19ο ΦΝΘ: Νέες προσεγγίσεις και διατροφικές απαγορεύσεις
Παράλληλα με το φετινό αφιέρωμα Food vs Food, που μας μιλά από τις αγιορείτικες συνταγές μέχρι μυρμηγκοφαγία, το Σάββατο ήρθαν να προστεθούν και ο «Φάκελος Σοκολάτα» που θα σας κάνει να κάνετε περισσότερες σκέψεις πριν φάτε ξανά σοκολάτα, αλλά και «Τα Νησιά και οι Φάλαινες» για το πρωτόγονο κυνήγι, αλλά και την ξεροκεφαλιά των κατοίκων στα Νησιά Φερόε. Να μη ξεχνάμε ότι την Κυριακή έρχεται ο «Θυμωμένος Ινούκ» για τη φυλή των εσκιμώων που παλεύουν για το «δικαίωμα» τους να σκοτώνουν αλόγιστα φώκιες.
Παράλληλα, προβλήθηκαν δυο δυνατές ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος, το μεγάλο φαβορί από την Ιρλανδία «Δε Σκοτείνιασε Ακόμα»(It’s not Yet Dark) και το μουσικό ντοκιμαντέρ «Rumble: Οι Ινδιάνοι που Ρόκαραν τον Κόσμο». Από τα ελληνικά μας τράβηξε την προσοχή «Ο Μεγάλος Περίπατος της Άλκης» που αναφέρεται στην Άλκη Ζέη, το «Τέρας στο Μυαλό» για το Αλτσχάιμερ, ενώ το σαββατόβραδό μας έκλεισε με το συγκλονηστικό «Πύργο»(the Tower) και ποτό σε μπαράκι παρέα με άλλους κριτικούς, μια τούρτα γεννεθλίων και έναν απρόοπτο dj!
Στο «Φάκελος: Σοκολάτα», η παιδική σκλαβιά στις φυτείες κακάο της Ακτής Ελεφαντοστού αποτελεί αφορμή για μια ομάδα Ολλανδών δημοσιογράφων να ερευνήσει το θέμα και να προσπαθήσει να κάνει τη διαφορά. Αυτό που ξεκινά ως συμβολική κίνηση -η δημιουργία μιας μπάρας σοκολάτας που να μην αποτελεί προϊόν εκμετάλλευσης για παιδιά και αγρότες- μετατρέπεται σε ένα success story και σε μία από τις πιο γνωστές μάρκες σοκολάτας της Ολλανδίας. Το ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται σε αυτήν την ιστορία επιτυχίας, αποκαλύπτοντας συχνά πράγματα που δεν γνωρίζαμε για την εκμετάλλευση από τις σοκολατοβιομηχανίες, αλλά μερικές φορές μην αποφεύγοντας να φανεί ως «διαφήμιση» του success story που παρουσιάζει.
Τα Νησιά Φερόε οι περισσότεροι τα γνωρίσαμε από το ποδόσφαιρο, ως μικρό κράτος συμπλέγματος νησιών με ψαράδες, στη μέση, μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ισλανδίας και Νορβηγίας. Στο «Νησιά και Φάλαινες» μαθαίνουμε όμως πραγματικά το πόσο οπισθοδρομικοί είναι αυτοί οι άνθρωποι, σε διατροφικές συνήθειες αλλά και τρόπο σκέψης. Οι κάτοικοι λοιπόν τρέφονται κυρίως με φάλαινες, περισσότερο δε με φάλαινες πιλότους, τις οποίες κυνηγούν με μεγάλες βάρκες, παγιδεύουν στα παράλια, τραβούν προς τα έξω με μεγάλα άγκιστρα και σφαγιάζουν μαζικά με πρωτόγονα εργαλεία, ανοίγοντας τους τρύπες στο κρανίο για να χυθούν έξω τα μυαλά τους! Τρώνε φάλαινες ωμές, σαν σούσι, βραστές, ψητές σαν μπριζόλες, παστές. Όταν δε βρίσκουν φάλαινες βουτάνε θαλάσσιους παπαγάλους, ψαροπούλια ή γλάρους, τους πνίγουν και τους ξεπουπουλιάζουν. Παρακολουθούμε τον τοπικό γιατρό που προσπαθεί να τους πείσει ότι λόγω της μόλυνσης περιβάλλοντος και της υψηλής περιεκτικότητας υδράργυρου στις φάλαινες δεν κάνει να τρώνε αυτοί και τα παιδιά τους φάλαινες, και οι αντίδραση τους έιναι να ταΐζουν ωμά κομμάτια που στάζουν αίμα τα μωρά τους! Ούτε και η οργάνωση Sea Shepherd (με την Πάμελα Άντερσον ανάμεσα σε άλλους) φαίνεται να έχει αποτέλεσμα.
