Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι

Τάιλερ 

(Το παρακάτω κομμάτι αποτελεί αναδημοσίευση από το in.gr):

Από το βιβλίο στην οθόνη


Στην πρώτη του συνάντηση με τον συγγραφέα του βιβλίου, ο Τόμας Άλφρεντσον βρέθηκε μπροστά σε μία έκπληξη. Ο Τζον Λε Καρέ του είπε κάτι που δεν περίμενε: «Σε παρακαλώ, δεν θέλω να είναι μια κατά λέξη μεταφορά του μυθιστορήματος, ούτε ένα ακόμα ριμέικ της τηλεοπτικής μίνι σειράς. Και το βιβλίο και η μίνι σειρά υπάρχουν ήδη. Δεν πρόκειται να ανακατευτώ σε τίποτα, αλλά αν έχεις την οποιαδήποτε απορία, μπορείς να μου τηλεφωνήσεις ανά πάσα στιγμή». Ο Λε Καρέ επέμενε ότι οι συντελεστές της ταινίας θα έπρεπε να επαναπροσδιορίσουν το μυθιστόρημα.


Τα πολυεπίπεδα μυθιστορήματα του Τζον Λε Καρέ προδίδουν τη βαθιά γνώση του συγγραφέα τους για τον κόσμο της κατασκοπείας. Η γνώση αυτή προέρχεται από την εμπειρία. Ο συγγραφέας διετέλεσε μέλος των βρετανικών MI5 και ΜΙ6, και εργάστηκε ως μυστικός πράκτορας κατά την κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου στα μέσα του 20ού αιώνα. Τα πρόσωπα και τα περιστατικά που συνάντησε τροφοδότησαν περισσότερα από 20 μυθιστορήματα και ευτύχησαν να μεταφερθούν πολλές φορές στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη.


Ο Τζορτζ Σμάιλι είναι ίσως ο διασημότερος ήρωας της πένας του. Τον γνωρίσαμε πρώτη φορά το 1961, όταν ο συγγραφέας δημοσίευσε το πρώτο μυθιστόρημά του, Τελευταία Κλήση (Call for the Dead), και έκτοτε τον έχουμε δει να επιστρέφει σε αρκετά από τα δημοφιλέστερα έργα του Λε Καρέ.


Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Σμάιλι πρωταγωνιστεί σε ταινία, ούτε η πρώτη μεταφορά του βιβλίου «Κι ο Κλήρος έπεσε στον Σμάιλι» στην οθόνη.


«Το 1979 είχε προηγηθεί μια εξαιρετική βρετανική μεταφορά του μυθιστορήματος στη μικρή οθόνη, με τον Σερ Άλεκ Γκίνες στον ρόλο του Σμάιλι. Επρόκειτο για μια πραγματικά άρτια παραγωγή, συνεπώς ήταν εξαιρετικά γενναία κίνηση από πλευράς του Λε Καρέ το γεγονός ότι μας έδωσε την ευχή του» λέει ο διευθυντής της Working Title Films, Τιμ Μπίβαν.


«Με τον Άλεκ Γκίνες κι ένα υπέροχο καστ που απαρτιζόταν από την αφρόκρεμα του Βρετανικού Εθνικού Θεάτρου, η τηλεοπτική μεταφορά –κατά έναν περίεργο τρόπο- κατέληξε να είναι μια ιστορία αγάπης με φόντο την υπό κατάρρευση Βρετανία. Απέπνεε μια υπέροχη νοσταλγία… Ακόμα και οι πιο ποταποί, φαύλοι χαρακτήρες ήταν κατά κάποιο τρόπο αγαπητοί» λέει ο Λε Καρέ. «Η σημερινή κινηματογραφική μεταφορά είναι απαλλαγμένη από το συναίσθημα, είναι πιο σέξι, πιο σκληρή και πιο ωμή» προσθέτει ο συγγραφέας, λέγοντας ότι έτσι έπρεπε να είναι.


