Κι αν θες να πετάξεις, εγώ θα πω τον ουρανό μολυσμένο πηγάδι και θα σου σπάσω τα φτερά

(Κόρη)- Μαμά, τι είναι μουνί;
(Μητέρα)- Πού την είδες αυτή τη λέξη;
(Κόρη)-Την είδα στη θήκη που έχετε πάνω στη συσκευή που βλέπουμε το βίντεο.
(Μητέρα)- Μουνί είναι… η μεγάλη λάμπα. Παράδειγμα: “το μουνί έσβησε και το δωμάτιο βυθίστηκε στο σκοτάδι”…

Μείνατε άφωνοι απ΄τον προφανέστατο παραλογισμό; Ενοχληθήκατε που είδατε τυπωμένη την “κακή” λέξη; Επέλεξα επίτηδες αυτη τη στιχομυθία, κι όχι άλλη, απ΄την ταινία του Γ. Λάνθιμου Κυνόδοντας .

Αν ενοχληθήκατε, ίσως πρέπει ν’αναρωτηθείτε,σε τι οφείλεται η ενόχλησή σας.’Ισως, πριν αναρωτηθείτε, πριν αρχίσετε να σκάβετε μέσα σας, πρέπει να (ξανα)δείτε αυτή την ταινία.

Οχι, δεν πρόκειται για εικαστικό αριστούργημα, το αντίθετο μάλλον. Όχι, δεν ειναι επιπέδου Χάνεκε ή Σιάμαλαν(θυμίζω το έξοχο, ανάλογης θεματολογίας σε ευρύτερη κλίμακα, The Village )ούτε έχει το γαμάτο soundtrack που θα δονήσει την ψυχή σας μεχρι δακρύων. Ειναι ομως μιά λιτή, αιχμηρή ταινία, όσο λιτό και αιχμηρό είναι και το τραπεζομάχαιρο με το οποίο η μία εκ των δύο θυγατέρων της οικογένειας, χαρακώνει το χέρι του γιού.

Να ξεκαθαρίσουμε κάτι- η ιστορία που πραγματεύεται αυτή η ταινία έχει ξαναπαρουσιαστεί στη μεγάλη οθόνη, με μικρές, ή μεγάλες ή καθόλου παραλλαγές, δεν γνωρίζω.Τη δεκαετία του 1950, σην πόλη του Μεξικούο Gabriele Lima κρατουσε φυλακισμένη την οικογένειά του(σύζυγο και 3 παιδιά) στο σπίτι τους επί 18 συναπτά έτη, για να τους προστατεύσει απ΄τον “κακό κόσμο”… Στα 1973,ο Μεξικανός σκηνοθέτης Arturo Ripstein ο οποίος είχε διατελέσει και βοηθός σκηνοθέτη του Λουίς Μπουνιουέλ, γυρίζει ταινία με τον τίτλο El Castillo de la Pureza(Το Κάστρο της Αγνότητας), βασισμένη σ’αυτό το αποτρόπαιο, αληθινό περιστατικό.

Απ΄όσα διάβασα στο διαδίκτυο, τα οποία ελέγχονται βέβαια, παρατήρησα ότι μία μερίδα ανθρώπων χρεώνει στον Λάνθιμο στεγνή αντιγραφή της ταινίας του Ripstein. ‘Οτι δεν έκανε και κανένα αριστούργημα όπως ισχυρίζονται οι ένθερμοι θαυμαστές της ταινίας του, ότι “με ξένα κόλλυβα κάναμε Τέχνη κύριε σκηνοθέτα”.
Δεν έχω δεί την προγενέστερη ταινία, δεν έχω γνώμη. Ειδα όμως αυτή, κι έχω να πω, ότι πρέπει να προβάλλεται στα σχολεία γονέων,όσων είναι ήδη γονείς, και όσων ονειρεύονται διακαώς να παίξουν αυτό το ρόλο.

