Ανοιχτή καρδιά (À Coeur Ouvert)

Ανοιχτή καρδιά (…τρυφερή σαν ενός μαρουλιού)

Το À Coeur Ouvert (Ανοιχτή Καρδιά) δεν είναι ταινία για τους πολλούς. Κάποιοι είπαν ότι είναι άλλο ένα καταθλιπτικό δράμα που το βρήκαν κουραστικό και χιλιοειπωμένο.  Προσωπικά, βρήκα πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία στην ταινία, η οποία έχει πολλές εναλλαγές στην ατμόσφαιρα. Συνυπάρχει το δραματικό, αλλά και το ανάλαφρο στοιχείο και συνοδεύτεται από πολύ καλή φωτογραφία. Δεν είναι απαραίτητα μια “χειρουργική τομή” πάνω στις σχέσεις, για εμένα είναι ένα αρκετά πετυχημένο ψυχογράφημα των δυο πλευρών της, όπως το βιώνει ο καθένας από την πλευρά του και η μαγική στιγμή της ταύτισης. Η Marion Laine σκηνοθετεί μια ελεύθερη μεταφορά του μυθιστορήματος του Mathias Énard «Remonter l’Orénoque».  Στιλιστικά η ταινία έχει ακολουθήσει το παράδειγμα του καλού γαλλικού σινεμά κουβαλώντας αέρα 60-70’s. Το βλέπουμε στα ρούχα, στη μουσική, στα χρώματα. Περισσότερο, όμως, το αναγνωρίζουμε στην κοσμοθεωρία της.

Η Μίλλα κι ο Ξαβιέρ είναι χειρούργοι, ερωτευμένοι και ευτυχισμένοι. Το τελευταίο διάστημα το πρόβλημα αλκοολισμού του Ξαβιέρ έχει γίνει πιο έντονο με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει προβλήματα στη δουλειά του. Παρ’ όλα αυτά η σχέση τους παραμένει τρελή, παθιασμένη, δυνατή. Σκέφτονται να τα παρατήσουν όλα, να ‘δραπετεύσουν’ στην Αφρική ζώντας τον έρωτα τους ανέμελα βοηθώντας ως γιατροί τον κόσμο να γίνει καλύτερος. Μια απρόσμενη εγκυμοσύνη θα έρθει να ταράξει τα ήδη θολωμένα νερά καλώντας τους για μεγάλες αποφάσεις. Θα βγούν από αυτή τη δοκιμασία νικητές, ηττημένοι ή απλά διαφορετικοί;

Το βασικό θέμα είναι ο έρωτας. Ο έρωτας ο αρχέγονος, ο ενστικτώδης, ο κτητικός, ο σαρκικός, ο βίαιος. Ο έρωτας είναι ένα κλουβί με πιθηκάκια. Είναι αν θέλετε το Amour πολλά χρόνια πριν! Είναι εκεί όταν το πάθος είναι ακόμα ζεστό, αλλά και όταν η ταύτιση καθιστά την σχέση μοιραία. Μιλά για την πραγματική αγάπη (της σπάνιας στις μέρες μας περίπτωσης που κάποιος έχει βρει το άλλο του μισό και κάθε προσπάθεια να το αποκολλήσουν από κοντά του ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό) -τις αδερφές ψυχές. Παίρνει αυτό το μοντέλο, λοιπόν, και το υποβάλει σε δοκιμασίες. Βάζει στον ένα χαρακτήρα το πρόβλημα του αλκοολισμού και βλέπει την εξέλιξη. Αυτό ενδιαφέρει και τη σκηνοθέτιδα να παρουσιάσει. Από εκεί περίπου ξεκινά η ταινία, βρίσκουμε τον άντρα να κουβαλά ήδη το πρόβλημα. Η σχέση, όμως, έχει βρει τη σειρά της και ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες. Έρχεται τότε και η απρόσμενη εγκυμοσύνη για να δοκιμάσει τα ‘πειραματόζωα’. Ο φακός της είναι μια μικρή κάμερα που έχει εισβάλει στον παράδεισο τους ή την κόλαση που ζούνε.

Χωρίς να γίνομαι δογματικός θα κάνω μια γενική παρατήρηση: Όταν έχεις την ιστορία μιας σχέσης και έχεις γυναίκα σκηνοθέτη τις περισσότερες φορές το βάρος θα πέσει στον γυναικείο χαρακτήρα. Ο κανόνας επιβεβαιώνεται και εδώ, με την κάμερα να ψάχνει περισσότερο το πρόσωπο της Μίλλα από του Ξαβιέρ. Ο Édgar Ramírez  φαίνεται νεότερος της συμπρωταγωνίστριας του, αλλά σε καμία περίπτωση δε χτυπάει αυτό άσχημα. Με στιβαρό παίξιμο δένει στο φακό η σχέση τους σαν κάτι εντελώς καρμικό. Όταν κινδυνεύει η καριέρα του και δεν μπορεί να εξασκήσει το επάγγελμά του, νιώθει να ευνουχίζεται. Προσπαθεί όμως να ανταπεξέλθει, παίρνοντας βεβιασμένες αποφάσεις μέσα στη σύγχυση του μυαλού του, όπως η… ανακαίνιση του σπιτιού. Όταν γκρεμίζει τους τοίχους είναι σαν να τα βάζει με τον ίδιο τον εαυτό του. Θέλει να αλλάξει τη ζωή του και πιστεύει ότι το παιδί, ο καρπός του έρωτα τους θα φέρει την γαλήνη. Στην ταινία ζει έναν συνεχή αγώνα προς την κάθαρση που συνεχώς χάνει, αλλά αρνείται να το βάλει κάτω, παρ’ όλο που νιώθει ανίκανος να αντιμετωπίσει τον αλκοολισμό του. Βιώνει όλα τα στάδια του προβλήματος του και αφήνει να περάσουν όλες οι διακυμάνσεις συναισθημάτων από το πρόσωπο του χωρίς να είναι υπερβολικός. Σίγουρα έχει λιγότερο χρόνο, όμως εξ ορισμού είναι έτσι, μιας που στη σχέση ο αλκοολισμός τον κάνει να είναι συχνά απών.

