58ο ΦΚΘ: Από τη λυρικότητα στο γκροτέσκο
Στη Θεσσαλονίκη η λιακάδα συνεχίστηκε και αρκετές από τις προβολές συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον του κοινού -ανάμεσά τους και το The Leisure Seeker του Πάολο Βίρτσι. Εν αναμονή του Ρούμπεν Έστλουντ, του νικητή του Χρυσού Φοίνικα που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη για μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του, οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από το ελληνικό σινεμά, καθώς πολλοί ατενίζουν με ανησυχία το μέλλον του μετά τις αποφάσεις για αντικαταστάσεις προσώπων σε ΕΚΚ και στην επιτροπή για το 1,5% της ΕΡΤ.
Γουέστερν (Western) της Βαλέσκα Γκρίσεμπαχ
Μια ομάδα Γερμανών που δουλεύει στον κατασκευαστικό τομέα, φτάνει σε μια απομονωμένη περιοχή στα σύνορα Βουλγαρίας – Ελλάδας. Οι συναναστροφές με τους ντόπιους δεν εξελιχθούν ομαλά. Η Γερμανίδα Βαλέσκα Γκρίζεμπαχ δίνει τη δική της εκδοχή ενός σύγχρονου «γουέστερν», με τους Γερμανούς να βρίσκονται σε ρόλο «αποικιοκράτη» και τους Βούλγαρους σε ρόλο «ιθαγενή». Οι ανδρικές φιγούρες της Γκρίζενμπαχ -κυρίως μη επαγγελματίες ηθοποιοί- μοιάζουν βγαλμένες από παλιές κλασικές ταινίες γουέστερν και το «αγνό» τοπίο της americana έχει αντικατασταθεί από τα Βαλκάνια. Ενδιαφέρουσα η ματιά της Γκρίζεμπα πάνω στον δυτικό επεκτατισμό, αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το γεγονός ότι η ίδια είναι Γερμανίδα και η ταινία της μοιάζει να περιλαμβάνει ένα -έστω και μη ηθελημένο- σχόλιο πάνω στα αντι-γερμανικά αισθήματα που επικρατούν σε φτωχότερες χώρες της Ευρώπης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ταινία είναι υποψήφια για το βραβείο LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η σκηνοθέτις μίλησε γι’ αυτό στους Cinepivates: «Χαίρομαι πολύ που η ταινία είναι υποψήφια για βραβείο LUX. Αρχικά δεν είχα κατανοήσει τι ακριβώς σημαίνει αυτό, αλλά χαίρομαι που η ταινία θα μεταφραστεί σε τόσες γλώσσες και ελπίζω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συνεχίσει να δίνει αυτό το βραβείο για πολλά ακόμα χρόνια».
Ταξίδι Αναψυχής (the Leisure Seeker) του Πάολο Βίρτσι
Ο Ιταλός σκηνοθέτης Πάολο Βίρτσι (Ανθρώπινο Κεφάλαιο) κάνει αγγλόφωνη ταινία με ένα εξαιρετικό πρωταγωνιστικό δίδυμο. Τον Ντόναλντ Σάδερλαντ και την Έλεν Μίρεν. Ο πρώτος ερμηνεύει τον Τζον, έναν πρώην καθηγητή με άνοια, ενώ η δεύτερη τη σύζυγό του Έλα. Οι δυο τους αποφασίζουν μια μέρα να πάρουν το παλιό τροχόσπιτο και να ξεκινήσουν ένα ταξίδι στην Αμερική, παρά τις αντιρρήσεις των παιδιών τους που θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.
Ο Βίρτσι προσεγγίζει με τρυφερότητα και χιούμορ ένα δύσκολο θέμα και η ταινία έχει τη δύναμη να κάνει το κοινό να γελάει και να συγκινείται, ακόμα και με σκηνές που θα μπορούσαν να θεωρηθούν κοινότοπες. Η μεγάλη δύναμη είναι εδώ η ερμηνεία του Ντόναλντ Σάδερλαντ (θα μπορούσαμε να τον δούμε με μια υποψηφιότητα για Όσκαρ), καθώς και η διεισδυτική ματιά σε ασθένειες όπως η άνοια.
