Κάννες 2023: Les Feuilles Mortes

Ανταπόκριση από τις Κάννες: MG Vagenas

Όσοι είναι γνωρίζουν τις ταινίες του Aki Kaurismäki θα βρουν στο Les feuilles mortes, που παρουσιάστηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Καννών, όλο τον μοναδικό και ιδιότυπο κόσμο του μεγάλου Φινλανδού σκηνοθέτη.

Σύμφωνα με τον Kaurismäki, Les feuilles mortes είναι το τέταρτο κεφάλαιο της τριλογίας του για τις συνθήκες εργασίας του προλεταριάτου, που αποτελείται από το Shadows in Paradise (1986), το Ariel (1988) και το The match factory girl (1990).

Η ταινία, που μας διηγείται την περιπετειώδη συναισθηματική σχέση της Ansa (Alma Pöysti) και του Holappa (Yussi Vatanen), είναι μια τραγικωμωδία στην οποία εμφανίζονται πολλά από τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη, η μοναξιά και η αλληλεγγύη, το ενδιαφέρον του για την εργατική τάξη και για τα κοινωνικά περιθωριοποιημένα άτομα.

Θα βρούμε και πάλι αυτόν τον τόσο χαρακτηριστικό, αντινατουραλιστικό τρόπο ερμηνείας, που αφήνει να φανεί το συναίσθημα μόνο μέσα από το βλέμμα των ηθοποιών, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις εκφράσεις του πρόσωπο, καθώς και τη λακωνικότητα των διαλόγων, μια έντονη αίσθηση του χιούμορ και μια σειρά από ιδιότυπους χαρακτήρες.

Στο Les feuilles mortes ο Kaurismäki διοχετεύει όλη του την cinefil αγάπη για τον κινηματογράφο, το έντονο ενδιαφέρον του για την επικαιρότητα (πόλεμοι, πολιτική), το πάθος του για τη ροκ και τα φινλανδικά συγκροτήματα, καθώς και το λιτό ρετρό ντεκόρ των εσωτερικών χώρων.

Στην ταινία συνεργάζεται και ο Timor Salminen, ο διευθυντής φωτογραφίας με τον οποίο ο Kaurismaki έχει γυρίσει όλα του τα έργα, και που τόσο αριστοτεχνικά ξέρει να φωτίζει τους χαρακτήρες σε εσωτερικούς χώρους , αφήνοντας όλα τα υπόλοιπα στο ημίφως.

Νέοι, ωστόσο, είναι οι ηθοποιοί που υποδύονται το ζευγάρι της ταινίας. Η Alma Pöysti στον ρόλο την Anσa και ο Yussi Vatanen σε αυτόν τον Holappa συνεργάζονται για πρώτη φορά με τον σκηνοθέτη, και είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, ένα είδος σύγχρονης εκδοχής του θρυλικού κινηματογραφικού ζευγαριού των Kati Outinen και Matti Pellonpää.

Les feulles mortes μας διηγείται την συνάντηση δύο μοναχικών ανθρώπων, τα βλέμματα των οποίων συναντιούνται τυχαία ένα βράδυ σε ένα καραόκε μπαρ, και από εκείνη τη στιγμή δεν χωρίζουν ποτέ ξανά.

Ώμος ο δρόμος που οι δύο ήρωες πρέπει να διανύσουν για να καταφέρουν τελικά να είναι μαζί, θα είναι πιο δύσκολος και περίπλοκος απ’ ό,τι θα μπορούσαν να φανταστούν και είναι ακριβώς αυτό το ταξίδι, γεμάτο με κάθε είδους εμπόδια και δυσκολίες, που συνθέτει την αφήγηση.

Η ταινία ξεκινά περιγράφοντας ξεχωριστά την καθημερινή ζωή των δύο πρωταγωνιστών. Η Ansa είναι μία εσωστρεφής κοπέλα, με καθαρό βλέμμα, δυνατή και αποφασισμένη, που ζει μόνη της σε ένα φτωχικό, από αλλά προσεκτικά διακοσμημένο διαμέρισμα. Εργάζεται σε ένα σούπερ μάρκετ όπου ψάχνει στα ράφια τα ληγμένα προϊόντα, τα μαζεύει και τα πετάει στα σκουπίδια. Ώμος ο φύλακας της εταιρείας την έχει βάλει στο μάτι και παρακολουθεί κάθε της κίνηση για να την πιάσει στα πράσα. Η ζωή της είναι μονότονη, αποτελείται βασικά από μεγάλες διαδρομές με το λεωφορείο από το σπίτι στη δουλειά και απ’ τη δουλειά στο σπίτι. Για να ξεχαστεί η Ansa, βάζει συχνά ραδιόφωνο, αλλά αντί για μουσική, ακούει συνεχώς τα φρικτά νέα του πολέμου στην Ουκρανία.

