Cannes 77: OH, CANADA!

Ανταπόκριση από τις Κάννες: M.G. Vagenas

OH, CANADA!, PAUL SCHRADER
ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ
CANNES 77

Εμβληματική μορφή του Νew Hollywood, πενήντα χρόνια μετά το ντεμπούτο του στο πλευρό του Μartin Scorsese με τον «Ταξιτζή» (1975), για τον οποίο συνυπέγραψε το σενάριο και τους διαλόγους, ο Paul Schrader συνεχίζει στα 77 του χρόνια την καλλιτεχνική του πορεία με το Oh, Canada!, μεταφορά του τελευταίου μυθιστορήματος του Αμερικανού συγγραφέα Russel Banks,  που πέθανε τον Ιανουάριο του 2023, λίγους μήνες πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Η ταινία γυρίστηκε μέσα σε μόλις δεκαεπτά ημέρες, με τον Schrader να συνεργάζεται ξανά με τον Richerd Gere — εμβληματικό πρωταγωνιστή του American Gigolo (1980)  — καθώς και με την Uma Thurman.

Ο Schrader δομεί την ταινία σαν ένα αφηγηματικό παζλ, συνθέτοντας μνήμες και ετερόκλητες αισθητικές. Η αφήγηση ξεκινάει in medias res: ένα μικρό κινηματογραφικό συνεργείο φτάνει σε μια έπαυλη και ετοιμάζει τα εργαλεία του στο μεγαλειώδες σαλόνι — τα χαλιά μαζεύονται, τα έπιπλα μετακινούνται, τοποθετείται ένα μαύρο φόντο, στήνονται οι προβολείς, η κάμερα και δύο μόνιτορ: το ένα δίπλα στον σκηνοθέτη και το άλλο απέναντι, δίπλα στον άνθρωπο που πρόκειται να δώσει συνέντευξη.

Το συνεργείο προτίθεται να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για τον Leonard Fife, έναν δημιουργό ντοκιμαντέρ, διακεκριμένο για τη βαθιά πολιτική θεματολογία του και τη μαχητική, στρατευμένη στάση του. O Leonard πάσχει από προχωρημένο καρκίνο και βρίσκεται σε τελικό στάδιο. Οι δύο σκηνοθέτες, πρώην μαθητές του,  έχουν ετοιμάσει περίπου είκοσι ερωτήσεις ώστε να δομηθεί μια συνεκτική αφήγηση για την καλλιτεχνική πορεία του δασκάλου τους.

Ωστόσο, τα γεγονότα θα πάρουν διαφορετική τροπή. Ο Leonard (Richard Gere), δεν βλέπει αυτή τη μαγνητοσκόπηση σαν μια απλή συνέντευξη, αλλά σαν την ευκαιρία για να εξομολογηθεί στο μοναδικό άτομο που έχει πια σημασία για εκείνον — τη γυναίκα του, Emma (Uma Thurman), πιστή του σύντροφο τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Η προετοιμασία για τα γυρίσματα είναι επίπονη. Ο σκηνοθέτης, βαριά άρρωστος, είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι — εξαντλημένος, γεμάτος φάρμακα που υποτίθεται πως θα απαλύνουν τους φριχτούς του πόνους. Η νοσοκόμα και η σύζυγός του τον μεταφέρουν με αναπηρικό καροτσάκι στο σαλόνι. Παρά τη σωματική του εξάντληση, ο Leonard διατηρεί ακόμη όλο το κύρος του και θέτει ο ίδιος τους όρους: θα απαντήσει στις ερωτήσεις μόνο μπροστά στην συζύγου του. Μάλιστα απαιτεί να κάθεται απέναντί του, γιατί όσα έχει να πει αποτελούν μια εξομολόγηση για ένα παρελθόν που της έχει αποσιωπήσει, και για το οποίο νιώθει βαθιά ντροπή.

Το μοτίβο της εξομολόγησης, βασικό θέμα στο έργο του Schrader, γίνεται και εδώ ο πυρήνας της αφήγησης. Στο σαλόνι, ο σκηνοθέτης δημιουργεί έναν χώρο, όπου τα βλέμματα διασταυρώνονται ή συγκρούονται, φιλτραρισμένα από τον φακό της κάμερας, που μοιάζει να έχει τη δύναμη να αποκαλύψει ανομολόγητες αλήθειες.