Καθοδήγηση Ζωής Α.Ε. (Life Guidance) της Ρουθ Μάντερ
Μινιμαλιστικοί και ατμοσφαιρικοί τίτλοι έναρξης και μουσική μας προδιαθέτουν εξαρχής για το τι θα ακολουθήσει. Βρισκόμαστε στο προσεγγές μέλλον, όχι απαραίτητα τρομακτικό, αφού υπάρχουν άνθρωποι που ίσως το επιθυμούν και δυνάμεις που προωθούν τους σκοπούς του. Δεν επιδιώκει να το κρίνει, αλλά περισσότερο να μας το παρουσιάσει, ένα ιδιότυπο case study ώστε να βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματα του. Στο επίκεντρο της νέας κατάστασης κυριαρχεί η λέξη «optimal» (άριστο) σαν κύρια επιδίωξη, το άπιαστο όνειρο ή καθημερινός εφιάλτης των ανθρώπων. Ο «άνθρωπος» ως έννοια (άνω θρόσκω), έχει στη φύση του να βελτιώνεται, εκεί βασίστηκε ολόκληρος ο πολιτισμός του. Όμως το τέλειο με την έννοια του ελιτισμού οδηγεί σε απόψεις που κάνουν όλο το πολιτιστικό οικοδόμημα να κλωνίζεται επικίνδυνα. Έτσι λοιπόν, ελπίζουμε το νόημα να αναγνωστεί σωστά για να μην επαναλάβει η ιστορία τις μαύρες σελίδες της.
Χαρακτηριστική η σκηνή στην αρχή που ο πατέρας παίζει ποδόσφαιρο με το μικρό γιο και σουτάρει με όλη τη δύναμη του για να νικήσει χωρίς να χαρίζεται στο μικρό παιδί (το γιατί όπως και άλλες απορίες μας τις έλυσε η σκηνοθέτης σε συνέντευξη που μας παραχώρησε). Η ταινία της, κινούμενη σε weird νόρμες, αντλεί έμπνευση από τον Τζον Όργουελ και επιχειρεί έναν αργό αλλά βαθιά σαρκαστικό σχόλιο στην υποτιθέμενη άριστη κοινωνία, όπου οι πολίτες «για το καλό τους» δεν αισθάνονται την ελευθερία που θα έπρεπε να απολαμβάνουν, περπατώντας σαν ρομπότ, φυλακισμένοι στα κομψά τους κοστούμια και τα ακριβά τους σπίτια. Αντίθετα οι φτωχοί μαντρωμένοι και με ψυχοφάρμακα, κινούνται σαν ζόμπι και μιλούν σαν υπνωτισμένοι για το Θεό. Υπάρχουν πράγματα που η ταινία δείχνει να θέλει να σχολιάσει, όμως το αφαιρετικό σενάριο δε τη βοηθά και έτσι παρά το δυνατό ξεκίνημα προς το τέλος λείπει η κορύφωση ή μια κατάληξη που θα έδενε όλο το έργο.
Αραβία (Araby) των Αλφόνσο Ουτσόα & Ζοάο Ντουμάνς
Μια ενδιαφέρουσα ταινία που δείχνει λίγα αλλά καταφέρνει να πει πολλά περισσότερα. Ένα νεαρό αγόρι, ο Άντρε ζει με την οικογένεια του στη βιομηχανική ζώνη του Ούρο Πρέτο της Βραζιλίας, κοντά σε ένα παλιό εργοστάσιο αλουμινίου. Ένας γείτονας τους, για τον οποίο δε γνωρίζουν πολλά κάτι παθαίνει και η μητέρα του τον στέλνει στο σπίτι του, όπου ο μικρός ανακαλύπτει ένα σημειωματάριο που ο μυστηριώδης άντρας έγραφε. Έτσι, σιγά σιγά ξεδιπλώνεται η ζωή του, που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε ζωή ενός φτωχού βιοπαλαιστή. Τα καθημερινά πράγματα, τα όνειρα και οι απογοητεύσεις, ο έρωτας στο πρόσωπο της Άννας, τα αναγκαστικά ταξίδια, η διαρκής κίνηση, όλα δίνονται με ένα λυρικό και ποιητικό τρόπο, με την αφήγηση να είναι καλός συνταξιδιώτης αυτού του οδοιπορικού.
Μετά την προβολή είχαμε τη χαρά να συναντήσουμε έναν από τους δυο σκηνοθέτες, τον Ζοάο Ντουμάνς, που μας μίλησε μεταξύ άλλων για την ταινία και τη δυσκολία των γυρισμάτων επί τρία χρόνια, τα προβλήματα στη σημερινή Βραζιλία σήμερα αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, τις προεκτάσεις της ταινίας στους πρόσφυγες και το μεταναστευτικό, ενώ αναφέρθηκε στην ελληνική τραγωδία, αλλά και παρομοίασε το ταξίδι του άντρα με μια σύγχρονη Οδύσσεια.
Ιερόσυλοι (Sagrilege) της Μάρσας Μακρή
Ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι παραλογισμού στήνεται στη σύγχρονη Αθήνα, που θα κοντράρει τις παλιές αξίες με τη σημερινή παράνοια που ζούμε και θα εκφραστεί υπέροχα με μια πλούσια ερμηνεία της Λουκίας Μιχαλοπούλου. Μια γυναίκα ζει εγλωβισμένη στο διαμέρισμα της, με τον άρρωστο άντρα της, που δείχνει παράλυτος και ανύμπορος να μιλήσει. Έξω στους δρόμους μια κοινωνία σε κατάρρευση εγκυμονεί συνεχώς κινδύνους, ενώ δίπλα μια νευρασθενική μάνα καταρρακώνει την τρυφερή ψυχή ενός μικρού αγοριού. Η γυναίκα όμως έχει ιερό σκοπό, να βρει την κρυψώνα που έκρυψε ο άντρας της μια θαυματουργή και μεγάλης αξίας εικόνα του Αγίου Γεωργίου και να την επιστρέψει.