Όταν μια μέρα αφήνει έναν περαστικό να πάρει μερικά κουτιά από τα προϊόντα που πρέπει να πετάξει, απολύεται επι τόπου. Βρίσκει μια νέα δουλειά, αλλά ακόμα και το εστιατόριο στο οποίο προσλαμβάνεται για να πλένει τα πιάτα κλείνει μια βδομάδα αργότερα για διακίνηση ναρκωτικών, αφήνοντάς την απλήρωτη.

Ο Holappa, ένας ψηλός, αδύνατος νεαρός που καπνίζει πολύ και πίνει βότκα όλη μέρα, είναι ένας ντροπαλός και λιγομίλητος άνθρωπος. Εργάζεται στο λιμάνι σαν ειδικευμένος ηλεκτροσυγκολλητής και μοιράζεται ένα άθλιο κατάλυμα στην περιοχή του λιμανιού με άλλους τρεις εργάτες, μεταξύ των οποίων είναι και ο καλύτερός του φίλος.

Όσο σκληρή και να είναι η δουλεία τους, την Παρασκευή το βράδυ, κανένας τους δεν θέλει να χάσει τη βραδιά καραόκε που διοργανώνει το γειτονικό μπαρ. Οι δύο φίλοι ντύνονται, ετοιμάζονται και ξεκινούν για νέες περιπέτειες. Αυτή τη νύχτα θα αλλάξει για πάντα την μοίρα του Holappa, την στιγμή που το βλέμμα του θα συναντήσει με αυτό της Ansa στο μπαρ.

Για το πρώτο τους ραντεβού, ο Holappa προτείνει στην κοπέλα να πάνε σινεμά και διαλέγει μια ταινία με αστυνομικούς και zombie, είναι το The Dead Don’t Die (2019) του Jim Jarmoush. Βγαίνοντας από την προβολή οι δύο άλλοι θεατές συζητούν για την ταινία. «Κατά την γνώμη μου, ε ίνα εμπνευσμένη από το Journal d’un curee de campagne του Bresson» λέει ο ένας: “ Oχi, από το «Band a part» του Godard!” του απαντάει ο άλλος. Όλο το κοινό ξέσπασε σε γέλια σε αυτό το σημείο.

Βγαίνοντας από την αίθουσα, μπροστά σε έναν τοίχο γεμάτο κινηματογραφικές αφίσες, η Ansa γράφει το τηλεφώνου της σε ένα χαρτάκι, το δίνει στον Holappa και υπόσχεται να του πει το όνομά της στο επόμενο ραντεβού τους. Ο Holappa ώμος, από μια του απροσεξία το χάνει. Απελπισμένος θα την περιμένει βράδια ολόκληρα μπροστά στο σινεμά, μήπως κατά τύχη περάσει από εκεί. Έτσι ξεκινά η τρυφερή και μελαγχολική περιπέτεια των δύο ερωτευμένων. Κάποια στιγμή , απρόσμενα, ξαναβρίσκονται. Όταν ώμος η Ansa ανακαλύπτει ότι ο Holappa είναι αλκοολικός τον διώχνει απ’ το σπίτι της, πετάει στα σκουπίδια ακόμα και το πιάτο με τα μαχαιροπήρουνα που είχε αγοράσει γι’ αυτόν. Πάλι μονή της, η Ansa συνεχίζει την συνηθισμένη της ζωή: σπίτι -δουλεία, δουλεία- σπίτι ώσπου υιοθετεί έναν αδέσποτο σκυλάκι που το ονομάζει- πως αλλιώς;- Τσάπλιν. Ο Holappa από την πλευρά του, αποφασίζει να κόψει το ποτό.

Υπάρχει κάτι το ηρωικό στις μικρές αλλά ταυτόχρονα μεγάλες πράξεις των χαρακτήρων του Kaurismaki, που αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες της μοίρας με μια δόση αυτοσαρκασμού και χιούμορ, αλλά κυρίως πάντα με αξιοπρέπεια.

Όσο δυστυχισμένοι και πληγωμένοι κι αν είναι συναισθηματικά, οι ήρωές του πέφτουν αλλά πάντα ξανασηκώνονται, δεν το βάζουν κάτω, παλεύουν και αντιμετωπίζουν με θάρρος τις αντιξοότητες της ζωής, Υπάρχει πάντα μια αχτίδα ελπίδας, υπάρχει πίστη σε ένα καλύτερο αύριο που πρέπει να χτίσουν οι ίδιοι με τα ίδια τους τα χέρια «Buck up, never say die. We’ll get along! » λέει ο Τσάρλι Τσάπλιν στο τέλος της ταινίας Modern Times.

Ο Kaurismaki κλείνει την ταινία αντιγράφοντας ακριβώς την υπέροχη τελευταία σκηνή του αριστουργήματος του Τσάπλιν.
Το Les feulleuilles mortes χειροκροτήθηκε πολύ θερμά.