15ο fff Απολογισμός: Allons enfants du cinéma
Μια μεγάλη κινηματογραφική εθνική σχολή οφείλει να είναι σύγχρονη για να είναι επίκαιρη και μοντέρνα. Η φετινή σοδειά του του γαλλικού κινηματογράφου μας το απέδειξε και με έκανε να σκεφτώ αυτό τον τίτλο που παραπέμπει στην Μασσαλιώτιδα,τον εθνικό ύμνο της Γαλλίας,γιατί η συνολική εικόνα που μας δόθηκε είναι αυτή μιας επανάστασης ως προς την θεματολογία αλλά και την μορφή των ταινιών. Το μεγάλο βραβείο του Φεστιβάλ είναι η απόδειξη αυτής της στροφής του γαλλικού κινηματογράφου προς τον Άνθρωπο : η ταινία Michael Kohlhaas είναι επίκαιρη γιατί επεξεργάζεται το θέμα της αντίστασης ενάντια στην αδικία με ένα ύφος επικό αλλά όχι άδειο από νόημα. Ο σκηνοθέτης μιλώντας μετά από την προβολή παραδέχτηκε ότι προσάρμοσε τον χαρακτήρα της νουβέλας του Κλάιστ,που στο βιβλίο χάνει τα λογικά του,σε αυτόν τον ήρωα που μάχεται για το δίκιο του και ότι επέλεξε ξένους ηθοποιούς για να δώσει μια οικουμενική διάσταση στην ταινία του.
Δεν είμαστε τίποτα μόνοι μας
Όπως μας δήλωσε και ο Τζαλίλ Λεσπέρ ,δεν είμαστε τίποτα μόνοι μας ,έχουμε ανάγκη τον άλλο για να δημιουργήσουμε και να αγαπηθούμε. Αυτό ήταν και το κοινό σημείο αναφοράς στην μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών που είδαμε είτε προέρχονταν από την νέα ταξιαρχία του γαλλικού κινηματογράφου είτε από πιο κλασσικής μορφής ταινίες .Η ανάγκη αυτή του άλλου μας οδηγεί στην αποδοχή του με τα προβλήματα του όπως στο Saint Laurent με τον χαρακτήρα του Πιέρ Μπερζέ να γνωρίζει το ψυχολογικό πρόβλημα του σχεδιαστή αλλά να στέκεται πάντα δίπλα του παρά τις απιστίες και τις καταχρήσεις του. Αυτή η ανάγκη όμως μπορεί να γίνει και εμμονή που να οδηγεί σε παράλογες πράξεις όπως στις ταινίες Tonnerre και La bataille de Solferino όπου ο κεντρικός χαρακτήρας ισορροπεί στα όρια της τρέλας και της λογικής στην προσπάθεια του να αγαπήσει και να αγαπηθεί. H να οδηγήσει την σκληρή δικαστίνα του 9 mois ferme σε μια βραδιά τρέλας κατά την διάρκεια της οποίας θα μείνει έγκυος και θα έρθει πιο κοντά με τον άνθρωπο που είναι το ακριβώς αντίθετο της.
Στην ταινία Grand central ο Gimli εύστοχα εστιάζει στο ερωτικό ειδύλλιο που θα ξυπνήσει τη δυνατότητα του ήρωα να ονειρεύεται και θα αλλάξει τις ισορροπίες και τα κίνητρα στη ζωή των δυο εραστών. Εικόνες που φέρνουν στο μυαλό το Young Adam (με το Γιούαν Μακ Γκρέγκορ) συνθέτουν μια ταινία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γαλλικό Selfish Giant (στο αντίστοιχο η Γαλλία τρώει τα παιδιά της). Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και ταυτόχρονα μελετά το Postmodern love, με τα φουγάρα των πυρηνικών αντιδραστήρων για φόντο. Ο πρωταγωνιστής δέσμιος, η Léa Seydoux αυτή τη φορά σε ρόλο μοιραίου θηλυκού. Μπορεί αυτή η σχέση να γίνει κάποια στιγμή κάτι παραπάνω από ένα κομμάτι γρασίδι;
Το έξυπνο χιούμορ είναι πιο γλυκό
Η συνάντηση μας με την νέα ταξιαρχία και τους νέους δημιουργούς που επιλέγουν να περάσουν μηνύματα μέσα από μια κωμική ματιά στην επικαιρότητα ή στο πρόσφατο παρελθόν και ταυτόχρονα να καταγράψουν τα προβλήματα της νέας γενιάς και της αβεβαιότητας σε όλα τα επίπεδα που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους σαν το σπαθί του Δαμοκλή.