‘Ενας βιομήχανος (ο Χρήστος Στέργιογλου, είναι έξοχος, νομίζω σε μία βιογραφική ταινία για τον δικτάτορα Παπαδόπουλο θα ήταν ιδανικός στον πρωταγωνιστικό ρόλο)με την πειθήνεια και σε πλήρη συμφωνία μαζί του, σύζυγο(Michelle Valley) έχουν τρία παιδιά, δύο κορίτσια κι ένα αγόρι(οι Αγγελική Παπούλια, Μαίρη Τζώνη πολύ καλές, όπως και ο Χρήστος Πασσαλής, ο νεαρός γενίτσαρος, στο Μαύρο Λειβάδι του Βαρδή Μαρινάκη), τα οποία ανατρέφουν ,εκπαιδεύουν, μορφώνουν, ΕΝΤΕΛΩΣ αποκλεισμένα απ΄τον έξω κόσμο. Τον κόσμο που απλώνεται εκτός του μεγάλου φράχτη που περιστοιχίζει το σπίτι τους. Οταν λέμε αποκλεισμένα εντελώς, δεν εννοούμε πως βρισκονται γυμνά, σε άγρια κατάσταση ας πούμε, δεν εννοούμε πλήρη άρνηση του υλικού πολιτισμού. Εννοούμε πλήρη απομόνωση απ΄το περιβάλλον, έμψυχο και άψυχο, εκτός οικίας. Η επαφή τους με τον κοσμο της πληροφορίας,μέσω βιβλίων, Τέχνης, τηλεόρασης κ.λ.π. είναι ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ. Προφανως, τα κομμάτια που γνωρίζει να παίζει στην κιθάρα και το πιάνο ο γιός , αποτελούν τη μοναδική εξαίρεση σ’αυτο τον κανόνα.

Τα παιδιά αυτά, απροσδιοριστης ηλικίας, και άγνωστων ονομάτων, δεν έχουν φοιτήσει ποτέ, σε σχολείο, δεν έχουν βγεί ποτέ απ ΄τον περίβολο του σπιτιού τους. Ακόμη και στον κήπο με την πισίνα,πηγαίνουν μόνο παρέα με τους γονείς. ΠΟΤΕ μόνα. Μιλάμε για συστηματική, προσχεδιασμένη νοητικο-συναισθηματική κακοποίηση και στέρηση τριών νέων ανθρώπων, κυριολεκτικά στο άνθος της ηλικίας τους, από δύο άλλους ανθρώπους, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι ότι κάνουν το σωστό! Πως αυτός ειναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να εξουδετερωθούν οι κακές επιρροές, και να διαπλάσσουν τα παιδιά “σωστό χαρακτήρα”. Είναι τραγικό αυτό που παρακολουθούμε να συμβαίνει σ’ αυτό το σπίτι. Ο μόνος που βγαίνει έξω απ΄αυτή την εκούσια φυλακή, είναι ο πατέρας, ο οποίος και προμηθεύει την οικογένεια με τα χρειαζουμενα. Ακόμη και στους συναδέλφους του στο εργοστάσιο, εχει πεί ψέμματα ωστε να αποκλείει τυχόν ερωτήσεις γι’ αυτούς.

Καμία πληροφορία δεν εισέρχεται στο σπίτι έτσι. Φιλτράρεται και “μεταφράζεται” καταλλήλως απ΄τους γονείς, μέσω ηχογραφημένων μαθημάτων που υποχρεωτικά ακούνε τα παιδιά. Ο ‘Οργουελ στην υπηρεσία της γονικής μέριμνας. Η μόνη “ψυχαγωγία” αυτής της οικογένειας είναι οι οικογενειακές γιορτούλες, όπου στην ουσία καταναλώνει τον εαυτό της. Γελάει με τον βιντεοσκοπημένο εαυτό της, ακούει το εαυτό της, κι επαναλαμβάνει τις ατάκες του ,σα να παρακολουθεί την αγαπημένη της ταινία για πολλοστή φορά. Ισως η παιδιάστικη, στα όρια της νοητικής υστέρησης, εκφορά του λόγου απ΄τα παιδιά,α να εκνευρίσει κάποιους ή να προκαλέσει γέλια. Τα οποία κόβονται απότομα, όταν συνειδητοποιήσουν τι ευνουχισμό πολλαπλό, υφίστανται αυτά τα δύστυχα πλάσματα.