Μία από τις πιο συγκλονιστικές ανθρώπινες ιστορίες θέλησης και δύναμης που είδαμε στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι το «Δεν Σκοτείνιασε Ακόμη», η ιστορία του σκηνοθέτη Σάιμον Φιτσμόρις, ο οποίος σε ηλικία μόλις 34 ετών διαγνώστηκε με αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση, λίγο μετά την πρεμιέρα μικρού μήκους ταινίας του στο Φεστιβάλ του Σάντανς. Εμπνεόμενος από την αυτοβιογραφία του Φιτσμόρις, ο σκηνοθέτης Φράνκι Φέντον βάζει τον ηθοποιό Κόλιν Φάρελ να αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την απίστευτη ιστορία του Φιτσμόρις, ενός ανθρώπου που όλοι θεωρούσαν ότι έχει 3 – 4 χρόνια ζωής και αυτός όχι μόνο κατάφερε να τους διαψεύσει, αλλά γύρισε και την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Χωρίς να είναι υπερβολικά μελό και καταθληπτική, η ταινία μιλά για την απίστευτη δύναμη που βρίσκει κανείς στην αγάπη και στα μικρά πραγματα.
Δοξασίες, φόβοι και επιστημονικές έρευνες που τελικά ίσως αντιμάχονται η μια την άλλη, γύρω από την ασθένεια του Αλτσχάιμερ, είναι το θέμα του «Τέρας στο Μυαλό» της Τζιν Κάρτερ. Η δημιουργός που ήταν μια από τις δημοσιογράφους που πρωτοασχολήθηκε με το θέμα, παραδέχεται ότι η ασθένεια αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους φόβους της τα τελευταία χρόνια. Επιλέγει να παρουσιάσει το ντοκιμαντέρ της με μπόλικο χιούμορ, συνδυάζοντας τον φόβο με σκηνές από παλαιές ταινίες τρόμου. Στην ουσία του, το ντοκιμαντέρ λέει και ξελέει, δείχνει ότι δυστυχώς οι επιστήμονες τόσα χρόνια μετά γνωρίζουν ελάχιστα, τη στιγμή που πολλοί πάσχοντες έχουν χάσει τη ζωή τους, ενώ άλλοι έχουν πλουτήσει με φάρμακα που δήθεν θα βοηθούσαν, τα οποία μετά από χρόνια αποδείχθηκαν 90% αναποτελεσματικά! Όταν λοιπόν βγαίνουν και λένε δηλώσεις ότι μέχρι το 2050 τα 2/3 του πληθυσμού θα πάσχουν και θα γυρνάνε σαν ζόμπι στους δρόμους, το να τους κοροϊδεύσεις με σκηνές από το Walking Dead είναι το λιγότερο που τους αξίζει!
Έτσι, ο σκηνοθέτης του «Μια Τρύπα στο Κεφάλι (A Hole in the Head)» όπως μας είπε στην ομιλία του μετά την ταινία, θέλησε να κάνει μια μικρή ελεγεία, ένα δικό του μνημείο, για να διορθώσει αυτό το λάθος της ιστορίας, που έγραψε ότι το ολοκαύτωμα αφορούσε μόνο τους εβραίους και δεν αναφέρει τους χιλιάδες τσιγγάνους που χάθηκαν. Ήθελε όμως να το κάνει χωρίς να γίνει η άμεση συσχέτιση, για αυτό και επέλεξε κρύα χρώματα και να γυρίσει τις σκηνές του μέσα σε παγωμένους χειμώνες, ώστε να παραπέμπει περισσότερο σε ένα κακό όνειρο, έναν εφιάλτη. «Καταλαβαίνω ότι ο κόσμος ενδιαφέρεται για τα πραγματικά γεγονότα και θέλει πληροφορίες, εμένα όμως με ενδιέφερε περισσότερο το συναίσθημα».
