Τρεις νέοι μιλούν: «Πώς ζήσαμε το 15ο ΦΝΘ»
Έγραφα σε ένα κείμενο για το φετινό φεστιβάλ πως τα μάτια του καθενός, ειδικά αν τριγυρνάει στην πόλη, στήνουν ένα προσωπικό ντοκιμαντέρ. Τι συμβαίνει άραγε λοιπόν όταν αυτά τα μάτια συναντήσουν τη ματιά του σκηνοθέτη; Πολλές ματιές σε μια ματιά που κοιτά ένα θέμα με μια από τις πολλές του γωνίες. Φέτος επέλεξα να μην σας διηγηθώ τις προσωπικές μου εμπειρίες και επιλογές του φεστιβάλ, αλλά να δώσω χώρο και λόγο σε τρεις νέους ανθρώπους που το έζησαν ολημερίς και ολονυχτίς. Μη γελιέστε, δεν είναι υπεκφυγή. Απλώς κάνω κι εγώ μια μορφή ντοκιμαντέρ 🙂
Ιορδάνης Κουμασίδης
Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ όπως το έζησε η Μαρία Κάτσιου
Το ξεκίνημα της άνοιξης σηματοδοτήθηκε και φέτος με μία από τις πιο σημαντικές εκδηλώσεις της Θεσσαλονίκης. Καλωσορίσατε στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ! Η αυλαία άνοιξε με το ντοκιμαντέρ Πρώτη Θέση. Έξι νέοι χορευτές, σκληρές προπονήσεις, δυσκολίες, τραυματισμοί, αποτυχίες χωρίς να χάνεται όμως η έμπνευση.
Κάπως έτσι είναι και η κατάσταση που επικρατεί πίσω από τις κουίντες του Φεστιβάλ. Προσωπικό και εθελοντές ξεκινούν έναν δεκαήμερο “αγώνα δρόμου” προκειμένου να απολαύσει το φεστιβαλικό κοινό τις ταινίες αλλά και τις διάφορες παράλληλες εκδηλώσεις. Ενώ στις αίθουσες γινόταν οι προβολές των διαφόρων ντοκιμαντέρ στα γραφεία του 5ου “γυρίζαμε” τη δικιά μας ταινία με πολλή δράση και γερή δόση γέλιου!
Στον πέμπτο όροφο στο Ολύμπιον χτυπά λοιπόν η “καρδιά” του φεστιβάλ. Κάπου εκεί βρίσκεται και το γραφείο εθελοντών, βραβείων κοινού και περιφερειακών εκδηλώσεων. Ένα γραφείο με κίνηση από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Δέματα,αμέτρητες καρτέλες βαθμολογίας για τις διαγωνιζόμενες ταινίες, δύο υπολογιστές, εθελοντές και προσωπικό να παρελαύνουν συχνά πυκνά πότε χαρούμενοι και πότε αγχωμένοι. Σε κείνο το γραφείο είχα την τύχη να βρεθώ κι εγω ως εθελόντρια. Ήταν μία από τις πιο όμορφες εμπειρίες. Η συνεργασία με τα παιδιά τόσο του γραφείου όσο των άλλων γραφείων ήταν άψογη. Το εντυπωσιακό του να συμμετέχεις κατ’ αυτόν τον τρόπο στο φεστιβάλ είναι ότι καταλαβαίνεις πως ένα φεστιβαλ δεν είναι μία απλή εκδήλωση που διαρκεί δέκα μέρες. Πρόκειται για μία εκδήλωση που οι προετοιμασίες ξεκινάνε πολύ πριν την έναρξη ενώ κατά τη διάρκεια προβολών των ταινιών και της πραγματοποίησης των διαφόρων εκδηλώσεων υπάρχουν άτομα που τρέχουν μέχρι τελευταία στιγμή ώστε να υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι σα να λέμε ένας ζωντανός οργανισμός!
