60 στιγμές από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κλείνει φέτος τα… 60 και μοιάζει νεότερο από ποτέ. Το γιορτάζει δε από τις 31 Οκτωβρίου μέχρι τις 10 Νοεμβρίου με ένα εντυπωσιακό πάρτι που περιλαμβάνει από Τζον Γουότερς μέχρι… το δικό του κόμικ.

Οι Cinepivates επέλεξαν 60 στιγμές από την ιστορία του Φεστιβάλ και σας τις παρουσιάζουν:

1. Πρεμιέρα με Μανταλένα. Άλλος με τη βάρκα μας! Η Αλίκη Βουγιουκλάκη και η Μανταλένα «ανοίγουν» την αυλαία του Φεστιβάλ -τότε μια ταπεινή Εβδομάδα ελληνικού κινηματογράφου- το 1960. Φέτος, η Μανταλένα (και οι υπόλοιπες βραβευμένες ταινίες της πρώτης διοργάνωσης- θα προβληθούν στο 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
2. Την πρώτη και τη δεύτερη χρονιά δεν υπήρχε βραβείο καλύτερης ταινίας.
3. Ο Παύλος Ζάννας έχει τη δική του αίθουσα στη Θεσσαλονίκη. Εμπνευστής του Φεστιβάλ, είχε καταθέσει τον Μάρτιο του 1960 αίτημα στη ΔΕΘ για την καθιέρωση του Ελληνικού και Διεθνούς Φεστιβάλ.
4. Έναν χρόνο μετά, και παρά τις καταγγελίες για λογοκρισία, η προβολή της ταινίας του Αλέκου Αλεξανδράκη «Συνοικία το Όνειρο» προκαλεί κοσμοσυρροή. Περισσότερα από 1.000 άτομα δεν καταφέρνουν να δουν την ταινία.
5. Το 1962 μία από τις προβολές του Φεστιβάλ διακόπτεται με εισαγγελική εντολή, επειδή εντοπίζονται ανήλικοι στην αίθουσα του Ολύμπιον. Οι νεαροί απομακρύνονται και η προβολή συνεχίζεται κανονικά.
6. Ο πρώτος κατάλογος της διοργάνωσης εκδίδεται το 1963. Πλέον εκτός από τον κατάλογο εκδίδεται και ο Α-κατάλογος με έργα τέχνης και αναλύσεις σε αφιερώματα, δημιουργούς και ταινίες.
7. Από το 1964 και για την επόμενη δεκαετία, έδρα του Φεστιβάλ γίνεται η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Εκείνη τη χρονιά, η εμφάνιση της Ελένης Ανουσάκη θεωρείται προκλητική και… προκαλεί εισαγγελική παρέμβαση.
8. Το 1965 μια νέα γενιά μικρομηκάδων εντυπωσιάζει κοινό και κριτικούς. Ανάμεσά τους οι Παντελής Βούλγαρης, Ροβήρος Μανθούλης και Κωστής Ζώης.
9. Την επόμενη χρονιά η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου μετονομάζεται σε Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, ενώ ιδρύεται το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου, το οποίο έχει μικρή διάρκεια ζωής. Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου καθιερώθηκε ξανά πολύ αργότερα.
10. Το 1966 οργή προκαλεί η συμπεριφορά του παραγωγού Τζέιμς Πάρις, του οποίου η ταινία Ξεχασμένοι Ήρωες βραβεύεται, προκαλώντας την οργή των Τσαρούχη και Χατζιδάκι, μελών της επιτροπής. Εκείνη τη χρονιά το πάρτι με… φασολάδα του μεγαλοπαραγωγού μένει στην ιστορία, με τον ίδιο να φορά φέσι και να τριγυρνά με μια πιατέλα μακαρόνια ανάμεσα στους παρευρισκόμενους.
11. 1970. Οι πρώτες αντιδράσεις του λεγόμενου Β Εξώστη καταγράφονται. Ο Β Εξώστης της ΕΜΣ θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του Φεστιβάλ μέσα στα επόμενα χρόνια. Εκεί βρίσκονταν συνήθως οι φοιτητές λόγω του φθηνού εισιτηρίου. Εκείνη τη χρονιά ακούγονται οι πρώτες αντιδράσεις σε ταινίες, ενώ ο παραγωγός Κώστας Καραγιάννης αποκαλεί τους θεατές του Β εξώστη «οργανωμένη κλίκα» και τους προειδοποιεί να μην αποδοκιμάσουν την ταινία του, Μια Γυναίκα στην Αντίσταση.
