26ο ΠΕΚ: Ηλέκτρα , του Μιχάλη Κακογιάννη

51 χρόνια μετά συγκινεί

Την Ηλέκτρα, του Μιχάλη Κακογιάννη, είχε την ευκαιρία να απολαύσει το Αθηναϊκό κοινό, στα πλαίσια του 26ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.

 Η υπόθεση ξεκινά με τον Αγαμέμνονα να επιστρέφει νικητής από τον Τρωικό Πόλεμο, για να σφαχτεί στο λουτρό του από την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο. Χρόνια αργότερα, το βασιλικό ζεύγος παντρεύει επίτηδες με έναν χωρικό την ενήλικη πλέον Ηλέκτρα, για να της στερήσει τη δυνατότητα της εκδίκησης. Εκείνη αναρωτιέται τι απέγινε ο αδελφός της Ορέστης, τον οποίο έχει επικηρύξει ο Αίγισθος. Ο Ορέστης εμφανίζεται ανεπίσημα στο βασίλειο μαζί με το φίλο του, Πυλάδη και συναντά την Ηλέκτρα, χωρίς να αποκαλύψει την ταυτότητά του. Η Ηλέκτρα,  περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα της. Η ευκαιρία δίνεται μόλις τα δυο αδέρφια σμίγουν πάλι και μαζί πια σχεδιάζουν και σκοτώνουν τη μητέρα τους Κλυταιμνήστρα και τον άντρα της Αίγισθο.

Ένα πραγματικό αριστούργημα, που όμοιά του δεν ξέρω άν υπήρξαν στα κατοπινά χρόνια.  Μια ωδή στην ελευθερία, στην θυσία, στο δίκιο, στην αγάπη, στην αφοσίωση, στους νεκρούς.

Όπως μου λεγε μετά την προβολή της ταινίας η φίλη μου η Δήμητρα, “η Ειρήνη Παπά θα μπορούσε να έχει γεννηθεί μέσα στην αρχαία Ελληνική Τραγωδία”.  Και είχε δίκιο.  Τι να πούμε για την Αλέκα Κατσέλη, τον Μάνο Κατράκη, αυτές τις μορφές του θεάτρου, με την επιβλητική φωνή  και το βλέμμα, αυτό το μοναδικό βλέμμα.

Ο σκηνοθέτης αποφεύγει την ανάδειξη των βίαιων σκηνών, καθώς δε φαίνεται σε καμιά περίπτωση η δολοφονία ως πράξη στα μάτια του θεατή, ούτε στην περίπτωση του Αγαμέμνονα, ούτε στην περίπτωση της δολοφονίας του Αίγισθου από τον Ορέστη. Η επιδεξιότητα του Κακογιάννη επιδεικνύεται στην επιλογή του να φιλμάρει το έργο του σε άσπρο μαύρο, τονίζοντας ιδιαίτερα την αίσθηση του μύθου κάτι που αναγνωρίζουμε στις τεχνικές του ρωσικού κινηματογράφου. Ένα δεύτερο στοιχείο του είναι τα μακρά διαστήματα σιωπής, επίσης ένας αντιθεατρικός αλλά αποτελεσματικός χορός ντυμένος ομοιόμορφα στα μαύρα.

Η ταινία απέσπασε διεθνή βραβεία και διακρίσεις

Συνολικά κέρδισε περισσότερες από 24 τιμητικές διακρίσεις και βραβεία. Οι κριτικές της ταινίας υπήρξαν ενθουσιώδεις και με θετικά σχόλια αναφέρθηκαν στο συγκεκριμένο έργο του Κακογιάννη οι «New York Times», που θεωρούν την «Ηλέκτρα» «εκθαμβωτική εκμετάλλευση του κινηματογραφικού μέσου που μετουσιώνει το χρυσάφι της προφορικής ποίησης σε μια άλλη μορφή τέχνης». Για τη «Le Monde» το συνολικό έργο «ήταν ένα εκπληκτικό κατόρθωμα, μια ταινία συγκλονιστική, που βγάζει από τον καθένα μας ό,τι καλύτερο έχει μέσα του».

Μεταξύ των άλλων διακρίσεων ξεχωρίζουμε:

-3 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1962 (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, α’ γυναικείου ρόλου.
-Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματοματογράφου)καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, α` γυναικείου ρόλου, β` γυναικείου ρόλου, β` ανδρικού ρόλου και μουσικής).
-2 βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών 1962 (κινηματογραφικής μεταφοράς και ηχητικής επένδυσης).
-Αργυρή Δάφνη στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου 1963.
-Ειδικό Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ακαπούλκο 1962.
-Δίπλωμα Αξίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Εδιμβούργου 1962.
-Βραβείο Femina στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βελγίου 1963.
-Υποψήφια για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας 1963.
-Βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ της Διεθνούς Ένωσης Νέων Γαλλίας.
-2 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αμβέρσας 1964 (κριτικής επιτροπής και κινηματογραφικού τύπου).
-Βραβείο καλύτερης ταινίας από τους αντιπροσώπους διεθνούς τύπου στο Φεστιβάλ Βαλκανικού Κινηματογράφου 1964.

Σενάριο/ Σκηνοθεσία:Μιχάλης Κακογιάννης, (βασισμένο στο έργο του Ευριπίδη)

Διεύθυνση Φωτογραφίας : Ουώλτερ Λάσσαλυ

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Σκηνικά – Κοστούμια: Σπύρος Βασιλείου

Ηθοποιοί: Ειρήνη Παπά, Γιάννης Φέρτης,  Μάνος Κατράκης,  Τάκης Εμμανουήλ, Νότης Περγιάλης, Θεανώ Ιωαννίδου