Εκτός όμως από το τρέξιμο για τις ανάγκες του φεστιβάλ είχα χρόνο να δω κάποια ντοκιμαντέρ από τα οποια ξεχώρισα :
Anaparastasis: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου (1926-1970): μία καταπληκτική παρουσίαση για τη ζωή και την προσφορά στην ανθρωπότητα και στον πολιτισμό τού μουσικού πρωτοπόρου Γιάννη Χρήστου.
Wrong time wrong place: Ένα τραγικό συμβάν,η λεπτή γραμμή ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο και ο ρόλος της συγκυρίας στις ζωές των ανθρώπων.
Valentine’s road: ένα συγκλονιστικό έγκλημα, αίτια, θύτης/θύμα και ο φαύλος κύκλος ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την αδικία.
Blood brother: Η ζωή ενός νεαρού που από τη Αμερική εγκαθίσταται στην Ινδία με στόχο να βοηθήσει παιδιά που πάσχουν απο aids. Ένα δυνατό ντοκιμαντέρ για το ανθρώπινο μεγαλείο!
Κάπου εδώ σας αποχαιρετώ με μια φράση του Γιάννη Χρήστου: Το θέμα δεν είναι να κάνεις τέχνη, είναι να μπορέσεις να συνδεθείς εσύ ο ίδιος με τις δυνάμεις που σε περιβάλλουν !
Ραντεβού στο επόμενο φεστιβάλ!
Μαρία Κάτσιου
Festivalίζομαι
Μέρες τώρα προσπαθώ να αποτυπώσω την εμπειρία του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, να καταγράψω όσο καλύτερα μπορώ τις φεστιβαλικές μου ώρες, τα πρόσωπα, τις ταινίες, τους σκηνοθέτες. Σήμερα μόλις κατάλαβα πως είναι αδύνατον. Πώς γίνεται να περιγράψεις την αγάπη; Γιατί η μόνη λέξη που ταιριάζει σε μια τόσο όμορφη διοργάνωση είναι η αγάπη, αυτό το κοινό αίσθημα αφοσίωσης που κατακλύζει την αίθουσα και τα πρόσωπα των θεατών όταν σβήνουν τα φώτα και η ταινία ξεκινά.
Μα, δεν είναι μαγικό; Μια αίθουσα 800 θέσεων γεμάτη με ένα ετερόκλητο κοινό που βλέπει, αισθάνεται και βιώνει την ίδια εμπειρία ταυτόχρονα. Μέσα στις αίθουσες δεν έχει σημασία ποιος είσαι, δεν υπάρχει καθορισμός θέσεων, κανείς δεν είναι «επίσημος» έχοντας προνομιακή θέση. Όλοι βρίσκονται εκεί, ο ένας δίπλα στον άλλον, με έναν κοινό στόχο, να απολαύσουν την ταινία.
Η επίδραση των ντοκιμαντέρ στους θεατές υπήρξε συγκλονιστική, στο Blood Brother έβλεπες στο τέλος μάτια κόκκινα και δακρυσμένα από τη συγκίνηση που μπορεί να προκαλέσει η θυσία ενός ανθρώπου που στέκεται δίπλα σε ορφανά παιδιά με HIV, ξεχασμένα από την ίδια τη ζωή. Το Blush of Fruit τέλειωσε με μια αίθουσα σχεδόν άδεια, με τον κόσμο να αποχωρεί καθ’ όλη τη διάρκεια , καταδικάζοντας τις απάνθρωπες ενέργειες βιετναμέζων γυναικών που χτυπούσαν αλύπητα μώρα και νεογέννητα. Όλοι εξοργιστήκαμε με το Valentine Road και τον 14χρονο Brandon που δολοφόνησε εν ψυχρώ τον συμμαθητή του Larry επειδή απλώς ήταν ερωτευμένος μαζί του, γεγονός που αντικατοπτρίζει την σκοτεινή πλευρά της Αμερικανικής Κοινωνίας με τη βία και την ομοφοβία να βρίσκονται σε έξαρση, ενώ το δικαστικό [τους] σύστημα ωχριά. Οι θεατές πήγαν Αποστολή στην Άκρη του κόσμου στην άγνωστη Γροιλανδία, παρέα με καλλιτέχνες και επιστήμονες, εξερευνώντας έναν όμορφο άγνωστο κόσμο. Ενώ ο Patricio Guzman θύμισε την δραματική ιστορία της Χιλής με το πραξικόπημα του Pinochet, ιστορία που πολλοί προσπαθούν να ξεχάσουν.