Εδώ έρχεται όμως και κολλάει η Juliette Binoche  που έχει κέφια. Δείχνοντας σαν να έχει πετάξει από πάνω της τουλάχιστον μια δεκαετία χοροπηδά σαν παιδούλα αγκαλιάζοντας την νεανικότητα του ρόλου, ενώ παράλληλα είναι ώριμη και μεστή όταν απαιτείται. Πραγματικά, είναι μια από τις καλύτερες ερμηνείες της που έχω δει.  Η υπερκινητική προσέγγιση του ρόλου και τρόπος που χορεύει έφεραν στη μνήμη μου την ‘Αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι’ (1988) μια από τις πρώτες της ταινίες. Στην ταύτιση το αρσενικό και το θηλυκό εναλλάσουν συνεχώς ρόλους. Θα παρατηρήσετε πως στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας η γυναικεία φιγούρα παρουσιάζεται πιο δυναμική. Αυτή είναι που οδηγεί τη μοτοσικλέτα, φαίνεται πιο καταξιωμένη και αναγνωρισμένη στο χώρο εργασίας της, επιμελείται τα ψώνια του νοικοκυριού. Ο σύντροφος της απλά προσθέτει μπουκάλια στο καρότσι. Δεν την απασχολεί καν το πρόβλημα με το ποτό που έχει ο σύντροφος της, είναι πολύ ερωτευμένη και ευτυχισμένη για να της χαλάσει τη διάθεση. Ο έρωτας είναι τρέλα. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο αλκολισμός του συντρόφου της να της κέντριζε περισσότερο το ενδιαφέρον, όπως μια νεαρή κοπέλα ενθουσιάζεται με τα «κακά παιδιά». Ο άντρας έχει τη φυσική ρώμη αλλά και τα πάθη και ακολουθεί κυριολεκτικά μεθυσμένος τις εξελίξεις κρατώντας το ταίρι του από το χέρι, όπως ένα μικρό παιδί τη μητέρα του.

Αυτό το δύσκολο σημείο καμπής μιας δυνατής σχέσης, όταν παρουσιαστεί στον έναν εκ των δυο ένα πρόβλημα, ο άλλος στην προσπάθεια να τον βοηθήσει μετατρέπεται σε δεκανίκι του. Ο ρόλος της Μπινός δεν είναι απλά να τον συμμαζεύει και να τον προστατεύει, αλλά να φροντίζει και την πεσμένη του αυτοπεποίθηση, πολλές φορές εξαπατώντας και τον ίδιο της τον εαυτό. Συχνά θα επαναλαμβάνει πως είναι ο καλύτερος χειρούργος που έχει η κλινική ακόμα κι όταν αυτός είναι πασιφανέστατο ότι είναι ανίκανος να εγχειρήσει. Εδώ εμφανίζονται αρκετά ηθικά διλλήματα που θα δουλέψουν υπογείως στη συνέχεια. Το αυθόρμητο χαμόγελο και η αισιοδοξία της θα χαθεί όσο προχωρά η εγκυμοσύνη. Μήπως κουράστηκε να τον δικιολογεί ή έχασε την ελπίδα ότι το παιδί που έρχεται θα ήταν ένα έξτρα κίνητρο για τον σύντροφο της να κόψει το αλκοολ; Είναι η επερχόμενη μητρότητα που της προσδίδει ωριμότητα και ανάγκη για σταθερότητα και ηρεμία; Υπάρχουν πολλές στρώσεις συναισθημάτων που παρελάβνουν στο πρόσωπο της ηρωίδας.

Η μεγάλη επιτυχία της ταινίας θεωρώ είναι τα τελευταία της λεπτά. Ένα δυναμικό -ίσως και μεταφυσικό- κλείσιμο που θεωρώ ότι αφήνει πολύ ωραία ανοιχτά ζητήματα στο θεατή για συζήτηση. Δεν ξέρω αν θα λειτουργήσει για όλους το ίδιο, εμένα η φιλοσοφία που αποπνέει με άγγιξε και σε καμία περίπτωση δε με έκανε να νιώσω ότι έχασα τον χρόνο μου βλέποντας την. Την προτείνω σε όσους ενδιαφέρονται να κρυφοκοιτάξουν πίσω από τις γρύλιες της βασικής πλοκής και φυσικά σε όλους τους λάτρεις της Ζουλιέτ.