Οι λέξεις δεν αρκούν για να περιγράψουν αυτό που ένιωθα παρακολουθώντας την ταινία.Πόσο παθολογικά φοβικός , μπορεί να είναι κάποιος ώστε να βαφτίζει το γυναικείο γεννητικό οργανο, λάμπα(!!) ή πληκτρολόγιο(!!!); Την αλατιέρα, τηλεφωνο; Προκειμένου, προφανώς, να ακυρώσει απρόβλεπτες απορίες. ‘Αρα και ενδεχόμενη έρευνα εκ μέρους τους, για εύρεση απάντησης. Πόσο άρρωστος είναι κάποιος που αρνείται την ανάπτυξη, κυρίως σεξουαλική, των παιδιών του; Δεν υπάρχει ένδειξη σεξουαλικής αφύπνισης στην ταινία, εκ μέρους των παιδιών. Την συνάγουμε απ΄την απόφαση του πατέρα(ποτε και υπό ποίες συνθήκες λήφθηκε, δεν γνωρίζουμε) να επιτρέψει σ’ ενα και μοναδικό προσωπο απ ΄τον έξω κόσμο να εισέλθει στο άβατο,την υπάλληλό του Χριστίνα, ώστε αυτή επι πληρωμή, να ‘ανακουφίσει” σεξουαλικά τον γιό. Σε όποιες σκηνές υπάρχουν στην ταινία, δεν παρατηρούεμ κανένα είδος ερωτισμού. Εντελώς κλινική προσέγγιση του σεξ, σα να παίρνουν μέρος σε απεχθή χειρουργική επέμβαση… Αυτο που, νομιζω, κάνει ακομη πιό ανατριχιαστική την ταινία, είναι το γεγονός της μη επίγνωσης , εκ μέρους των παιδιών, ότι οι πράξεις στις οποίες εμπλέκονται ειναι δυνάμει ή καταφανώς σεξουαλικές. Ετσι δείχνουν τουλάχιστον… Μην περιμένετε ν’ακούσετε βογγητά ευχαρίστησης. Τα πάντα πνίγονται στο ανυπόφορο λευκό χρώμα που κυριαρχεί στο σπίτι, όπως και στα ρούχα των παιδιών.Τα οποία, τονίζω είναι πλήρως ανεπτυγμένα σωματικά. Το μονο που έχει σημασία είναι να εκτελεστεί η επιθυμία-διαταγή του πατέρα, τελεία.

Θεωρώ ότι όσα χάνει η ταινία λόγω της ανυπαρκτης εικαστικης αξίας της, τα κερδίζει με την αμεσότητα που μας πετάει στα μούτρα αυτή την απερίγραπτη ιστορία ιδρυματισμού.

Διότι περί αυτου πρόκειται.Σε μια εκπληκτική σκηνή, όπου ένα εκ των κοριτσιων έχει πετάξει έξω απ΄το φράχτη ένα παιχνίδι αεροπλανάκι,ο γιός υπακούοντας τυφλα στη διαταγή των γονιών να μην βγεί ποτέ έξω, ζητάει απ΄τον πατέρα να οδηγήσει με τ’αυτοκίνητο μεχρι την έξοδο για να του φέρει το αεροπλανάκι. Πηγαίνει μαζί του μεχρι εκεί ,με τα πόδια και δεν τολμάει να βγει εξω απ΄την πορτα τους!!

Δεν απορώ για τα γεμάτα χολή σχολια που διαβασα στο διαδίκτυο, για την ταινία. Δεν απορώ όπως δεν απορεί ο ψυχαναλυτής οταν εκφράζει την ιατρική του γνώμη και ο ασθενης τον βρίζει επειδή δεν αντέχει ν’ακούσει. Η υπερβολή των σκηνών πιστεύω πως πως είναι σκόπιμη, για να τονίσει ακριβώς και ν’αποκαλύψει όλη την παθολογία ,υπερπροστατευτικότητα κι αυταρχισμό που ενυπάρχει στους Ελληναράδες γονείς, και όχι μόνο. Στους φοβισμένους με τη ζωή, γονείς.