Είναι δύσκολο να δεις και να μιλήσεις για όλα τα ντοκιμαντέρ του φεστιβάλ, τα περισσότερα από τα οποία όντως υπήρξαν σκληρά, «καταθλιπτικά», με μια υποβόσκουσα όμως αισιοδοξία και χιούμορ. Χαρακτηριστικό επίσης είναι το αίσθημα του ανολοκλήρωτου που άφηναν τα ντοκιμαντέρ στους θεατές, και τις ερωτήσεις προς τους σκηνοθέτες για το «τι γίνεται παρακάτω;». Αυτό όμως είναι που κάνει το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ τόσο ξεχωριστό, παρουσιάζει ταινίες οι οποίες κλέβουν στιγμές από τη ζωή. Η ζωή είναι γεμάτη εμπόδια, δύσκολη, για να εκτιμάμε τις στιγμές υπέρμετρης ευτυχίας και ποτέ δε μένει στάσιμη, πάντα θα προχωράμε παρακάτω…
Σημείωση: Μπορεί να δούλεψα εθελοντικά στο φεστιβάλ και να μην πληρώθηκα χρηματικά και εφήμερα, πληρώθηκα όμως με στιγμές ανεκτίμητες, ανεξίτηλες στη μνήμη μου και απόκτησα μια νέα φεστιβαλική οικογένεια, κάτι που τελικά είναι το μόνο που έχει σημασία.
Σοφία Καλβουρτζή
Από την Χιλή ως την μουσική πρωτοπορία
Το 15ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ θεσσαλονίκης έλαβε τέλος. Ταινίες από κάθε μεριά του πλανήτη – ποικίλης θεματικής κάλυψης – προβλήθηκαν για δέκα μέρες προσελκύωντας το κοινό που ανταποκρίθηκε με θέρμη. Τι μένει όμως; Οι απαντήσεις ποικίλλουν βεβαίως. Συναισθήματα,σκέψεις,συγκινήσεις,αναμνήσεις-το δώρο της τέχνης που γίνεται το μυστικό του καθενός.
Το παρόν κείμενο θα σταθεί σε δύο από τι καλύτερες – κατά την άποψη μου τουλάχιστον- στιγμές του φεστιβάλ. Στα ντοκιμαντέρ Η Μάχη της Χιλής, το οποίο προβλήθηκε στα πλαίσια του αφιερώματος στον Patricio Guzmán, και Αναπαράστασις: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου του Κωστή Ζουλιάτη.
Το 1973 ο Chris Marker στέλνει στον Patricio Guzmán πακεταρισμένο ασπρόμαυρο φίλμ. Ο τριανταδιάχρονος τότε χιλιανός σκηνοθέτης, με την πολύτιμη συνεισφορά του Γάλλου συναδέλφου του, μία Éclair κάμερα, μία συσκευή εγγραφής ήχου Nagra και ένα πενταμελές συνεργείο, δημιουργεί την Μάχη της Χιλής χωρισμένη σε τρία μέρη (Η εξέγερση της μπουρζουαζίας, Το πραξικόπημα, Η δύναμη του λαού) -ένα βαθιά πολιτικό ντοκιμαντέρ, μοναδικής αισθητικής και στυλιστικής πρωτοπορίας.
