Φάκελος 55ου ΦΚΘ: Οι τάσεις, οι στιγμές, οι αγαπημένες ταινίες

13 Νοεμβρίου, 2014 cinepivates

Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τελείωσε και έχει έρθει η ώρα για έναν απολογισμό… Τι μας έμεινε, τι αγαπήσαμε, ποιες ήταν οι τάσεις του φετινού Φεστιβάλ;

55ο ΦΚΘ – Το φεστιβάλ στα θρανία:

Εκπαιδευτικές αίθουσες και μαθητές ήταν συχνά το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τους κινηματογραφιστές στο 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η νεανική ορμή, καθώς και το γεγονός ότι πολλοί από τους σκηνοθέτες έχουν εγκαταλείψει τις αίθουσες λίγα χρόνια τώρα, διαπότισε τις ταινίες πολλών δημιουργών. Στο Class Correction, παρακολουθούμε μία τάξη με παιδιά με σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα και το πως η έλευση μιας μαθήτριας σε αναπηρικό καροτσάκι αλλάζει τις ισορροπίες. Στο The Lesson από τη Βουλγαρία, μία δασκάλα προσπαθεί να βρει τον μαθητή που έκλεψε τα χρήματα μιας συμμαθήτριάς του, ενώ προσπαθεί να σώσει το σπίτι της από την κατάσχεση. Η ταινία αναρωτιέται πάνω στην έννοια του μαθήματος και τα μαθήματα ζωής που παίρνει και η ίδια η δασκάλα. Το ιδιαίτερο The Tribe εκτυλίσσεται σε ένα σχολείο για κωφάλαλα παιδιά, στο οποίο επικρατεί η παράνομη συμπεριφορά. Η ταινία είναι εξολοκλήρου γυρισμένη στη νοηματική γλώσσα. Στο υποψήφιο για βραβείο Lux, Class Enemy, μία τάξη στρέφεται κατά του καθηγητή Γερμανικών, θεωρώντας τον υπεύθυνο για την αυτοκτονία μιας μαθήτριας. Η ταινία μιλά τόσο για την σχέση εξουσίας ανάμεσα σε μαθητές και καθηγητές, όσο και για τις προκαταλήψεις. Παράλληλα, η μικρού μήκους Προσευχή του Θανάση Νεοφώτιστου εκτυλίσσεται σε μία σχολική αίθουσα και επικεντρώνεται στην ερωτική αφύπνιση ενός εφήβου σε ένα περιβάλλον ενδοσχολικής βίας.

55ο ΦΚΘ – Το φεστιβάλ του σκύλου:

Ο τετράποδος πιστός μας φίλος έκανε συχνά την εμφάνιση του σε ταινίες του φεστιβάλ, είτε ως πρωταγωνιστής, είτε σαν κομπάρσος, άλλοτε σε σύντομα cameo: Στο White God οι σκύλοι παίρνουν την εκδίκησή τους από το ανθρώπινο είδος και εξεγείρονται εναντίον του. Ξεχωρίζει ο Χάγκεν, τον οποίο ερμηνεύουν δύο σκυλο-αδέλφια: ο Λουκ και ο Μπόντι. Ο δεύτερος, μάλιστα, ενθουσίασε τις Κάννες. Στο Sivas ένα αγόρι βρίσκει έναν σκύλο που φέρει πολλές πληγές από τις κυνομαχίες στις οποίες συμμετέχει. Του δίνει λίγη τρυφερότητα και τα δύο άγρια αυτά πλάσματα -παιδί και σκύλος- έρχονται κοντά. Παρ΄όλα αυτά να σημειώσουμε ότι δεν συμφωνούμε με την οπτική της ταινίας πάνω στο θέμα κυνομαχίες. Στο Πολκ, η Μαργαρίτα και η Μαριάννα, δύο πανέμορφα σκυλιά Δαλματίας κυρίως κοιμούνται ή συμπληρώνουν την ομορφιά του κάδρου. Είναι, πάντως, υπέροχα! Σ’ένα Δρόμο του Παλέρμο η γιαγιά βρέχει ψωμιά και ταΐζει τα σκυλιά ενός νεκροταφείου που τσακώνονται πάνω από ένα ξεροκόμματο. Κάπως έτσι θα φαγωθούν κι οι άνθρωποι μεταξύ τους στη συνέχεια. Στην Τρίτη Όχθη του Ποταμού ο τραυματισμένος σκύλος θα την πληρώσει ακριβά. Ένα πανέμορφο χνουδωτό τσοπανόσκυλο θα ανακαλύψει ο ήρωας του Γη της Θύελλας στο αγρόκτημα του παππού. Τα σκυλιά αποσπούν την προσοχή μας στο Amour Fou. Ποιος έλυσε το σκύλο στον Θεριστή; O Ερμής εμφανίζεται ντυμένος κυνηγός συνοδευόμενος από κυνηγόσκυλο στις Μεταμορφώσεις.