Η Λουκία Μιχαλοπούλου με φυσικότητα και πειστικότητα προσθέτει στο φευγάτο σενάριο, δίνει και τον απαιτούμενο αυτοσαρκασμό στη φωνή της, ένα απαραίτητο comic relief, περιφερόμενη μονολογώντας σε αυτό το ρημαγμένο (κυριολεκτικά και μεταφορικά) σπίτι. Καταφέρνει να αποδώσει όλη την τρέλα και την ενοχή, την αθωότητα και τον αισθησιασμό, την τρυφερότητα αλλά και την εκδικητικότητα που απαιτεί ο ρόλος και μάλιστα πετυχαίνοντας να περνά από το ένα στο άλλο με εξαιρετική ευκολία. Σε μικρότερο ρόλο έκπληξη βλέπουμε και την Έρση Μαλικένζου. Η σκηνοθέτης επιστρέφει σαρκαστικά γύρω από θρησκευτικό θέμα, μετά τη μικρού μήκους της Το Ταμμένο του 2002 και δείχνει με αυτή την πρώτη απόπειρα μεγάλου μήκους να τα πάει αρκετά καλά, αν και προσωπικά θα ήθελα λίγο περισσότερο κίνηση και ρυθμό και περισσότερη χρήση μουσικής, που δείχνει να τη χειρίζεται ταιριαστά όπου την χρησιμοποιεί.
Τσάρλεστον (Charleston) του Αντρέι Κρετουλέσκου
Ενδιαφέρουσα μαύρη κωμωδία, μας μιλά για έναν σαρανταδυάχρονο άντρα που χάνει τη γυναίκα του σε ατύχημα και ενώ πέφτει σε κατάθλιψη μη μπορώντας να το αντιμετωπίσει, δέχεται επίσκεψη από έναν νεαρό άντρα που του λέει ότι ήταν ο εραστής της και του ζητά να τον βοηθήσει να ξεπεράσει το χαμό της! Μια ταινία που μιλά για αυτά που ξέρουμε ή νομίζουμε ότι ξέρουμε για τη ζωή μας, σε συνδυασμό με τη διαχείριση του πόνου και της απώλειας, καθώς και των γλυκόπικρων μικρών κωμικοτραγικών στιγμών που κάνουν γλυκόπικρη τη ζωή μας.
Στις μουδιασμένες ερμηνείες ο άντρας που είναι πιο μυώδης επιβάλλεται συνεχώς σωματικά με το στήσιμο και τον τόνο της φωνής του στον νεότερο που φαίνεται μαζεμένος, ελαφρύς και συνεσταλεμένος, που συνεχώς κάτι γράφει στο μπλοκάκι του και δέχεται τα χτυπήματα και την κακομεταχείριση υπομονετικά, με αμυντική στάση. Παρόλα αυτά πετυχαίνει να τρυπώσει στο σπίτι και να μιλήσει στην ψυχή του άλλου. Έχει κάποιες ωραίες στιγμές, ενδιαφέρουσα χρήση της μουσικής, ενώ οι σεναριακές συνθήκες είναι από μόνες τους χιουμοριστικές, χωρίς να γίνεται η ταινία κωμική.
Μια Επάξια Σύντροφος (Worthy Companion) των Κάρλος & Τζέισον Σάντσεζ
Μια ταινία με σαφή σκοπό να προκαλέσει, παρουσιάζει την ιστορία μιας δυσλειτουργικής εμμονικής κοπέλας, που γνωρίζει και ερωτεύεται ένα μικρό 16χρονο κορίτσι και ουσιαστικά την απαγάγει και την αποπλανεί, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να λύσει τις δικές της εσωτερικές πληγές. Με την Έβαν Ρέιτσελ Γουντ, σε ένα ρόλο που προορίζεται να διχάσει καθώς παίζει με τα όρια της ηθικής και του αρρωστημένου. Διότι εδώ δε μιλάμε για straight ή λεσβιακό έρωτα, αλλά μια ανήλικη κοπέλα που εκμεταλλεύεται ο κεντρικός χαρακτήρας και κρατά κλειδωμένη στο σπίτι της και που η ταινία αντιμετωπίζει αρκετά απενοχοποιημένα και ανάλαφρα ως ρομαντική ιστορία. Σίγουρα, όχι η καλύτερη περίοδος για να βγει η ταινία, με τα απανωτά σκάνδαλα Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν και Κέβιν Σπέισι να είναι ακόμα στο προσκύνιο, ενώ έχει γενικότερα σεναριακά ζητήματα και κλείνει με αμφιλεγόμενο τρόπο.
