκανε τον οποιονδήποτε να χάσει την υπομονή του. Η Sandra ζητάει συγνώμη, εξηγώντας στην κοπέλα πως είναι η μουσική που παίζει ο σύζυγός της ο Samuel όταν δουλεύει στην ανακαίνιση του σπιτιού. Φυσικά, κάτω από αυτές τις συνθήκες, η συνέντευξη δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η Sandra υποχρεώνεται να διώξει την συνομιλήτρια της, που τόσο συμπαθεί. Ο άνδρας της, που δεν θα δούμε, τα κατάφερε να της χαλάσει το ραντεβού, όμως η ίδια δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα θυμωμένη με την παιδαριώδη συμπεριφορά του.

Είναι χειμώνας, η μέρα είναι ηλιόλουστη, αλλά υπάρχει πολύ χιόνι παντού. Ο Daniel, ο εντεκάχρονος γιος του ζευγαριού, φοράει γυαλιά ηλίου, παίρνει τον Snoop, τον σκύλο του, και βγαίνει για μια βόλτα στα βουνά, ενώ η Sandra ανεβαίνει στον πάνω ορόφου του σαλέ. Λίγο αργότερα, επιστρέφοντας στο σπίτι, το αγόρι βρίσκει τον πατέρα του πεσμένο στο έδαφος μέσα σε μια λίμνη αίματος μπροστά από την είσοδο. Ο άνδρας δεν αναπνέει. Το ασθενοφόρο και η αστυνομία καταφτάνουν στο σημείο και διαπιστώνουν το θάνατό του. Η Sandra, που αρχικά ανακρίνεται σαν απλή μάρτυρας, θεωρείται αργότερα ύποπτη για το θάνατο του συζύγου της. Το στοιχείο που την ενοχοποιεί είναι η περίεργη τροχιά του σώματος κατά την πτώση του από το παράθυρο της σοφίτας στο έδαφος. Πρόκειται για αυτοκτονία, για ατύχημα ή για δολοφονία; Αυτό είναι το δίλημμα που καλούνται να διαλευκάνουν οι αρχές.

Οι γνώμες των ειδικών είναι αντικρουόμενες. Ίσος η Sandra, θυμωμένη, πάνω σε ένα καυγά, να έσπρωξε τον άνδρα της στο κενό. Η γυναίκα, που από την πρώτη στιγμή λέει πως είναι αθώα, καλεί έναν παλιό της φίλο, τον δικηγόρο Renzi (Swann Arlaud), να την υπερσιτιστεί σε μια χώρα όπου η ίδια είναι ξένη της και της οποίας τη γλώσσα μιλάει με δυσκολία.

Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της ταινίας, ένα είδος προοιμίου που χτίζει, βήμα προς βήμα, την αφήγηση οδηγώντας μας στο δεύτερο, ποιο πολύπλοκο και έντονο κομμάτι της ιστορίας που καταπιάνεται με την δίκη της Sandra και διαδραματίζεται εναλλάξ στη δικαστική αίθουσα και στο σαλέ της οικογένειας.

Περισσότερο πάρα με την ‘ανατομία’ της πτώσης ενός σώματος, η ταινία καταπιάνεται με μια μεταφορική πτώση, με την δύνη στην οποία περιέρχεται η σχέση της Sandra και του Samuel. Σταδιακά, η ιστορία του ζευγαριού έρχεται στο φως.

Η Sandra, μια Γερμανίδα συγγραφέας, συναντάει στο Λονδίνο τον Samuel έναν γαλλόφωνο Ελβετό, επίσης επίδοξο συγγραφέα. Αφού ζουν εκεί για μερικά χρόνια, αποφασίζουν να μετακομίσουν στην Ελβετία, στο χωριό του Samuel- μια απόμερη τοποθεσία στα βουνά- όπου θα μπορέσουν να αφιερωθούν στο γράψιμο με απόλυτη ηρεμία, κάνοντας συγχρόνως και κάποια οικονομία. Με την πάροδο του χρόνου, η απόφαση αυτή αποδεικνύεται λιγότερο πετυχημένη απ’ ό,τι την φανταζόντουσαν. Ενώ η Sandra υποφέρει από την απομόνωση, ο Samuel δεν έχει ακόμα συνέλθει από το σοκ που υπέστη λίγα χρόνια νωρίτερα όταν, οδηγώντας το αυτοκίνητό του, είχε ένα ατύχημα που άφησε το παιδί τους ημίτυφλο.

Παρά την αναπηρία του όμως o Daniel, ένα έξυπνο, ευαίσθητο αγόρι γεμάτο ζωντάνια, ζει μια σχεδόν φυσιολογική ζωή, του αρέσει να κάνει βόλτες στο βουνό με το σκύλο του και να παίζει πιάνο. Μέρα με τη μέρα, νέα κομμάτια προστίθενται στο περίπλοκο παζλ που συνθέτει τη ζωή του ζευγαριού: δυσαρέσκεια, ενοχές και απογοήτευση διαφαίνονται ιδίως από την πλευρά του Samuel που, πνιγμένος στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας, αδυνατεί να υλοποιήσει τα συγγραφικά του σχέδια, ενώ η γυναίκα του κάνει μια επιτυχία μετά την άλλη.