55ο ΦΚΘ – Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι:

Ένα άλλο συστατικό που χαρακτήρισε τις περισσότερες φετινές δημιουργίες ήταν το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο, αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε ως «δημιουργική εσωστρέφεια». Οι καλλιτέχνες πιστεύουν σε έναν καλύτερο κόσμο και είναι αποφασισμένοι να παλέψουν για αυτόν με τα φιλμ τους. Βλέπουμε τις ταινίες από χώρες του ανατολικού μπλοκ να μιλούν ανοιχτά για τα κακώς κείμενα της σοβιετικής ένωσης ή κομμουνιστικών καθεστώτων, με τα Viktoria, Πλευρικοί Άνεμοι να ξεχωρίζουν. Από την άλλη οι σκηνοθέτες του δυτικού μετώπου πολεμούν κατά του καπιταλισμού της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας και της φτώχειας, ή της κατάρρευσης του συνδικαλισμού, μέσα από το φακό του Μπαχράνι (99 Homes) ή των αδερφών Νταρντέν (Δυο Ημέρες, Μια Νύχτα). Ένας Τούρκος σκηνοθέτης μάς έφερε ένα φιλμ για τη γενοκτονία των Αρμενίων (Φατίχ Ακίν με το the Cut), ενώ οι Ιταλοί στρέφονται εναντίον των Ιταλών, Σ’ένα Δρόμο του Παλέρμο. Τέλος, οι Ρώσοι μέσω Ζβιάγκιντσεφ, αποκτούν δυνατή φωνή και επιτέλους μιλάνε ανοιχτά ασκώντας σκληρή κριτική στης χώρας τους, εξαπολύοντας ένα τέρας που ακούει στο όνομα Λεβιάθαν, το οποίο μάλιστα συγχρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού της χώρας.

Σαδιστικός ρεαλισμός:

(Οι επιλογές του Τάιλερ)

O ρεαλισμός ήταν από τα βασικά χαρακτηριστικά των περισσότερων ταινιών του διαγωνιστικού αλλά και αρκετών άλλων από τα υπόλοιπα τμήματα. She’s lost Control, The Lesson, The Tribe, είναι σίγουρα ταινίες που μένουν στη μνήμη ως ευχάριστες εμπειρίες. Παρόλα αυτά εάν έπρεπε να ξεχωρίσω μια αξέχαστη πεντάδα αυτή θα ήταν:

Leviathan: Αριστούργημα με όλη τη σημασία της λέξης. Κάθε πλάνο του μένει αξέχαστο στη μνήμη και ακόμα περισσότερο αξέχαστο είναι αυτό που πρεσβεύει. Με μία ειρωνεία και μία κριτική απέναντι στο διεφθαρμένο ρωσικό καθεστώς, τόσο κρυμμένη και τόσο φανερή, ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ μίλησε για τον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στο τέρας της κεντρικής εξουσίας και για την αναπόφευκτη συντριβή του πρώτου.

