Κάννες 2023: Banel & Adama

Ανταπόκριση από τις Κάννες: MG Vagenas

“Banel και Adama, Banel και Adama, Banel και Adama….” Σαν ένα μάντρα, η φωνή μιας γυναίκας επαναλαμβάνει ακατάπαυστα τα ονόματα της Banel και του συζύγου της Adama, σαν να θέλει να τα κρατήσει για πάντα μαζί, σε μια πρόταση, σε μια ανάσα. Η Banel και ο Adama είναι ενωμένοι για πάντα, και ποτέ, κανένας, δεν πρέπει να τους χωρίσει.

Η ταινία αρχίζει με αυτό το ψιθυριστό, σχεδόν τραγουδιστό ρεφρέν, και με μια αφηρημένη εικόνα: στη μέση της οθόνης λάμπει ένα απροσδιόριστο κίτρινο φως, σαν μια καρδιά που χτυπάει, ενώ γύρο της άπειροι κόκκοι άμμου ανακλώνται στον αέρα. 

Βρισκόμαστε στο βόρειο τμήμα της Σενεγάλης, σε μια περιοχή σχεδόν ερημική όπου, με πολύ κόπο, οι κάτοικοι παλεύουν καθημερινά για να φυτέψουν κάποια λαχανικά και να βοσκήσουνε τα ζώα τους. 

Το Banel & Adama είναι το μόνο κινηματογραφικό ντεμπούτο που προσκλήθηκε φέτος από τον Thierry Fremaux , να λάβει  μέρος στο κύριο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών. 

Σε αυτή την πρώτη της ταινία μυθοπλασίας η νεαρή Γάλλο-Σενεγαλέζα σκηνοθέτης και σεναριογράφος Ramata-Toulaye Sy, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παρίσι και είναι απόφοιτος της  σχολής κινηματογράφου FEMIS, αναμετριέται με τη χώρα των προγόνων της. 

Συνδυάζοντας μια ρεαλιστική περιγραφή των συνθηκών διαβίωσης με τις προγονικές παραδόσεις και ιστορίες του τόπου η ταινία, που γυρίστηκε στην αγροτική περιοχή Fouta και την  φυλή των Peule, μας ταξιδεύει σε έναν κόσμο σκληρό και μαγικό συγχρόνως.

Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται η Banel μια νεαρή γυναίκα δυνατή και ανεξάρτητη – τον ρόλο της υποδύεται αριστουργηματικά η μη επαγγελματίας ηθοποιός Khady Mane-  που σκοπεύει να διαμορφώσει την ζωή της, όπως η ίδια κρίνει.

Για την Banel, δεν υπάρχει τίποτα άλλο στον κόσμο εκτός από την αγάπη της για τον Adama, που ενσαρκώνει με πειστικότητα ο επίσης μη επαγγελματίας ηθοποιός Mamadou Diallo. Τίποτα και κανείς δεν πρέπει να μπει ανάμεσα τους, ούτε καν ένα παιδί, που η  Banel δηλώνει ότι δεν θέλει ποτέ να αποκτήσει.

Η Banel γεμίζει σε ένα τετράδιο, σελίδες ολόκληρες με το όνομά της και αυτό του Adama, σαν να φοβάται πως ο άνεμος της ερήμου μπορεί μια μέρα  να διαλύσει τον δεσμό τους. Κάθε στιγμή οι δύο ερωτευμένοι θέλουν να την περνούν μαζί και να κάνουν σχέδια για το μέλλον. Όπως τα πέντε δάχτυλα ενός χεριού, έτσι και η Banel με τον Adama είναι αχώριστοι, δυνατοί και έτοιμοι να αντιταχτούν με αποφασιστικότητα στις οικογένειές τους, και στης υποχρέωσες που τους επιβάλλει ο άγραφος  νόμος της φυλής τους.

Η Banel όμως κρύβει ένα σκοτεινό μυστικό και μια οργή που βγάζει από μέσα της σκοτώνοντας με τη σφεντόνα της μικρά ζώα, ενώ στο νου της συχνά αναδύονται φωνές και απροσδιόριστα οράματα.  

Επίμονη και αποφασιστική, η νεαρή γυναίκα που συνοδεύει καθημερινά τον Adama στην βοσκή, θέλει να πάει να ζήσει μαζί του κάπου έξω από το χωριό, για να γλυτώσει από την πεθεράς της που την υποχρεώνει καθημερινά να κάνει διάφορα θελήματα. 