Ο σκηνοθέτης, Τ.Άλφρεντσον θυμάται πολύ καλά τη μίνι σειρά του 1979, που παρακολούθησε από την σουηδική τηλεόραση. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Όταν παιζόταν, οι δρόμοι άδειαζαν. Όλοι έμεναν στο σπίτι τους για να την παρακολουθήσουν. Η ιστορία αφορούσε σε κάτι που ενέπλεκε και επηρέαζε όλο τον κόσμο, αλλά δεν θύμιζε σε τίποτα τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Είχε εντελώς διαφορετικό αέρα, πολύ καθημερινό, και αυτό την καθιστούσε πάρα πολύ ενδιαφέρουσα».


Για τον Λε Καρέ, αυτό που παραμένει εξίσου επίκαιρο σήμερα όπως και πριν από 30 χρόνια – και θα εξακολουθήσει να είναι επίκαιρο και σε εκατό χρόνια από τώρα – είναι το πόσο εύκολα ο άνθρωπος μπορεί να προδώσει την εμπιστοσύνη του άλλου. «Για μένα, αυτός ο μυστικός κόσμος αποτελούσε και μια μεταφορά του πραγματικού κόσμου στον οποίο ζούμε όλοι εμείς. Εξαπατά ο ένας τον άλλο, εξαπατούμε τον εαυτό μας. Κατασκευάζουμε ιστορίες και υποκρινόμαστε ότι ζούμε αντί να ζούμε πραγματικά» λέει ο συγγραφέας.


Όσον αφορά την εθνικότητα του σκηνοθέτη, αυτή δεν υπήρξε πρόβλημα για τους παραγωγούς, αλλά προτέρημα: «Ο Τόμας είναι Σουηδός και η ιστορία βρετανική, άρα αυτό και μόνο δίνει μια μεγαλύτερη αντικειμενικότητα στη θέαση του θέματος. Για τον Λε Καρέ, που στο παρελθόν είχε συνεργαστεί με τον Βραζιλιάνο σκηνοθέτη Φερνάντο Μεϊρέγες στην πολύ επιτυχημένη κινηματογραφική μεταφορά του Ο Επίμονος Κηπουρός, το γεγονός ότι τη σκηνοθεσία είχε αναλάβει ένας ξένος ήταν σίγουρα κάτι θετικό» λέει ο παραγωγός της ταινίας, Ρόμπιν Σλόβο.

Για τον σκηνοθέτη, η ιστορία πραγματεύεται τα αιώνια και δραματικά θέματα της φιλίας, της προδοσίας, της αφοσίωσης και της πίστης. «Τώρα που έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τον Ψυχρό Πόλεμο, μπορούμε να κοιτάξουμε με πιο καθαρό βλέμμα πίσω και να αναρωτηθούμε… Οι κακοί ήταν πράγματι κακοί; Πρέπει να μάθουμε αυτό το κομμάτι της ιστορίας, και κυρίως όλα αυτά που αντηχούν μέχρι σήμερα.»


Οι Σμάιλι


Ο πράκτορας Σμάιλι έχει πρωταγωνιστήσει σε αρκετές ταινίες και σειρές. Στην τηλεοπτική μεταφορά του Κι ο Κλήρος έπεσε στον Σμάιλι, τον πράκτορα ερμήνευε ο Σερ Άλεκ Γκίνες. Τον Σμάιλι ενσάρκωσε και ο Τζέιμς Μέισον, αλλά με διαφορετικό όνομα, στην ταινία The Deadly Affair, που αποτέλεσε την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος Η Τελευταία Κλήση.


Εκτός από τον Γκίνες, τον Σμάιλι ενσάρκωσαν πολλοί σπουδαίοι ηθοποιοί όπως ο Ντένχολμ Έλιοτ, και σε κάμεο εμφανίσεις o Ρούπερτ Ντέιβις και ο Άρθουρ Λόου. Στο ραδιόφωνο, τον υποδύθηκαν ο Σάιμον Ράσελ Μπιλ, ο Τζορτζ Κόουλ, ο Μπέρναρντ Χέπτον και ο Πίτερ Βόγκαν.


Στο Tinker, Tailor, Soldier, Spy, τον Σμάιλι υποδύεται ο Γκάρι Όλντμαν. Οι κριτικές για την ερμηνεία του ήταν ενθουσιώδης και ο ηθοποιός απέσπασε μία υποψηφιότητα για Όσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου.