99 Homes: Σημαντικό γιατί παρουσιάζει μία πλευρά της αμερικανικής κοινωνίας που δεν την βλέπουμε συχνά στο σινεμά. Θα σας θυμίσει Σκορσέζε και Goodfellas, αλλά σε ένα πιο ρεαλιστικό επίπεδο. Ο Ραμίν Μπραχάνι, ένας από τους σημαντικότερους νέους αμερικανούς σκηνοθέτες μιλά για το σκάνδαλο με τα ακίνητα και παρουσιάζει ως ήρωά του έναν νεαρό που δέχεται έξωση από το σπίτι του και στη συνέχεια ελκύεται από τον κόσμο που του παρουσιάζει ο μεσίτης που τον έδιωξε.

Class Enemy: Πλούσιο σε νοήματα και δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα σχεδόν κλειστοφοβική που επικεντρώνεται μόνο στο σχολικό περιβάλλον, το Class Enemy ξεκινά από την αυτοκτονία μιας μαθήτριας για να καταλήξει στους μαθητές να ρίχνουν την ευθύνη στον καθηγητή Γερμανικών και σε ολόκληρο το σχολικό σύστημα. Και ενώ η εξέγερση αποτελεί δείγμα της νεανικής ορμής των μαθητών, οι προκαταλήψεις είναι παρούσες σε όλη τη διάρκεια της ταινίας (προσέξτε τους μαθητές να λένε ότι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες και ο Γερμανός καθηγητής τους Ναζί).

Magical Girl: Από τις καλύτερες ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος (που αδίκως έμεινε έξω από τα βραβεία), η ταινία του Κάρλος Βερμούτ μοιάζει με ένα σκληρό παραμύθι που συνδυάζει την υπερβολή του ισπανικού σινεμά με τις ιστορίες εκδίκησης και τα anime. Οι ιστορίες τριών ατόμων διαπλέκονται: ένας άνδρας προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει χρήματα για να αγοράσει ένα καλό δώρο στην άρρωστη κόρη του, μία γυναίκα κάνει κακό στον εαυτό της, ενώ ένας ηλικιωμένος ετοιμάζεται να βγει από τη φυλακή. Οι αργοί ρυθμοί της ταινίας μπορεί να ξενίσουν, στη συνέχεια, όμως, υπνωτίζουν τον θεατή σε ένα σαδιστικό και ταυτόχρονα γοητευτικό παιχνίδι.

Kumiko, the Treasure Hunter: Η πιο έξυπνη σεναριακή ιδέα που συναντήσαμε εδώ και καιρό δεν θα μπορούσε παρά να έχει παραγωγό τον Αλεξάντερ Πέιν! Η Κούμικο είναι μία μοναχική Γιαπωνέζα που πιστεύει ακράδαντα ότι τα γεγονότα του Fargo των αδελφών Κοέν είναι πραγματικά και ότι κάπου στις παγωμένες εκτάσεις των ΗΠΑ υπάρχει μία βαλίτσα γεμάτη χρήματα. Θα ξεκινήσει έτσι ένα ταξίδι για να τα βρει. Συγκινητική και κάπως θλιβερή, η περιπέτειας της Κούμικο είναι μια περιπέτεια διαφορετική από τις άλλες.

Από το υλικό που φτιάχνονται τα όνειρα:

(Οι επιλογές του Gimli)

Οι περισσότερες από τις φετινές ταινίες είχαν προσεγμένη φωτογραφία και αρκετές εξ αυτών ήταν πραγματικά εικαστικά υπέροχες, δημιουργώντας το δικό τους προσωπικό ύφος. Πέραν των επιλογών μου υπήρχαν αρκετές άλλες ταινίες, ανάμεσα τους τα Artic, Still is Water, Kumico, Nagima, Όπερ Έδει Δείξαι και Ida, έκαναν το κοινό να χάνεται μέσα στις ωραίες εικόνες τους:

Πλευρικοί Άνεμοι

Ακόμα δε μπορώ να πιστέψω ότι η κριτική επιτροπή στέρησε το βραβείο καλύτερης ταινίας από αυτή την ταινία ποίημα και άθλο ταυτόχρονα. Τουλάχιστον η ταινία του Martti Helde τιμήθηκε με το βραβείο καλλιτεχνικής επίτευξης. Ελπίζω να βγει στις αίθουσες για να μπορέσει περισσότερος κόσμος να την απολαύσει. Εννοείται πως δεν βλέπω την ώρα να βγει σε DVD.

