Η Αναστασία Χριστοφορίδου μας μιλά για τη Φαντασμαγορία της Ήττας

«H Φαντασμαγορία της ήττας» της Αναστασίας Χριστοφορίδου προβλήθηκε στο πρόσφατο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για ένα έργο που ξεκίνησε για την ΕΡΤ, προβλήθηκε τελικά λογοκριμένο στην ελληνική τηλεόραση και παρόλα αυτά η δημιουργός του με το κλείσιμο του οργανισμού δεν πληρώθηκε ποτέ. Η σκηνοθέτης δεν το έβαλε κάτω και το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε τελικά ολόκληρο στο 16ο ΦΝΘ. Η κυρία Χριστοφορίδου δεν άλλαξε ούτε τους τίτλους έναρξης που αναφέρουν την εκπομπή (Ες αύριον τα σπουδαία). Η ταινία αναφέρεται στον Γιώργο Τζινούδη, έναν καλλιτέχνη με έντονο προσωπικό στιλ, τόσο στη δουλειά του όσο και στην ομιλία και τον τρόπο ζωής του.

Η Αναστασία Χριστοφορίδου είναι σκηνοθέτης, εικονολήπτρια, μοντέρ και σεναριογράφος. Γεννήθηκε στην Ελβετία. Σπούδασε εκεί, φωτογραφία στην GAF και κινηματογράφο στη Focal και στη Γερμανία στην  Athanor Akademie. Στο εξωτερικό εργάστηκε με γνωστούς τηλεοπτικούς σταθμούς της Ελβετία και της Γερμανίας, ενώ στην Ελλάδα συνεργάστηκε αρκετές φορές με το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Από το 2000 ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την εταιρεία της Filmfabrik Productions. Έχει διδάξει σε σχολές και σεμινάρια. H ‘Φαντασμαγορία της Ήττας’ είναι η έβδομη κατά σειρά προσωπική δουλεία της.

Μας έκανε εντύπωση που για την ταινία έδειξαν περισσότερο ενδιαφέρον στην αγορά του φεστιβάλ οι ξένοι ανταποκριτές, ιδίως κάποιοι από την πέρα μεριά του Ατλαντικού. Συναντώντας την κυρία Χριστοφορίδου προσέξαμε την αντιπαραβολή της βαθυστόχαστης κουβέντας που έγινε με την απλότητα που εξέπεμπε, στοιχεία τα οποία αφήνουν να φανεί και η στάση της για τη ζωή, η αξιοπρέπεια με την οποία πρέπει να αντιμετωπίζουμε την επιτυχία αλλά και την αποτυχία. Γιατί και η ήττα έχει την φαντασμαγορία της και δε μένει για εμάς παρά να την ανακαλύψουμε.

 

Κυρία Χριστοφορίδου στην ταινία σας «Η φαντασμαγορία της ήττας», ένας καλλιτέχνης, εσείς, καλείστε να παρουσιάσετε έναν άλλο καλλιτέχνη, τον ποπ-αρτ ζωγράφο Γιώργο Τζινούδη. Πως προσεγγίσατε το θέμα σας;

Προσπάθησα να δω μέσα στο Γιώργο Τζινούδη την αιτία αυτής της καλλιτεχνικής παραγωγής. Όχι μια ακόμα περίπτωση καλλιτέχνη, ο οποίος κάνει ποπ αρτ, αλλά μια μοναδική περίπτωση καλλιτέχνη που έχει άποψη για την τέχνη, για τη ζωή και ότι σχετίζεται με την τέχνη και την πραγματική ζωή, φέρνοντας την καλλιτεχνική δημιουργία μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο καλλιτέχνης εκτίθεται και προσπαθεί να διαμορφώσει τον τρόπο ζωής. Με αυτή την έννοια η τέχνη του έχει πολιτικό μήνυμα: βλέπουμε μέσα σε αυτή την αλλοτρίωση, την καταπίεση του ανθρώπου, τη μελλοντική του κατάσταση, το μέλλον της ανθρωπότητας, τον τρόπο ζωής, στις δύσκολες και στις εύκολες περιστάσεις.

H «Φαντασμαγορία της ήττας». Τι σημαίνει για εσάς ο τίτλος;

Ξεκινάμε από το φαντασιακό, από τη βούληση του ανθρώπου και τις επιθυμίες του, για να φτάσουμε στην παρούσα κατάστασή του στην κοινωνία, δηλαδή στην ήττα, η οποία γίνεται με στιλ. Το στιλ αυτό είναι ότι ο χαμένος έχει την ίδια ή μεγαλύτερη σημασία από το νικητή. Η ιστορία δε γράφεται μόνο από τους νικητές αλλά και από τους ηττημένους, αφού αυτό το «παιχνίδι» παίζεται από δύο και οι μεταξύ τους σχέσεις είναι αυτές που διαμορφώνουν το κείμενο της ιστορίας, το παρελθόν και το παρόν, ανοίγουν το δρόμο για το μέλλον.