Αν δεχτούμε πως η προσωπικότητά μας διαμορ΄φωνεται όχι μονολογικά, σε πολιτισμικό, κοινωνικό κενό, αλλά διαλογικά, σε συνομιλία έστω και με τη μορφή της αντιπαράθεσης, με το περιβάλλον μας,τότε έχει θεμελειώδη σημασία τι λέμε/πως το λέμε/τι αποσιωπούμε/πως διαχειριζόμαστε τις απορίες /εκρήξεις/ ορμές ενός νέου ανθρώπου.

Εδώ βλέπουμε δύο ανθρώπους που ενώ δείχνουν να διατηρούν επαφή με τον εξω κόσμο(η μητέρα έχει κλειδωμένα στο δωμάτιό της walkman και τηλεφωνική συσκευή σε λειτουργία, και το ζευγάρι παρακολουθεί πορνό ενα βράδυ στην τηλεόραση) κρατάνε φυλακισμένα σωματικα και διανοητικά τα παιδιά τους σ’ενα σπίτι, όπου τα πάντα μεταγλωττίζονται με στρεβλό τρόπο, ώστε ν’ακολουθούν τον απόλυτο κανόνα: ΔΕΝ ΘΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΩ ΠΟΤΕ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ. Ο έξω κόσμος δεν υπάρχει, πολύ απλά. Τα πάντα ανάγονται σε αντικείμενα που βρίσκονται εντός της οικιακής “Εδέμ”. Η θάλασσα, δεν είναι οι ανοικονόμητες ποσότητες νερού που αγαπάμε και λαχταράμε, αλλά “η δερμάτινη πολυθρονα με τα ξύλινα μπράτσα, που έχουμε στο σαλόνι”. Η εκδρομή, ειναι “ένα πολύ ανθεκτικό υλικό απ ΄το οποίο κατασκευάζουμε δάπεδα”! Πλήρης στρέβλωση της ονοματοθεσίας, της όποιας απεικονιστικής λειτουργίας της γλώσσας. Και όχι με στόχο τη διέγερση και όξυνση της φαντασίας των παιδιών, αλλά την πλήρη απονέκρωσή τους.

Το ένστικτο όμως, σεξουαλικό ή μη, είναι πανίσχυρο.Η επιθυμία για ελευθερία, αυτονομία, είναι πάντα παρούσα, ακόμη και μασκαρεμένη κι όταν εμποδίζεται η έκφρασή της δια της κύριας οδού, εφευρίσκονται παρακαμπτήριοι. Είτε με αυτοτραμαυτισμούς, είτε με τραυματισμούς άλλων, είτε ακομη και με τη δολοφονία μιας γλυκύτατης γατούλας που έκανε το λάθος να εισβάλλει στον κήπο της Αγίας οικογένειας. Θυμηθείτε το παλιότερο “σχολικο παράδειγμα” των εφήβων αγοριών, που μετουσίωναν την αφυπνισμένη σεξουαλικοτητά τους σε επιθετικοτητα, κυνηγώντας την όμορφη καθηγήτριά τους με ακρίδες.

Δε γνωρίζω τι επιρροές έιχε ο Λάνθιμος κι έκανε αυτή την ταινία. Ξέρω όμως οτι η Τέχνη αποτελεί μακράν, το καλύτερο και αποτελεσματικοτερο ψέμμα που μας βοηθάει να κατανοήσουμε την αλήθεια. ‘Ισως η ταινία, φαντάζει υπερβολική. ‘Ισως, ο κουρασμένος και ανυποψίαστος θεατής, πεί: ” τι μαλακίες ειν’αυτές ρε; ολοι οι ανώμαλοι βγάζουν την αρρώστιά τους στην οθόνη. Χούντα ρε, χούντα σας χρειάζεται, καριόλια”, όπως έγραψε κάποιος στο youtube…

Υπάρχουν τέτοιες οικογένειες, σας διαβεβαιώ. Ειναι καλοφυλαγμένες πίσω απ΄το δίπολο Δημόσιο-Ιδιωτικο(άσυλο, ιδιωτικος βίος). Πολλές φορές ειναι αναγκαία η υπερβολή μόνο και μόνο για να μας τραβήξει απ΄τα μαλλιά και να μας στρέψει στο πρόβλημα.