Στις ταινίες Les grandes ondes και Quai d’Orsay οι σκηνοθέτες χρησιμοποιούν το κωμικό στοιχείο που ήταν η θεμέλια λίθος της screwball comedy,κωμωδίας χαρακτήρων, με έξυπνους διαλόγους και εκκεντρικούς χαρακτήρες που αναγκάζονται να συνυπάρξουν με τις αντιθέσεις τους. Στην ταινία Quai d’Orsay όπως γράφει εύστοχα ο Nemo : Το Quai D’ Orsay είναι μια απολαυστική κωμωδία, με όλους τους χαρακτήρες, από τους πρωταγωνιστικούς μέχρι και τους δεύτερους ρόλους, να είναι άρτια δομημένοι. Κρατώντας σαν άξονα τον νεοσύλλεκτο υπάλληλο αφηγείται απλά την καθημερινότητα στο Υπουργείο. Ο σκηνοθέτης, Bertrand Tavernier, θέτει καυστικά πολιτικά σχόλια σε σχέση με διεθνείς και γαλλικές υποθέσεις. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια ταινία απόλυτα διασκεδαστική σ’ όλη την διάρκεια της, που μόλις τελειώσει απλά αναρωτιέσαι: βασίζεται σε μυθοπλασία όμως, έτσι;
Στην κωμωδία Les Grandes ondes o Lionel Baier μέσα από την συνύπαρξη της δυναμικής φεμινίστριας δημοσιογράφου και του εκκεντρικού παλαίμαχου ρεπόρτερ που πάσχει από αμνησία εστιάζει στην σύγκρουση μεταξύ της νέας και της παλιάς γενιάς που αναγκάζονται να συνυπάρξουν και να συνθέσουν μαζί όταν ξεσπάει η επανάσταση των γαρίφαλων.T ο σενάριο πλούσιο σε εκκεντρικά ευρήματα, οι πάντα εφευρετικοί διάλογοι και η εξαιρετική διανομή ρόλων συνεισφέρουν στην πραγματική επιτυχία σε ένα είδος (κωμωδία ) πολύ συχνά γίνεται κατάχρηση εύκολου χιούμορ ή κυνισμού. Με μία δόση τρελού χιούμορ που θυμίζει τις κωμωδίες του Λιούμπιτς και του Μπίλι Γουάιλντερ και με δόση θεωρίας ο σκηνοθέτης, με ακρίβεια ωρολογοποιού, καταφέρνει να μας αγγίξει στην καρδιά χάρη στην σκηνοθετική μαεστρία του . Το γέλιο γειτνιάζει με την συνειδητοποίηση όπως στις παλιές κωμωδίες με την ελευθερία έκφρασης και τα καλέσματα τους για ανυπακοή , κάτι που λείπει στην δικιά μας εποχή.
Στο Jacky au royaume des filles Ο σκηνοθέτης υπογράφει μια καυστική σάτιρα ενάντια σε όλα τα κακά της εποχής μας : τον θρησκευτικό φανατισμό,την δικτατορία και την υποδούλωση των φύλων και των λαών.Σαν ένας σύγχρονος Βολταίρος ο Sattouf συμπυκνώνει τις πληγές του χθες και του σήμερα στην πλασματική δημοκρατία του και χρησιμοποιεί την εναλλαγή της εξουσίας ανάμεσα στα δυο φύλα για να δείξει ότι η ανδρική κυριαρχία είναι μια πολιτισμική αυθαιρεσία .Η ταινία συνεχίζει να παίζει πάνω στην ασάφεια του φύλου, τονίζοντας τη θηλυκή πλευρά του Vincent Lacoste και εκμεταλλευόμενοι την ανδρόγυνη σιλουέτα της Charlotte Gainsbourg. Η τελευταία σκηνή επίσης η οποία κλείνει με δεξιοτεχνία αυτή την ξεκαρδιστική ιστορία, είναι ένα κλείσιμο του ματιού στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες.
Η νέα ταξιαρχία του γαλλικού κινηματογράφου
Η νέα ταξιαρχία συγκρίνεται για μένα άδικα με την nouvelle vague. Υπάρχει βέβαια η κοινή θεματολογία ,τα προβλήματα της γενιάς των τριαντάρηδων,αλλά κάθε ταινία έχει το δικό της ύφος και οι σκηνοθέτες δεν ακολουθούν κανόνες κινηματογράφησης όπως έκανε η τρομερή γενιά των Cahiers du Cinéma. Κοινό στοιχείο η παρουσία ενός σπουδαίου ηθοποιού του Vincent Macaigne που με την ξεχωριστή σιλουέτα του,την γλυκιά και λεπτή φωνή του και την ενέργεια του δίνει σάρκα και οστά στην εικόνα του τριαντάρη που βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Είτε είναι γλυκές κωμωδίες όπως το Κορίτσι της Επανάστασης , το Les coquillettes και το 2automnes,3 hivers είτε είναι δραματικές ταινίες Tonnere ή La bataille de Solferino οι ταινίες εστιάζουν σε αυτή τη γενιά που πνίγεται από την κρίση και προσπαθεί να προσαρμοστεί στην καινούργια τάξη πραγμάτων.