«Όταν μου είπαν ότι σκέφτονταν τον Γκάρι για τον ρόλο, ενθουσιάστηκα» λέει ο σκηνοθέτης. «Ο άνθρωπος στην καριέρα του έχει ενσαρκώσει απίστευτα πολλούς διαφορετικούς ρόλους. Έχει την ποιότητα του μεγάλου σταρ, αλλά είναι εξαιρετικός χαμαιλέοντας. Δεν έχει τη φωνή που θα αναγνώριζες και με κλειστά μάτια. Ακόμα και με την πιο αμυδρή έκφραση, καταφέρνει να σκιαγραφήσει κι ένα διαφορετικό κομμάτι της ψυχοσύνθεσης του Σμάιλι».


«Ο Τζορτζ Σμάιλι είναι ένας υπέροχος χαρακτήρας και ένας υπέροχος ρόλος για έναν ηθοποιό» λέει ο Γκάρι Όλντμαν. Όπως και στο μυθιστόρημα, τον Σμάιλι του Όλντμαν στοιχειώνει μια βουβή μελαγχολία, που οφείλεται όχι μόνο στη δουλειά του αλλά και στην προσωπική του ζωή. Ο Όλντμαν λέει «Ο Λε Καρέ περιγράφει τον Σμάιλι ως έναν μάλλον κοντό άνδρα, όχι ιδιαίτερα γοητευτικό και υπέρβαρο… Όταν τον συνάντησα μου είπε: “Πλέον είναι δικός σου. Κάν’τον όπως θέλεις”».

Τα κωδικά ονόματα


Ο πρωτότυπος τίτλος του μυθιστορήματος προέρχεται από ένα παιδικό τραγουδάκι: «γανωτής, ράφτης, στρατιώτης, ναύτης, πλούσιος, φτωχός, ζητιάνος, κλέφτης». Κάποιες από αυτές τις ιδιότητες αναφέρονται ως κωδικοί για τους ύποπτους. Σχεδόν όλοι και όλα έχουν ένα κωδικό όνομα, λέει ο Γκάρι Όλντμαν.


Τους ρόλους αυτούς ερμηνεύουν σπουδαίοι ηθοποιοί. Ο ηθοποιός Στίβεν Γκράχαμ λέει: «Ήταν λες και σε επέλεξαν να παίξεις στην Εθνική Αγγλίας. Όταν πηγαίνεις στη δραματική, που τρως ψωμί κι ελιά, δεν μπορείς να φανταστείς ότι θα συνεργαστείς με ηθοποιούς του βεληνεκούς του Όλντμαν και του Χαρτ. Και όταν σου συμβαίνει, σε εμπνέει ακόμα περισσότερο».


Επικεφαλής του Σέρκους είναι ο φίλος και μέντορας του Σμάιλι, γνωστός ως Έλεγχος, τον οποίο ερμηνεύει ο Τζον Χαρτ. Ο «γανωτής» είναι ο Πέρσι Αλελάιν, τον οποίο υποδύεται ο Τόμπι Τζόουνς. Τον Μπιλ Χέιντον ενσαρκώνει ο βραβευμένος με Όσκαρ, Κόλιν Φερθ. Δεδομένου ότι ο Χέιντον είναι ο πιο «καλοβαλμένος» των υψηλά ιστάμενων του Σέρκους, έχει κερδίσει το κωδικό όνομα «ράφτης».


«Όλοι οι χαρακτήρες είναι εξαιρετικά μοναχικοί. […] Όλοι οι ήρωες είναι πολύ καλά εκπαιδευμένοι, αλλά ο ιδεαλισμός τους έχει πληγεί ανεπανόρθωτα. Όλοι τους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι ευαίσθητοι και ευάλωτοι, αλλά δεν μπορούν να δεθούν με κανέναν. Και ακόμα κι αν το προσπαθήσουν, τότε αυτό που τους περιμένει είναι η προδοσία» λέει ο Φερθ.


Ο Ρόι Μπλαντ, που ενσαρκώνεται από τον Κιάραν Χιντς, έχει πάρει το κωδικό όνομα «στρατιώτης», ενώ ο χαρακτηρισμός «φτωχός» αποδίδεται στον Τόμπι Εστερχέιζ, στον ρόλο του οποίου συναντάμε τον Ντέιβιντ Ντένσικ.