Για το ενδιαφέρον soundtrack μας είπε ότι όλες οι μουσικές σχετίζονται κάπως με το ολοκαύτωμα, χρησιμοποιώντας από συνθέτες που πέθαναν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μέχρι την 7η του Μπετόβεν από δίσκο με εκτέλεση της εποχής, όπως λέγεται ότι παίχτηκε στο πάρτι του Χίτλερ. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο, είναι το χρονικό διάστημα των γυρισμάτων, καθώς ξεκίνησαν τριάντα χρόνια πριν, όμως δυστυχώς μετά από τέσσερα χρόνια πέθανε ο πρώτος παραγωγός και για πολλά χρόνια το project πάγωσε. Όμως με τη νέα παραγωγό η έρευνα τους απλώθηκε και σε άλλες χώρες και κατάφεραν τελικά να πάνε σε άλλες πέντε χώρες και να συναντήσουν τσιγγάνους. Τέλος, πέραν των όσων ακούγονται στην ταινία, μας εκμυστηρεύτηκε ότι όλοι οι τσιγγάνοι που συνάντησε έχουν τα τελευταία χρόνια έντονες φοβίες ότι ξαναζούν τον εφιάλτη από την αρχή, απλά με άλλα πρόσωπα, ο ναζισμός αυτή τη φορά είναι κρυμμένος πιο καλά και θέλει πολύ προσοχή!
Στον «Μεγάλο Περίπατο της Άλκης» της Μαργαρίτας Μαντά, κάνουμε μία στάση σε σταθμούς από τη μυθιστορηματική ζωή της Άλκης Ζέη. Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μια συναρπαστική ματιά σε μία ολόκληρη εποχή της Ελλάδας και στις προσωπικότητές της και αποτελεί ένα ταξίδι από την Αθήνα στη Σάμο και από εκεί στην Τασκένδη, στη Γαλλία και στις Βρυξέλλες. Υπάρχουν, βέβαια, τόσα πράγματα να ειπωθούν για την Άλκη Ζέη και τη ζωή της που αναγκαστικά αισθάνεσαι ότι για να καλυφθούν το ντοκιμαντέρ θα έπρεπε να διαρκεί άλλη μιάμιση ώρα.
Η βραδιά του Σαββάτου έκλεισε με τον συναρπαστικό «Πύργο (the Tower)», όπου ο Κιθ Μέιτλαν αφηγείται με ξεχωριστό τρόπο την ιστορία μίας ένοπλης μαζικής δολοφονίας. Το 1966 ένας ελεύθερος σκοπευτής ανεβαίνει στον Πύργο του Πανεπιστημίου του Όστιν, στο Τέξας και ανοίγει πυρ. Ακολουθούν 96 λεπτά φρίκης που καταλήγουν σε ένα αιματοκύλισμα άνευ προηγουμένου για εκείνη την εποχή: συνολικά 16 νεκροί και περισσότεροι από 30 τραυματίες μέχρι η αστυνομία να ανέβει στον Πύργο και να σκοτώσει τον νεαρό Τσαρλς Ουίτμαν. Ο Μέιτλαν χρησιμοποιεί υλικό αρχείου, συνεντεύξεις με τους πρωταγωνιστές και ροτοσκοπικό animation (με τη χρήση ηθοποιών που δανείζουν τη μορφή και τη φωνή τους, δίνοντας τη βάση για το animation). Με έμφαση στα θύματα και στους ανθρώπους που βίωσαν τη φρίκη εκείνη την αυγουστιάτικη μέρα του 1966, ο Μέιτλαν προσπαθεί να αναβιώσει μέσα σε 81 λεπτά τις συνθήκες του μακελειού και να κατανοήσει πώς αντιδρούν οι άνθρωποι κάτω από πολύ δύσκολες και τρομακτικές συνθήκες.