Ο Richard Gere ξεχωρίζει στον απαιτητικό και βαθιά βασανισμένο ρόλο του Leonard, ενός άνδρα χαρισματικού αλλά στοιχειωμένου από σκιές που βαραίνουν αβάσταχτα τη συνείδησή του. Η αφήγηση του ξεκινάει από τον πρώτο του γάμο με την Alicia (Kristine Froseth), κόρη μιας πλούσιας οικογένειας βιομηχάνων από τη Βιρτζίνια. Καθώς μιλάει, οι αναμνήσεις του γίνονται εικόνες. Ανοίγει ένα παράθυρο στον χρόνο, και εμφανίζεται ο νεαρός Leo Fife ( Jacob Elordi). Ωστόσο αύτη η μη γραμμική επίκληση, όπου το πρόσωπο του νέου Leo εναλλάσσεται κατά βούληση με εκείνο του ηλικιωμένου, γεννάει μια αίσθηση ασάφειας.

Ο Leo και η Αlicia έχουν ήδη έναν γιο και περιμένουν το δεύτερο παιδί τους. Η ατμόσφαιρα είναι ζεστή, τρυφερή. Ο Leo διαβάζει παραμύθια στον γιο του, σχεδιάζει με ενθουσιασμό την κοινή τους ζωή στο Βερμόντ, όπου έχει διοριστεί καθηγητής. Παρά τις πιέσεις της οικογένειας της Αλίσια, το ζευγάρι επιλέγει να ακολουθήσει τα όνειρά του. Η αφήγηση πηγαίνει ακόμα πιο πίσω: νέος και ματαιόδοξος, ο Leo νομίζει ότι είναι γεννημένος συγγραφέας, αφήνει μια έγκυο κοπέλα, μετακομίζει με άλλη και τελικά την εγκαταλείπει για να παντρευτεί την Αlicia. Η εικόνα επανέρχεται στο παρόν, αποκαλύπτοντας τη συναισθηματική αναστάτωση της Emma, που ανακαλύπτει έναν άνδρα εντελώς διαφορετικό από εκείνον που νόμιζε ότι ήξερε. Επίσης ο Leo δεν φρόντισε ποτέ τα παιδιά του, φτάνοντας στο σημείο μάλιστα να τα απαρνηθεί δημοσίως.

Καθώς η αφήγηση συνεχίζεται, η ένταση αυξάνεται. Οι δύο πρώην μαθητές του, που προσδοκούσαν μια συζήτηση γύρω από την καλλιτεχνική του πορεία, παρακολουθούν αποσβολωμένοι τις εξομολογήσεις του, ενώ η σύζυγός του, ολοένα και πιο ταραγμένη, σκέφτεται πως ίσως θα ήταν καλύτερα να σταματήσουν τα πάντα. Ο ίδιος ο Leo  αρχίζει σταδιακά να χάνει τη συνοχή της σκέψης του, συγχέοντας χρονικές στιγμές και γεγονότα, καθώς η νοητική και σωματική του κατάσταση επιδεινώνεται ορατά.

Σε μία κομβική σκηνή της ταινίας, που δίνει και τον τίτλο στο έργο, ο πρωταγωνιστής, ακόμη νέος, βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αντί να επιστρέψει στην οικογένεια του και την Αlicia, στρίβει προς τον Καναδά, αποφεύγοντας τη στρατιωτική θητεία και το Βιετνάμ. Η επιλογή αυτή χαράζει το μέλλον του οδηγώντας τον να γίνει ένας σπουδαίος ντοκιμαντερίστας.

Η ταινία κλείνει με ένα συγκλονιστικό αλλά και λυτρωτικό φινάλε, προσκαλώντας τον  θεατή σε μια βαθιά, υπαρξιακή αναμέτρηση με το νόημα της ζωής υπό το πρίσμα του θανάτου. Αφιερωμένη στον συγγραφέα Russel Banks – φίλου και μακροχρόνιου συνεργάτη του σκηνοθέτη – η ταινία αποτελεί έναν φόρο τιμής στη μνήμη του.