Χούντα, είναι αυτοί οι “γονείς” που με το πρόσχημα της προστασίας των τέκνων τους, τα ωθούν στην αιμομειξία προκειμένου να διαφυλάξουν την οικογένεια αμόλυντη από εξωτερικές επιρροές… Χούντα είναι ο πατέρας-τέρας, που υποχρεώνει τα παιδιά και τη σύζυγο να πέσουν στα τέσσερακαι να γαβγίζουν σαν σκυλιά, επειδή τα σκυλιά ετσι φοβίζουν τους κακούς. Χούντα ειναι ο πατέρας που χτυπάει στο κεφάλι με μια βιντεοκασσέτα, τηνμεγαλύτερη κορη επειδη τόλμησε να εχει απορία για τον έξω κοσμο και προσπάθησε να την ικανοποιήσει. Την ιδια μεταχέιριση είχε και η Χριστίνα, επειδή τόλμησε να παρεκκλινει απ΄τη σεξουαλική αρμοδιότητα που της είχε αναθέσει ο βιομήχανος. Αυτήν την τραυματίζει στο κεφάλι με τη συσκευή του βίντεο.

Το πρόβλημα που διαφαίνεται σ’αυτο το λιτό πορτραίτο, είναι αυτό της ανατροφής με τρόπο παραλυτικό για την ανάπτυξη της προσωπικότητας.’Οταν κάποιος αποφυλακίζεται μετά από δια μακρον έκτιση ποινής σε συνθήκες εγκλεισμού, συχνά εκδηλώνει σύνδρομο ιδρυματισμού , καθίσταται ανίκανος να ζήσει υπό καθεστώς ελευθερίας, εκτός ειρκτής. Υπήρξε περίπτωση αποφυλακισμένου ο οποιος είχε καθηλωθεί στο φανάρι, και αδυνατούσε να περπατήσει στη διάβαση για να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο.

Η τελευταία σκηνή της ταινίας, είναι συγκλονιστική, επειδή αφήνει όλα τα ενδεχόμενα, ακόμη και το απευκταίο, ανοιχτά. Η μεγάλη κόρη κάνει, την αιματηρή, εξέγερσή της, το σκάει απ΄τη φυλακή, κάνει όμως τελικά το μεγάλο άλμα; Το κλειστό πορτ-μπαγκάζ, που δεν μας κάνει τη χάρη ν’ανοίξει μέχρι που πέφτουν οι τίτλοι τέλους, μπορει τελικά να έγινε η ταφόπλακά της.Δεν ξέρουμε αν πέθανε απο αιμορραγία ή ασφυξία εκεί μέσα. Και το πιό φρικτό; Δεν ξέρουμε αν τελικά θα τολμήσει να βγει απ’ αυτό…

Πως πετάει ένα πουλί όταν έχει ζήσει μιά ζωή σε κλουβί; Μπορεί; Γνωρίζει τον τρόπο; Η αυτοϋπονόμευση, όπως και η αυτονόμησή μας, ριζώνουν και μας υπονομεύουν ή κινητοποιούν από μέσα. Ετσι μόνο είναι ικανές να καταρρακώσουν ή ν’αναστήσουν προσωπικότητες. Ο σπόρος ομως, για να βλαστήσει μέσα μας το ένα ή το άλλο δέντρο, φυτεύεται έξωθεν. Τεχνηέντως και έμμεσα, ή βίαια κι απότομα.

Μπορείς να πετάξεις όταν κάποιοι φροντίζουν να σου τσακιζουν συνέχεια, τα φτερά;

Φράνσις