12. Στο 12ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου η επιλογή των ταινιών προκαλεί την οργή του κοινού του Β εξώστη και το Φεστιβάλ ονομάζεται ως «φεστιβάλ της οργής». Η λογοκρισία της προκριματικής επιτροπής έχει και εδώ τον πρώτο λόγο. Εξαίρεση η Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού, η οποία, ωστόσο, αγνοείται, από πλευράς βραβείων.
13. Μπορεί ο Τζέιμς Πάρις να είχε υπογράψει πρωτόκολλο τιμής ότι δεν θα συμμετάσχει ξανά στο Φεστιβάλ, ωστόσο το «σπάει» φέρνοντας δύο ταινίες στη διοργάνωση το 1972. Το κοινό τον αποδοκιμάζει και ο παραγωγός φυγαδεύεται για να αποφευχθούν επεισόδια. Αντιθέτως, αποθεώνονται ο Θανάσης Βέγγος για την ερμηνεία του στην ταινία Θανάση πάρε τ’ όπλο σου, καθώς και ο Παντελής Βούλγαρης για το Προξενιό της Άννας, ενώ sold out είναι η προβολή της ταινίας Μέρες του 36 του Θ.Αγγελόπουλου.
14. Πριν από το επεισοδιακό 15ο Φεστιβάλ, οι κινηματογραφιστές απαιτούν να παραιτηθούν τα μέλη των χουντικών επιτροπών, να καταργηθεί η λογοκρισία και να προβληθούν στο Φεστιβάλ όλες οι ταινίες που είχαν λογοκριθεί επί χούντας. Ανάμεσα σε αυτές που προβάλλονται είναι το Κιέριον του Δήμου Θέου που αποθεώνεται, όπως και τα Μέγαρα των Γ.Τσεμπερόπουλου και Σάκη Μανιάτη. Οι σκηνοθέτες που «κόπηκαν» διοργανώνουντο δικό τους Αντιφεστιβάλ.
15. Η φράση «Πού είναι ο Γιάννης;» του κοινού του Β εξώστη που αναφέρεται σε φοιτητή που συνελήφθη στη διάρκεια επεισοδίων, γίνεται σύνθημα για τον εκδημοκρατισμό του Φεστιβάλ.
16. To 1975 το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου διεξάγεται καλοκαίρι και στο πλαίσιό του διοργανώνεται και αγορά ταινιών.
17. Το κοινό κάνει ουρές για την προβολή της ταινίας του Θ.Αγγελόπουλου, Ο Θίασος. Μάλιστα, οι εφημερίδες της εποχής αναφέρουν ότι πολλοί ήταν αυτοί που ξενύχτησαν έξω από τα ταμεία της ΕΜΣ από το προηγούμενο βράδυ, προκειμένου να εξασφαλίσουν εισιτήριο. Η ταινία αποθεώνεται από το κοινό.
18. Το 1976 ιδρύεται η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) που απονέμει βραβεία στο Φεστιβάλ.
19. Το 1977 Ντάιαν Κάνον, η νεαρή Ιζαμπέλ Ιπέρ και η Ρίτα Χέιγουορθ έρχονται στο Φεστιβάλ – η τελευταία γνωρίζει μάλιστα την ελληνική λιχουδιά που λέγεται σουβλάκι.
20. Την ίδια χρονιά, τα βλέμματα στρέφονται στο Αντιφεστιβάλ, όπου σημαντικοί Έλληνες δημιουργοί αποφασίζουν να προβάλλουν τις ταινίες τους.
21. Το 1979 μια νεότερη γενιά σκηνοθετών -ανάμεσά τους οι Κώστας Φέρρης και Νίκος Νικολαΐδης- στρέφεται κατά των κριτικών, κατηγορώντας τους για την «κακοδαιμονία» της ελληνικής ταινίας.
22. 1980. Εξαιτίας διαφωνίας του Κώστα Καζάκου με τον σκηνοθέτη Νίκο Τζίμα, η προβολή της ταινίας Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο είναι στον αέρα. Τελικά, ο Κώστας Καζάκος δέχεται να προβληθεί η ταινία και ο σκηνοθέτης καταχειροκροτείται στην προβολή.
23. Οι Ντένις Χόπερ, Άντονι Κουίν και Τέρενς Σταμπ είναι προσκεκλημένοι του 22ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1981).