Test

Ένα παραμυθένιο εντυπωσιακό πείραμα είναι η ταινία του Alexander Kott, με εικόνες που χορταίνουν το μάτι και συμβολισμούς που ακονίζουν μυαλό και ψυχή. Έτσι απλά, χωρίς την ανάγκη διαλόγων.

Viktoria

Επίδειξη δύναμης από τη Βουλγαρία, που έχει πλέον το δικό της «Underground», με την Maya Vitkova να μας παρουσιάζει ουσιαστικά μια τριλογία σε μια ταινία, παντρεύοντας το παράδοξο και το ανθρώπινο σε ένα γεμάτο νοήματα έργο.

Electra

Περηφάνια και έκπληξη για το one man show του Πέτρου Σεβαστίκογλου, που αναλαμβάνει σκηνοθεσία, φωτογραφία και ηχοληψία, όπως και το one woman show από την Σοφία Κόκκαλη που δείχνει περίτρανα ότι το μέλλον μπορεί να της ανήκει.

Bypass

Duane Hopkins. Θυμηθείτε αυτό το όνομα. Μια ταινία που θα μπορούσε να είναι αδιάφορη στα χέρια του αποκτά άλλον αέρα. Ο τρόπος που κινηματογραφεί τους χαρακτήρες του αλλά και τη νύχτα είναι εκπληκτικός. Το μέλλον της βρετανικής σκηνοθεσίας είναι εδώ.

1001 Grams

Η σκανδιναβική ιδιαίτερη κωμωδία, με το διανοουμενίστικο χιούμορ έχει την χαρά να έχει στο τιμόνι της τον Bent Hamer, που μπορεί να δημιουργήσει ενδιαφέρουσες λήψεις απλωμένος στο χώρο ή περιορισμένος σε στενά σημεία.

10+1 Στιγμές που μας έμειναν:

(*) Ένας εκσκαφέας γκρεμίζει ένα σπίτι στο Λεβιάθαν. Τα τέρατα δεν είχαν ποτέ πιο τρομακτική όψη.

(*) H Άλις (Αριάν Λαμπέντ) αυνανίζεται στην κουκέτα της υπό τον ήχο του Πόσο Λυπάμαι της Σοφίας Βέμπο στο Fidelio (…πόσο λυπάμαι τα χρόνια που πήγαν χαμένα, μακριά από εσένα).

(*) Η νεαρή ασθενής του Magical Girl χορεύει με τη στολή και το ραβδί του αγαπημένου της anime όταν ένας άνδρας εισβάλει στο σπίτι.

(*) Άντρας εναντίον αεροπλάνου στο Test.

(*) H Σίρλεϊ το κάνει με το φίλο της πάνω σε ένα βουνό από καρύδες στο August Winds.

(*) Η Κούμικο δεν μπορεί να εγκαταλείψει το κουνέλι της.

(*) Στη Νορβηγία ο Μουρίκης και η τρελή παρέα του στριμώχνονται σε ένα μικρό κίτρινο τραινάκι μέσα στο ατμοσφαιρικό ορυχείο.

(*) H Κιόκο επιδίδεται σε υποβρύχιες καταδύσεις φορώντας τη σχολική στολή της, αλά Still the Water.

(*) Ένας σκύλος ξαφνικά πηδά πάνω στο καπό του αυτοκινήτου για να πιει από το νερό που πέφτει στους υαλοκαθαριστήρες, Σ’ ένα δρόμο του Παλέρμο.

(*) Στο Πολκ ένα χάρτινο δωμάτιο λειτουργεί ως παιχνίδι από έναν μάλλον επίδοξο δολοφόνο.

(*) Δυο άντρες πάνε μια γυναίκα κυριολεκτικά γαμ**ντας ως Γιβραλτάρ, στο Itsi Bitsi.