To Κορίτσι της επανάστασης περιγράφει o Tyler με μεγάλη ακρίβεια ,η γαλλική αυτή πολιτικό-αισθηματική φάρσα προκαλεί αβίαστα το χαμόγελο του θεατή με τα σουρεαλιστικά και μπουρλέσκ σκετσάκια της. Ο Εκτόρ που θεωρεί την Τρουκέτ σαν ελληνικό άγαλμα, η Τρουκέτ που δεν μπορεί να πιάσει δουλειά γιατί δεν έχει σπίτι και δεν έχει σπίτι γιατί δεν μπορεί να πιάσει δουλειά, ο Βιτόρ που αναγκάζεται να το σκάσει από την αστυνομία και η Σαρλότ που φέρνει μαζί και τον ερωτύλο αδελφό της, μπλέκονται σε πληθώρα περιπετειών που δεν ακολουθούν κανένα μα κανένα συνεκτικό σχέδιο. Εξαιρετική η Βιμάλα Πονς (θυμίζει την Τζιν Σίμπεργκ στο Με Κομμένη την Ανάσα) του Γκοντάρ. Ωστόσο, μεγαλύτερη φαίνεται η επιρροή του Τρελού Πιερό (ειδικά στη χρωματική παλέτα). Ένα ενδιαφέρον και αστείο σκηνοθετικό ντεμπούτο από τον Αντονίν Περετζατκό που προβλήθηκε στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στο Φεστιβάλ Καννών.
Ο Nemo διακρίνει στο 2 Automnes 3 Hivers ότι ο Sebastien Betbeder σκηνοθετεί με ντοκιμαντερίστικο ύφος μια ρομαντική ταινία. Παραθέτει γεγονότα, ενώ ταυτόχρονα αφηγούνται στην κάμερα όλοι οι συμμετέχοντες στα γεγονότα την άποψή τους. Γεμάτο σινεφιλικές αναφορές και σχόλια για την κοινωνία της Γαλλίας, το 2 Automnes 3 Hivers με την φρέσκια του ματιά είναι μια ταινία γεμάτη με τους προβληματισμούς και τα συναισθήματα της γενιάς των 30.
Στα Tonnerre και La bataille de Solferino η σκηνοθεσία είναι γεμάτη ένταση,οι χαρακτήρες πιο μεστοί.Οι γυναίκες είναι συγκινητικές στην προσπάθεια τους να ισορροπήσουν στην καινούργια τάξη πραγμάτων ενώ οι άντρες είναι στα όρια της τρέλας. το κοινωνικό συγκείμενο δίνει την ένταση στις σχέσεις των χαρακτήρων. ΤοLa bataille de Solferino μοιάζει με εφιαλτική κωμωδία σαν το Μετά τα μεσάνυχτα του Σκορτσέζε γύρω από μια δύσκολη μέρα.Η ταινία συνδυάζει εύστοχα την αγάπη και την πολιτική, την Ιστορία με την ιστορία. Ανάμεσα στο πλήθος που μαζεύεται στην οδό Σολφερινό και στο διαμέρισμα της ηρωίδας που συνυπάρχουν τα μωρά που κλαίνε , η υστερική μπέιμπι σίτερ και ο πρώην που είναι η ενσάρκωση του χάους, η σκηνοθέτης σκιαγραφεί ένα πορτραίτο μιας συλλογικής υστερίας με δυναμικό τρόπο.
Στο Tonnerre η δύναμη της ταινίας οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο περνάει από την ταινία-χρονικό μιας κατάθλιψης σε ένα σκοτεινό και οργανικό έργο αγωνίας. Βρίθει ευφάνταστων σκηνών που το σκοτάδι συνορεύει με τον ρομαντισμό ,το αστείο με το τραγικό,ο έρωτας με την εμμονή. Η όμορφη σκηνή του περιπάτου μέσα στο χιόνι ,η επίσκεψη γευσιγνωσίας στο οινοποιείο,η βαρκάδα στην παγωμένη λίμνη, ο τρελός χορός του ήρωα όταν επισκέπτεται την σχολή χορού του αντικείμενου του πόθου του εναλλάσσονται με τις δύσκολες σκηνές των συγκρούσεων με τον πατέρα,τις έμμονες του ήρωα και την γεμάτη ένταση σκηνή στο πάρκινγκ της κατοικίας του ερωτικού αντίζηλου. Ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί το τοπίο με την εικαστική δύναμη ενός Φριτς Λανγκ και τις ανθρώπινες σχέσεις με την ευαισθησία του Φρανσουά Τρυφώ.
Η καλή υγεία του γαλλικού κινηματογράφου
Με την ποικιλία που μας πρόσφερε το γαλλικό πανόραμα κινηματογράφου επιβεβαιώθηκε η κυριαρχία του γαλλικού κινηματογράφου στην ευρωπαϊκή σκηνή. Από τα επινοητικά και γεμάτα μηνύματα κινούμενα σχέδια ως τα απαιτητικά ντοκιμαντέρ που προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν το παρόν και το παρελθόν και στις γεμάτες ορμή ταινίες της νέας ταξιαρχίας οι Γάλλοι δημιουργοί μιλούν για τα κοινωνικά προβλήματα,για τον έρωτα,για την επανάσταση,για τη σημασία του να είσαι διαφορετικός. Είτε κινηματογραφούν απλά είτε με επικό τρόπο το επίκεντρο τους είναι ο Άνθρωπος. Το Φεστιβάλ τελείωσε,ζήτω ο κινηματογράφος!