24. Την επόμενη χρονιά καταργείται το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
25. Επίσκεψη – αστραπή κάνει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1983 ο σκηνοθέτης Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη ανακοινώνει ότι ο γνωστός σκηνοθέτης που βρισκόταν στη Ρόδο φτάνει «από στιγμή σε στιγμή». Πράγματι, ο Μπερτολούτσι φτάνει στο Φεστιβάλ, βλέπει λίγο από την ταινία «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη και αποχωρεί χωρίς να τον αντιληφθεί κανείς.
26. Στο πληροφοριακό τμήμα που προβάλλονται οι κομμένες από το Φεστιβάλ ταινίες, προβάλλεται το 1984 η ταινία Καρκαλού του Σταύρου Τορνέ. Η απόφαση αυτή προκαλεί αντιδράσεις, η ταινία αποθεώνεται από το κοινό και κερδίζει βραβείο της ΠΕΚΚ.
27. 1986. Φαβορί θεωρείται ο Νίκος Παπατάκης με την ταινία Η Φωτογραφία, η οποία τελικά κερδίζει μόνο βραβείο Σεναρίου. Ο Παπατάκης αρνείται να τον παραλάβει και το κοινό τον καταχειροκροτεί και τον σηκώνει στα χέρια.
28. Η πλειονότητα των ταινιών στο 28ο Φεστιβάλ προβάλλονται κάτω από τις έντονες αποδοκιμασίες των θεατών του Β’ Εξώστη. Η μόνη ταινία που γλιτώνει από την οργή του κοινού είναι Η Πρωινή Περίπολος του Νίκου Νικολαΐδη.
29. Ελάχιστοι σκηνοθέτες καταθέτουν ταινίες τους στο 29ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Οι προβολές είναι αμήχανες και οι θεατέςτου Β Εξώστη αναρτούν ένα «πτώμα» ως ένδειξη του «αποθανόντος» ελληνικού κινηματογράφου.
30. Στο 30ό Φεστιβάλ ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης απαιτεί -και επιτυγχάνει- να εγκατασταθεί στην ΕΜΣ ενμία νυκτί σύστημα Dolby Stereo για να προβληθεί η ταινία του Oh Babylon.
31. Την επόμενη χρονιά, η ταινία του Νίκου Νικολαΐδη Singapore Sling προκαλεί αντιδράσεις και πολλοί θεατές εγκαταλείπουν την αίθουσα.
32. Πρόεδρος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αναλαμβάνει το 1991 ο Μισέλ Δημόπουλος. Το 32ο Φεστιβάλ είναι το τελευταίο πριν τη διεθνοποίηση του θεσμού.
33. Το 1992 πραγματοποιείται το 33ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ανάμεσα στα τμήματα είναι και οι Νέοι Ορίζοντες με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Δημήτρη Εϊπίδη που γίνεται πολύ δημοφιλές στο νεανικό κοινό.
34. Το 34ο ΦΚΘ μάς συστήνει το τμήμα Cine Ντοκουμέντα με ντοκιμαντέρ από ολόκληρο τον κόσμο. Η μετεξέλιξη αυτού του τμήματος θα είναι το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
35. Την πρώτη του εμφάνιση στο ΦΚΘ κάνει το τμήμα Ματιές στα Βαλκάνια.
36. Το 36ο ΦΚΘ είναι το τελευταίο που πραγματοποιείται στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και ανάμεσα στους επίσημους προσκεκλημένους είναι και ο Νάνι Μορέτι.
37. Ιδρύεται το βραβείο κοινού με χορηγό τηνΑθηναϊκή Ζυθοποιία Α.Ε.
38. Το 38ο ΦΚΘ επιστρέφει στην έδρα του, το Ολύμπιον.
39. Τιμητικός καλεσμένος του Φεστιβάλ ο 90χρονος σκηνοθέτης Μανοέλ ντε Ολιβέιρα που εντυπωσιάζει το κοινό με τα μαγικά του κόλπα.
40. Ο Θόδωρος Αγγελόουλος αναλαμβάνει πρόεδρος του Φεστιβάλ το 1998.
41. Την ίδια χρονιά ιδρύεται το Δωμάτιο με Θέα, το μπαρ του Ολύμπιον με θέα τη θάλασσα και την πλατεία Αριστοτέλους.