Στο δικαστήριο η Σάντρα παραμένει σταθερή στις δηλώσεις της: δεν σκότωσε τον σύζυγό της.

Την θέση της όμως επιβαρύνει το γεγονός ότι τον απάτησε με μια γυναίκα λίγο καιρό μετά το ατύχημα του γιου τους. Οι δικαστές θα είναι διατεθειμένοι να πιστέψουν στην αθωότητα της;

Επίσης μια ηχογράφηση που έκανε κρυφά ο Samuel – μέρος ενός λογοτεχνικού του project βασισμένου στην πραγματική ζωή – φαίνεται να την ενοχοποιεί και να τη δυσφημεί ακόμα περισσότερο. Αυτή είναι μια από τις πιο δυνατές σκηνές της ταινίας: μέσα από τις ηχογραφημένες φωνές του ζεύγους, η πραγματικότητα γίνεται σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας, στην οθόνη βλέπουμε τον Samuel (Samuel Thies) και την Σανδρα να καυγαδιζουν και να κατιγορουν ο ένας τον άλλο.

Η Justine Triet μας περιγράφει με ευαισθησία αληθοφάνεια την καθημερινότητα της Sandra περνώντας από τις σκηνές που διαδραματίζονται στο δικαστήριο, στο σπίτι της όπου η ένταση γίνεται όλο και ποιο αισθητή μια και το ελβετικό κράτος έχει αναθέσει σε μια δικαστική βοηθό την προστασία του Daniel από κάθε ενδεχόμενη επιρροή της μητέρας του.

Τι θα σκεφτούν άραγε οι ένορκοι, αλλά -κυρίως- τι σκέφτεται και πως νιώθει ο μικρός Daniel που παρακολουθεί τη δίκη από την πρώτη κιόλας μέρα και που είναι ο κύριος μάρτυρας της υπόθεσης; Με μια δυνατή ερμηνεία, ο νεαρός ηθοποιός Milo Machado Graner μας μεταφέρει στον εσωτερικό κόσμο αυτού του θαρραλέου αγοριού που έχει ωριμάσει πρόωρα.

Εξαιρετικά γραμμένο, ανατρεπτικό και βαθιά συγκινητικό, το Anatomie d’une chute διεισδύει βαθιά στις ψυχές των πρωταγωνιστών του, κρατώντας μας σε αγωνία μέχρι το τέλος.

Η ταινία προβάλλει την ιστορία μιας γυναίκας με ισχυρή προσωπικότητα, που μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα συμπαθείς, που όμως μένει πιστή στον εαυτό της και στην επιθυμία της να ζήσει μια ευτυχισμένη, γεμάτη ζωή, σύμφωνα με τα δικά της πιστεύω. Η ήρεμη αμεσότητα με την οποία η υπέροχη Sandra Hüller υποδύεται τον ρόλο της προσδίδει συνοχή και συναισθηματική δύναμη στο σύνολο της αφήγησης.

Το Anatomie d’une chute που είχε ήδη αναδειχθεί σαν ένα από τα φαβορί κατά την διάρκεια του φεστιβάλ, κέρδισε φέτος τον Χρυσό Φοίνικα.

Η κριτική επιτροπή υπό την προεδρία του Robert Ostlund απένειμε το πολυπόθητο βραβείο στην Justine Triet που γίνεται έτσι η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της διοργάνωσης, μετά την Jane Campion ( The piano, 1993) και την Julia Ducournau (Titane, 2021), που τιμήθηκε με την ύψιστη διάκριση του Φεστιβάλ των Καννών.

Η βράβευση της Triet χειροκροτήθηκε με τεράστιο ενθουσιασμό. Η ευχαριστήρια ομιλία που η σκηνοθέτης εκφώνησε στην σκηνή του Grand Theatre Lumiere, είχε έναν ξεκάθαρα πολιτικό πρόσημο. H Triet επέκρινε ευθέως τον πρόεδρο Μακρόν, οι αποφάσεις του οποίου έχουν πλήξει σκληρά τον κόσμο του πολιτισμού και ιδιαίτερα τον κόσμο του κινηματογράφου.

Οι αντιδράσεις από την πλευρά της κυβέρνησης δεν άργησαν. Η υπουργός Πολιτισμού απάντησε πολύ σκληρά την επόμενη μέρα, τονίζοντας πως όσοι λαμβάνουν κρατικά κονδύλια για να γυρίσουν τις ταινίες τους δεν έχουν δικαίωμα να διαμαρτύρονται. Συνεπάγεται πως αυτή η στάση πυροδότησε πάλι μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων.

Last but not least ο Snoop, ο σκύλος του Daniel, κέρδισε φέτος το Palm Dog!