Η Toulaye-Sy φαντάζεται αυτό το απομακρυσμένο σπίτι σαν έναν εκπληκτικό, μαγεμένο αλλά και ταυτόχρονα σκοτεινό τόπο. Εκεί υπάρχουν δύο κτίρια δίπλα-δίπλα, πανομοιότυπα μεταξύ τους που δεν έχουν κατοικηθεί ποτέ, επειδή έχουν καλυφθεί εντελώς από μια αμμοθύελλα.

Η Banel πείθει τον αγαπημένο της να τα ξεθάψουν μαζί από την άμμο και να ζήσουν σε αυτά. Σαν τον Σίσυφο, οι δυο τους κοπιάζουν καθημερινά κάτω από τον ήλιο για να αφαιρέσουν με τις παλάμες των χεριών τους την άμμο που καλύπτει το μελλοντικό τους σπίτι.  

Αυτή τους η επιλογή αποδοκιμάζεται από το όλο χωριό και η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω όταν ο Adama αρνείται να γίνει ο αρχηγός της κοινότητας, όπως το επιβάλλει η οικογενειακή του παράδοση. Η μητέρα του Adama είναι έξαλλη, αλλά και ο δίδυμος αδελφός της Banel, βλέπει αυτή την απόφαση με κακό μάτι και προσπαθεί να την πείσει να γίνει πιο διαλλακτική και να αποδεχτεί το πεπρωμένο της, δηλαδή να γίνει μητέρα. 

Η ζωή του ζευγαριού διαδραματίζεται σε ένα μικρό ξέφωτο μπροστά από τα σπίτια της φυλής, που όλοι εργάζονται, τρώνε, συζητάνε ή ξεκουράζονται έξω. Βυθισμένη στο κόκκινο χρώμα της άμμου, η γύρω φύση μοιάζει καταπράσινη στο πρώτο μέρος της ταινίας,  ένα διάχυτο φως, πάντα θαμπό.

Η Toulaye-Sy δημιουργεί σκηνοθετικά έναν πραγματικό αλλά ταυτόχρονα εκτός χρόνου τόπο. Η εντύπωση ότι αυτή η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα απομονωμένο χωριό στο παρόν, συγκρούεται με την απουσία οποιουδήποτε αντικειμένου που θα μπορούσε να μας παραπέμπει στο σήμερα.Η ιστορία αυτή είναι εν κατακλείδι μια παραβολή του αγώνα κάθε γυναίκας για αυτοδιάθεση, είτε σε μια παραδοσιακή κοινωνία όπως αυτή που απεικονίζεται στην ταινία, είτε στον δυτικό κόσμο, όπου οι γυναίκες εξακολουθούν να αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους.

Το υπνωτικό soundtrack δημιουργεί μια  παραμυθένια ατμόσφαιρα στο πρώτο μέρος της ταινίας και μια απειλητική στο δεύτερο, όταν η δυστυχία πλήττει αυτή τη μικρή αγροτική κοινότητα. Η ξηρασία γίνεται όλο και πιο επίμονη, καθώς πρώτα πεθαίνουν μερικά ζώα, μετά σταδιακά ολόκληρα κοπάδια αγελάδων, ώσπου τελικά αρχίζουν να πεθαίνουν οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά. Σύντομα η συμφορά αποδίδεται στη συμπεριφορά της Banel, που με την άρνηση της να συμμορφωθεί με τους νομούς της φυλής, διατάραξε ουσιαστικά την ισορροπία της. Μπροστά σε μια τέτοια καταστροφή, ο Adama δέχεται να γίνει αρχηγός της φυλής και να ζήσει για πάντα στο χωριό. Πλέον εντελώς απομονωμένη, η Banel βλέπει τον Adama να απομακρύνεται από το πλευρό της. Χωρίς αυτόν, η ζωή της δεν έχει  κανένα νόημα. Με μια ύστατη, απελπισμένη , πράξη αντίστασης – η αγάπη της είναι τόσο δυνατή και καταστροφική όσο και αυτή μιας τραγικής ηρωίδα – η Banel βαδίζει μόνη της μέσα σε  μια φονική αμμοθύελλα προς τα σπίτια που πάντα ονειρευόταν. Η τελευταία εκθαμβωτική sequence της ταινίας μας κόβει κυριολεκτικά την ανάσα.