Η fauxtography στον κινηματογράφο

«Δώσε μου απλά τις φωτογραφίες και εγώ θα σου δώσω τον πόλεμο»

William Randolph Hearst

Όταν ο μεγαλοεκδότης, που επηρέασε τη δημοσιογραφία και αποτέλεσε έμπνευση για τον Orson Welles και τον «Πολίτη Κέιν», είπε αυτή τη φράση, κανείς δεν ήξερε ότι θα γεννιόταν ο όρος fauxtography.

Η λέξη fauxtography αναφέρεται σε φωτογραφίες που μεταδίδουν μια ψεύτικη αίσθηση για τα γεγονότα που απεικονίζουν. Αν αναλογιστούμε πόσα από αυτά που έχουμε διαβάσει στα μίντια και έχουμε δει στις ειδήσεις είναι ψεύτικα, τότε θα καταλάβουμε πόσο χειραγωγημένους μας θεωρούν. Πολλά παραδείγματα έχω να αναφέρω [ βλέπε πτώση του αγάλματος του Σαντάμ Χουσεϊν] αλλά δεν θα μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες, κυρίως πολιτικού πλαισίου. Το θέμα μας εδώ είναι ο κινηματογράφος και με αφορμή αυτή την ορολογία της μπλογκόσφαιρας θέλω να κάνω μια αναφορά σε ταινίες όπως το «Ο Πρόεδρος, Ένα Ροζ Σκάνδαλο και Ένας Πόλεμος» και το «Blair Witch Project», καθώς επίσης και στον μεγάλο δημιουργό Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

«Ο Πρόεδρος, Ένα Ροζ Σκάνδαλο και Ένας Πόλεμος»

Καταρχήν, η ταινία στηρίχθηκε στο βιβλίο του Larry Beinhart με τίτλο «American Hero». Το βιβλίο αναφέρεται στην «Επιχείρηση Desert Storm» που σκηνοθετήθηκε για την επανεκλογή του George Bush. Παράλληλα αναλύει και τους λόγους για τους οποίους η είδηση έγινε τόσο δημοφιλής στα μέσα ενημέρωσης.

Στην ταινία τώρα, λίγο πριν τις εκλογές για την ανάδειξη του πλανητάρχη, σκάει είδηση πως ο ένας υποψήφιος συμμετείχε σε ροζ σκάνδαλο. Για να το καλύψουν, ο Robert De Niro, που ασχολείται με τη δημόσια εικόνα του πρώην πλανητάρχη, αναζητά έναν καλό σκηνοθέτη για να σκηνοθετήσουν έναν πόλεμο. Ο σκηνοθέτης βρίσκεται στο πρόσωπο του Dustin Hoffman, ο οποίος υλοποιεί την ιδέα. Ποια ήταν η ιδέα; Ένας πόλεμος στην Αλβανία! Όλοι οι αρμόδιοι μπαίνουν στο στούντιο και ξεκινούν το γύρισμα με πλάνα που θα δώσουν στους δημοσιογράφους.

Το «Wag the Dog», όπως είναι ο ξένος τίτλος, μπορεί να χαρακτηριστεί πολιτική παρωδία με έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ, που απεικονίζει άριστα την διαφθορά των μέσων, της πολιτικής αλλά και του Hollywood. Πρόκειται για μια πανέξυπνη και “γρήγορη” ταινία, με τον Hoffman στο ρόλο του παραγωγού να είναι γι’ άλλη μια φορά αξεπέραστος, ενώ, μαζί με τον De Niro να αποτελούν το ιδανικό υποκριτικό ζευγάρι. Η υπόθεση της ταινίας στηρίχθηκε στην «παραγωγή του πολέμου» αποδεικνύοντας πως η πολιτική και τα μίντια μάς κατευθύνουν προς τα εκεί που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και μας δίνουν “μασημένη” και φιλτραρισμένη τροφή.

Αξίζει να σημειώσουμε πως η ταινία αυτή τοποθετείται στην πρώτη πεντάδα των ταινιών που αφορούν τη δημοσιογραφία, μαζί με τον «Πολίτη Κέιν» και το «Όλοι οι Άνθρωποι του Προέδρου».