Γνωρίζατε τον Γιώργο πριν αναλάβετε την ταινία; Πως τον ανακαλύψατε;

Δεν τον γνώριζα. Μας το σύστησε ο Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Γνωριστήκαμε, κατάλαβε ο ένας τον άλλον, στην διαδικασία των γυρισμάτων είδαμε ότι υπήρχε αμοιβαία εμπιστοσύνη και συμπάθεια. Στην αρχή, το μόνο που ξέραμε ήταν ότι δούλευε στο Μουσείο Οίνου στο Κτήμα Γεροβασιλείου, από εκεί βρήκαμε το τηλέφωνό του και έγινε η πρώτη επαφή.

Τα νέα ταλέντα έχουν ευκαιρίες για αναγνώριση στην Ελλάδα ή η τέχνη δεν πληρώνει;

Η τέχνη ποτέ δεν πλήρωνε. Η αναγνώριση ενός καλλιτέχνη γίνεται με πολύ κόπο και αγώνα, αυτό απαιτεί πολλή υπομονή και θυσίες. Στην Ελλάδα η αναγνώριση έρχεται, αν έρθει, πολύ αργά. Συνήθως αυτή η αναγνώριση έρχεται από το εξωτερικό, μέσω συνεργασιών με ξένους καλλιτέχνες. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ο μηχανισμός εύρεσης και ανάδειξης ταλέντων. Δεν υπάρχει αυτό που λέμε κινηματογραφική βιομηχανία στην Ελλάδα. Έχουμε φτάσει να θεωρούμε νέο σκηνοθέτη έναν που είναι κοντά στην ηλικία των 50 ετών, οι προηγούμενες ηλικίες απλά αγνοούνται.

Όταν η ταινία προβλήθηκε στην ΕΡΤ υπήρξε λογοκρισία σε ορισμένες σκηνές. Πως αντιδράσατε; Τελικά στο φεστιβάλ επιλέξατε να προβληθεί το έργο αυτούσιο, γιατί;

Η λογοκρισία έγινε από τους εκτελεστές παραγωγούς, από την επιβλέπουσα το μοντάζ, της Γιάννα Σπυροπούλου. Αφορούσε δύο θέματα που είναι πλέον οικεία σε όλους, ακόμη και σε νέους: ένα στίχο από ένα ποίημα του Γιώργου Τζινούδη, «Ο Νίτσε στην αγκαλιά της πουτάνας», και ένα γυμνό ζωγραφισμένο κορμί, στην πόρτα του ψυγείου του. Η δικαιολογία ήταν ότι η ταινία προβαλλόταν στη ΝΕΤ νωρίς το απόγευμα. Το δεχτήκαμε, δεν μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά, εξηγήσαμε όμως ότι έτσι αλλοιώνεται όλο το καλλιτεχνικό έργο. Στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ όμως διορθώσαμε το μοντάζ, βάλαμε τα λογοκριμένα κομμάτια για να έχουμε όλο το έργο στην πλήρη ανάπτυξη του, στην ολοκληρωμένη αφήγησή του, να έχει αρχή, μέση και τέλος έτσι ώστε να αποδίδεται ο χαρακτήρας του καλλιτέχνη όπως εμείς τον αντιληφθήκαμε.

Η ταινία μεν προβλήθηκε στην ΕΡΤ η πληρωμή όμως δεν έγινε ποτέ. Πήρατε από την ΕΡΤ χρήματα για τη δουλειά σας;

Όχι! Μόνο για την απόδοση του ΦΠΑ! Αυτό είναι ένα δείγμα των τεραστίων δυσκολιών που έχει να αντιμετωπίσει ένας σκηνοθέτης σήμερα.

Μετά το φεστιβάλ τι; Ακούσαμε ότι υπάρχει περίπτωση να ταξιδεύσει στο Λος Άντζελες. Τι κινήσεις σκέφτεστε να κάνετε;

Ναι. Έχουμε ήδη επικοινωνήσει με το Φεστιβάλ Ελληνικών Ταινιών στο Λος Άντζελες και με αυτό του Λονδίνου. Οι αμέσως επόμενες κινήσεις μας είναι η αποστολή της ταινίας και σε άλλα Φεστιβάλ στην Ελλάδα, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας, στη Δράμα και αλλού.