42. Χρονιά αλλαγών το 40ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Αναδιαμορφώνονται και ανοίγουν ως χώροι του Φεστιβάλ οι αποθήκες Γ και Δ στο Λιμάνι, τοποθετείται η φωτεινή επιγραφή με τα γράμματα και το Ολύμπιον ΙΙ μετονομάζεται σε Παύλος Ζάννας.
43. Οι 4 αίθουσες στο Λιμάνι αποκτούν ονόματα: Τόνια Μαρκετάκη, Φρίντα Λιάππα, Τζον Κασσαβέτης και Τάκης Κανελλόπουλος. Η τελευταία θα μετονομαστεί την επόμενη χρονιά «Σταύρος Τορνές» για να αποφευχθεί η σύγχηση με την αίθουσα Κανελλόπουλος του Μουσείου Κινηματογράφου.
44. Στο 44ο ΦΚΘ εντυπωσιάζει ο Γιάννης Οικονομίδης με την ταινία του, Σπιρτόκουτο.
45. Ο Αμπάς Κιαροστάμι, το έργο του οποίου αναδείχθηκε στο ΦΚΘ, επισκέπτεται για 5η φορά το Φεστιβάλ για ένα αναδρομικό αφιέρωμα στο έργο του και για έκθεση φωτογραφίας του.
46. Διευθύντρια του Φεστιβάλ αναλαμβάνει το 2005 η Δέσποινα Μουζάκη, με πρόεδρο τον Γιώργο Χωραφά.
47. Την ίδια χρονιά συστήνονται οι αναπτυξιακές δράσεις του Φεστιβάλ, Agora και Crossroads.
48. Το 2007 ο Τζον Μάλκοβιτς φτάνει στην Θεσσαλονίκη έχοντας χάσει τη βαλίτσα του. Κεντρικό κατάστημα της πόλης ανοίγει Κυριακή για να τον ντύσει.
49. Το 2009 διοργανώνεται για πρώτη φορά σειρά προβολών στις φυλακές Διαβατών.
50. Την ίδια χρονιά κάνουν την εμφάνισή τους οι «Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη», μια κίνηση σκηνοθετών που αντιδρώντας στην απουσία νομοσχεδίου για τον κινηματογράφο, ανακοινώνουν ότι δεν θα καταθέσουν τις ταινίες τους στην Θεσσαλονίκη.
51. Το 2009 καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ αναλαμβάνει ο Δημήτρης Εϊπίδης, φέρνοντας ξανά τη διοργάνωση κοντά στο ανεξάρτητο σινεμά.
52. Με την ψήφιση του νόμου για τον κινηματογράφο το μποϊκοτάζ από τους Έλληνες σκηνοθέτες αναστέλλεται και το 2011 οι ελληνικές ταινίες επιστρέφουν για τα καλά στη Θεσσαλονίκη.
53. Το 2013 η κόντρα ΠΕΚΚ – Δημήτρη Εϊπίδη φτάνει στο κόκκινο εξαιτίας απόφασης να μην ανακοινώνονται τα βραβεία της ΠΕΚΚ στην τελετή λήξης του Φεστιβάλ. Βαριές αλληλοκατηγορίες οδηγούν σε όξυνση του κλίματος.
54. Ο Άκι Καουρισμάκι έρχεται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
55. Ο Τζιμ Τζάρμους βρίσκεται καλεσμένος του 54ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και εντυπωσιάζει με την cool παρουσία του.
56. Το 2016 γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ αναλαμβάνει η Ελίζ Ζαλαντό και καλλιτεχνικός διευθυντής ο Ορέστης Ανδρεαδάκης.
57. Το 2017 κυκλοφορεί ο Α-κατάλογος του Φεστιβάλ.
58. Ο Αλεξάντερ Πέιν επισκέπτεται για ακόμα μια φορά τη Θεσσαλονίκη, για την πρεμιέρα της ταινίας του «Μικρόκοσμος».
59. Ο Ζαν Μαρκ Μπαρ είναι ένας από τους μεγάλους καλεσμένους του 59ου ΦΚΘ.
60. Το 60ό ΦΚΘ είναι εδώ και γιορτάζει με Τζον Γουότερς, Τζοάνα Χογκμ, με εκθέσεις, δρώμενα και παράλληλες εκδηλώσεις.

(Πηγές: www.filmfestival.gr / ψηφιακό αρχείο του φεστιβάλ / Ειδική έκδοση ΦΚΘ για τα 50χρόνια «50 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1960-2009»)