Το magnum opus του Guzmán εξιστορεί ενδελεχώς το χρονικό της εκλογής του οραματιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε, τους αγώνες του λαϊκού κινήματος για κοινωνική δικαιοσύνη, την οργανωμένη αντίσταση του στις επιθέσεις των καπιταλιστικών κέντρων στην κυβέρνηση και εντέλει το πραξικόπημα Πινοσέτ.
Ρίχνοντας φως σε όλες τις σκοτεινές πτυχές των γεγονότων, ο Χιλιανός ντοκιμαντερίστας μας παραδίδει μια τοιχογραφία της εποχής, όχι σαν μια πανοραμική ματιά στην ιστορία, αλλά αποκαλύπτοντας τα αίτια των συμβάντων. Επίκαιρος όσο ποτέ -εν μέσω μιας οικονομικής κρίσης που έχει εξαντλήσει τις αντοχές των λαών- μας υπενθυμίζει πως οι τύχες μας βρίσκονται στα χέρια μας και μας ωθεί να αντιληφθούμε ότι η βάση των λαϊκών κινημάτων πρέπει να είναι η δημοκρατία και ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Δανειζόμενος πολλά στοιχεία από το σινεμά βεριτέ- βρίσκοντας όμως το προσωπικό του ύφος- ο Patricio Guzmán μας χάρισε ένα επικό ντοκιμαντέρ, που τον τοποθετεί επάξια δίπλα στους μεγάλους δημιουργούς του είδους όπως οι Chris Marker, Peter Watkins και D. A. Pennebaker.
Το δεύτερο ντοκιμαντέρ -όπως προδίδει και ο τίτλος του – σκιαγραφεί τον βίο και το έργο ενός από του μεγαλύτερους avant-garde συνθέτες του 20ου αιώνα ,του Γιάννη Χρήστου. Ο πρωτοπόρος συνθέτης μας παρουσιάζεται κυρίως μέσα από την μουσική του, ενώ δεν λείπουν αναφορές σε γεγονότα της εποχής του που συντάραξαν τον κόσμο. Ο Κωστής Ζουλιάτης καταφέρνει μέσα από αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό και συνεντεύξεις, να αποκαλύψει όλες τις πλευρές του ταλαντούχου δημιουργού, καθώς και τα όσα τον διαμόρφωσαν.
Ο Χρήστου, παρά το ότι βρήκε τραγικό τέλος σε ηλικία μόλις 44 ετών,άφησε πίσω του παρακαταθήκη ένα τεράστιο έργο, εφάμιλλο αυτού των Σένμπεργκ, Στοκχάουζεν και Μεσιαίν. Το έργο αυτό όμως,που περιλαμβάνει δημιουργίες με έντονες βλέψεις στον 21ο αιώνα, συνεχίζει δυστυχώς να αποτελεί τοπίο ανεξερεύνητο για το κοινό της χώρας του.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Κωστής Ζουλιάτης δεν είναι σκηνοθέτης,αλλά μουσικολόγος που η ιδιαίτερη σχέση του με την μουσική του Χρήστου και η γοητεία που του ασκούσε το μυστήριο που περιβάλλει τον σύντομο βίο του συνθέτη, τον οδήγησε στην δημιουργία αυτού του ντοκιμαντέρ.
Τι είναι τελικά ένα ντοκιμαντέρ; Χιλιάδες καρέ απεικονίζουν στιγμές γεμάτες μοναδικές αλήθειες που, καθώς ρουφάμε αχόρταγα τις εικόνες, αγγίζουν τα μάτια και την ψυχή μας. Είναι η πραγματικότητα ιδωμένη μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου. Ντοκιμαντέρ, είναι η ζωή που μας ξεπερνά 24 φορές το δευτερόλεπτο.
Αντώνης Παπαδόπουλος
Η ιδέα και η επιμέλεια του κειμένου ανήκει στον Ιορδάνη Κουμασίδη, συγγραφέα εκ Θεσσαλονίκης