Υπάρχει στήριξη στα ελληνικά ντοκιμαντέρ τώρα χωρίς την ΕΡΤ από κάποιον άλλο παράγοντα ιδιωτικό ή δημόσιο;

Όχι! Η μόνη στήριξη που φαίνεται στον ορίζοντα είναι η ΟΤΕ-TV. Αυτό αποδεικνύει ότι ο ρόλος της ΕΡΤ είναι αναντικατάστατος.

Το να δημιουργεί κάποιος μια ταινία ξεκινά από το μεράκι του. Όταν όμως ξέρει ότι για αυτό που θα κάνει μπορεί αυτός και οι συνεργάτες του να μη πληρωθούν ποτέ πόσο μπορεί να τον αποθαρρύνει αυτό; Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση την τέχνη;

Πολλούς τους αποθαρρύνει αρκετά. Τόσο που αρκετοί σταματούν νωρίς, το όραμά τους εγκαταλείπεται. Θα πρέπει να έχει κανείς γερό στομάχι για να αντέξει αυτές τις αντιξοότητες. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης είδαμε η κινηματογραφική παραγωγή να μειώνεται δραστικά. Δεν ξέρουμε που θα πάει αυτή η κατάσταση. Το σημαντικό είναι ότι ο κινηματογράφος είναι ένα μέσο που καταγράφει την πραγματικότητα, την ιστορία. Κατά συνέπεια, κινδυνεύει να καταστραφεί αυτή η καταγραφή, αλλά και αυτό που καταγράφεται να παραποιείται αρκετά.

Κινδυνεύει το ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα να καταντήσει χόμπι και όχι επάγγελμα;

Δε θέλω να το πιστεύω αυτό. Χόμπι είναι και θα είναι. Είναι όμως και επάγγελμα. Από αυτό ζούμε, όχι μόνο εμείς αλλά και πολύς κόσμος, τεχνικοί, εμπορικές επιχειρήσεις, δημοσιογράφοι, ηθοποιοί. Το θέμα λοιπόν αποκτά διαστάσεις που δε γίνονται αντιληπτές από την πλειοψηφία του κοινού. Θα πρέπει αυτό να το κάνουμε σαφές στην ελληνική κοινωνία για να έχουμε τη στήριξη και των άλλων παραγωγικών τάξεων και του κινηματογραφόφιλου κοινού.

H Φιλμογραφία της Αναστασίας Χριστοφορίδου:

«ΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ» (Ελβετία, 3‘, SUPER 8, 1995)

«ΜΗΝ ΦΙΛΑΤΕ ΠΕΚΙΝΟΥΑ» (Ελβετία, 5‘, BETA SP 1996)

«KAI ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΜΟΥ ΓΛΕΙΦΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ» (Ελβετία, 6‘, BETA SP, 16mm 1997)
1ο Βραβείο μικρού μήκους, Φεστιβάλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 1997
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 1997
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Δράμας, διαγωνιστικο τμήμα 1997

«ΣΦΑΓΕΙΟ, Ο ΦΟΒΟΣ Ή ΤΟ ΠΡΟΪΟΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ» (Γερμανία, 5‘, BETA SP 1998)
3ο Βραβείο μικρού μήκους, Φεστιβάλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 1998
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 1998
Συμμετείχε στο Festival Suisse de film et video de la FSCA 1998

«MONO OI ΠΕΘΑΜΕΝΟΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ TO BURGHAUSEN» (Γερμανία, 33‘, BETA SP, 16 mm 1999)
1ο Βραβείο μικρού μήκους, Φεστιβαλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 2000
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Μύλος, Θεσσαλονίκη 1999
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Δράμας, διαγωνιστικο τμήμα 1999
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Φανταστικού Κινηματογράφου, Αθήνα 2000

«ΓΙΑΤΙ ΔΑΚΡΥΖΕΙ ΤΟ ΛΙΒΑΔΙ, ΚΥΡΙΕ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΕ;» (Ελλάδα, 54‘, BETA SP 2004)
2ο Βραβείο Δημιουργικού Ντοκυμαντέρ, Φεστιβάλ Παράξενη Οθόνη Θεσσαλονίκη 2004
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, Θεσσαλονίκη, 2004
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ 2004
Συμμετείχε στο Φεσιβάλ Παράξενη Οθόνη, Θεσσαλονίκη 2004

«Η ΦΑΝΤΑΣΜΑΓΟΡΙΑ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ» (Ελλάδα, 30‘, BETA SP 2013)
Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, Θεσσαλονίκη 2014