Gossip : Η ταινία βγήκε στους κινηματογράφους λίγους μήνες πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο Κλίντον (ξέρετε, αυτό με την Μόνικα και το λεκέ). Σύμπτωση;

«Blair Witch Project»

Σε άλλο ύφος, αλλά με την τεχνική του fauxtography να κυριαρχεί, η ταινία μιλάει για τρεις φοιτητές κινηματογράφου που εξαφανίζονται μέσα στο δάσος την ώρα που γυρίζουν ένα ντοκιμαντέρ. Μετά από ένα χρόνο, το υλικό που γύριζαν, βρέθηκε.

Αρκετά πρωτότυπο και τρομακτικό μέσα από την απλότητα που το διέπει. Το φιλμ, αν και ερασιτεχνικό, προσφέρει το θέαμα που άλλα του είδους υστερούν κατά πολύ. Παρακολουθώντας το ,πιστεύεις ότι όλα αυτά συμβαίνουν στην πραγματικότητα. Το «Blair Witch Project» είναι η πρώτη ταινία που η προώθησή της έγινε αποκλειστικά και μόνο μέσω διαδικτύου. Οι αρμόδιοι του site της ταινίας το είχαν εμπλουτίσει μάλιστα με αστυνομικά ντοκουμέντα που επιβεβαίωναν την εξαφάνιση των φοιτητών. Ο στόχος τους ήταν να πείσουν το φιλοθεάμον κοινό πως η ταινία αυτή έχει να παρουσιάσει πραγματικά γεγονότα. Φυσικά υπήρξαν αρκετοί που το είδαν, ενθουσιάστηκαν και πείστηκαν για την αυθεντικότητα των στοιχείων. Όταν έχεις τον ίδιο το δημιουργό να σου δηλώνει πως η ταινία του είναι πραγματική, τότε υποκύπτεις και θάβεις κάθε αμφιβολία. Παρ’ όλα αυτά, η ταινία αυτή κερδίζει επάξια μια θέση δίπλα από τον ορισμό fauxtography.

Η Σελήνη του Στάνλεϊ Κιούμπρικ

«Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο· ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα», είπε ο Νιλ Άρμστρονγκ όταν πάτησε στο φεγγάρι το 1969. Εικόνες του αστροναύτη έκαναν το γύρω του κόσμου, οι οποίες έμειναν διαχρονικές. Μήπως, όμως, πίσω από την προσσελήνωση κρύβεται ο Κιούμπρικ;

Για χρόνια υπάρχουν θεωρίες συνωμοσίας που ισχυρίζονται πως ο σκηνοθέτης της «Λολίτα» βοήθησε στην απάτη που οργάνωσαν οι Αμερικάνοι για χάρη του ανταγωνισμού με τους Σοβιετικούς. Αυτές, λοιπόν, αναφέρουν πως ο Κιούμπρικ ήταν για 16 μήνες κλεισμένος σε ένα ειδικά διαμορφωμένο στούντιο στην «Περιοχή 51» της Νεβάδα, γυρίζοντας την προσσελήνωση των διαστημοπλοίων Απόλλων 11 και Απόλλων 12. Όποιος ισχυρίζεται αυτή τη θεωρία έχει και τα εξής επιχειρήματα :

– Η αμερικανική σημαία εμφανίζεται να κυματίζει, ενώ είναι γνωστό πως στην Σελήνη δεν υπάρχει ατμόσφαιρα.
– Στις εικόνες δεν εμφανίζονται άστρα.
– Στο σημείο προσγείωσης της σεληνακάτου, δεν υπάρχει κρατήρας.

Φήμες λένε πως ο Κιούμπρικ πληρώθηκε αδρά για τις δύο αυτές παραγωγές, αλλά τα «έσπασε» με τους Αμερικάνους όταν του ζήτησαν να κάνει το ίδιο και με το διαστημόπλοιο Απόλλων 13 και εκείνος αρνήθηκε.

Μετά –σύμφωνα πάντα με την ίδια θεωρία- το μετάνιωσε και αποφάσισε να προειδοποιήσει το κοινό, βάζοντας αναφορές στις ταινίες του (όπως για παράδειγμα στη Λάμψη, όπου υπάρχει μια σκηνή που ο Ντάνι φορά μια μπλούζα με ένα διαστημόπλοιο).

Μάλλον παρατραβηγμένο. Εάν, πάντως, ισχύει, τότε ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ είναι ένας από τους μεγαλύτερους απατεώνες της ιστορίας.