Η Ελένη Αλεξανδράκη μάς μιλά για τον Κωστή Παπαγιώργη

Ένα σύνθετο πορτρέτο ενός σημαντικού διανοητή και λογοτέχνη, αλλά και προσωπικού της φίλου, δημιούργησε η σκηνοθέτις Ελένη Αλεξανδράκη. Το ντοκιμαντέρ για τον Κωστή Παπαγιώργη  -το οποίο απέσπασε βραβείο από την ΠΕΚΚ στο πρόσφατο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης- επικεντρώνεται στο έργο του, αλλά και στην προσωπικότητά του, η οποία ξετυλίγεται μέσα από αποσπάσματα κειμένων του και αφηγήσεις γνωστών και φίλων του.

Η δημιουργός της ταινίας «συστήνει» τον Κωστή Παπαγιώργη στους Cinepivates:

-Πώς προέκυψε η απόφαση να γυρίσετε ένα ντοκιμαντέρ για τον Κωστή Παπαγιώργη;

Ήταν αυτό που λένε θεραπευτική αγωγή. Αφού πέθανε, ξαναδιάβαζα τα βιβλία του για να να ξεπεράσω την απουσία του και σιγά σιγά, χωρίς να το καταλάβω, άρχισε να δημιουργείται μια ταινία μέσα στο μυαλό μου. Τον έβλεπα πολύ καθαρά και ζωντανό μέσα στα γραπτά του και φαντάστηκα το φιλμ στο οποίο θα πρωταγωνιστούσε.

-Πόσο δύσκολο είναι να δουλεύετε πάνω σε ένα ντοκιμαντέρ για έναν άνθρωπο που γνωρίζατε καλά;

Αν αυτός ο άνθρωπος είναι συναρπαστικός, όπως είναι ο Κωστής, μόνο υπέρ μπορεί να είναι το ότι τον γνώριζα από πριν. Αλλωστε για όλα τα projects , είτε είναι μυθοπλασία είτε ντοκιμαντέρ είναι καλύτερα να έχεις μακροχρόνια επαφή με το θέμα. Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς εύκολα να εκφραστεί ειλικρινά αν το αντικείμενό του δεν τον έχει απασχολήσει, έστω και υποσυνείδητα, πολύ πριν καταλήξει στο ότι θα ασχοληθεί με αυτό.

– Πώς έγινε η επιλογή των κειμένων που ακούγονται στο ντοκιμαντέρ;

Διάλεξα τα αποσπάσματα από τα κείμενα στα οποία εύρισκα ότι φαίνεται καθαρά ο χαρακτήρας του Κωστή. Οι αντιφάσεις του, η γλυκιά όσο και η μισάνθρωπη πλευρά του. Επίσης διάλεξα σημεία όπου περιγράφει βιώματα του, ή προσπάθησα να βάλω κομμάτια που συνδυαστικά να συνοψίζουν τις εμμονές του, την σκέψη του και την φιλοσοφία του. Υπάρχουν και άλλα κομμάτια που με μάγεψαν και συμπλήρωσαν από μόνα τους την διήγηση που είχα επιλέξει να κάνω, όπως πχ αυτό το εκπληκτικό απόσπασμα από την Ομηρική Μάχη που λέει ότι «για την ζωή ενός ανθρώπου πρέπει πρώτα να επέλθει το τέλος για να αποπειραθεί κανείς να αποφανθεί τελεσίδικα. Μετά θάνατον λήγει η ελευθερία, η τύχη, η απόφαση» […] «μπορούμε τότε να αφηγηθούμε τον βίο ενός ανθρώπου σάμπως να ήταν προκαθορισμένη η κάθε του κίνηση…»

-Τι θέλατε να επιτύχετε με τον συνδυασμό ασπρόμαυρης και έγχρωμης εικόνας;

Γενικά για μένα είναι πολύ φυσικό οι ταινίες να είναι ταυτόχρονα έγχρωμες και μαυρόασπρες. Είναι κάτι που το έχω ξανακάνει και κάτι που θα ξανακάνω, τουλάχιστον στο επόμενο project που ετοιμάζω που είναι εμπνευσμένο από το βιβλίο Θολός Βυθός του Γιάννη Ατζακά. Φυσικά κάθε φορά οι λόγοι που το κάνω είναι διαφορετικοί. Στο ντοκυμαντέρ για τον Παπαγιώργη έχω κάνει μαυρόασπρες τις εικόνες των «άλλων» δηλαδή των φίλων και των συγγενών που μιλάνε για τον Κωστή, και έγχρωμες τις εικόνες του Κωστή, είτε πρόκειται για φωτογραφίες του ίδιου είτε για συνειρμικές εικόνες που προκλήθηκαν στο μυαλό μου απ’ αυτά που λέει ο ίδιος μεσά από τα γραπτά του. Πιστεύω ότι αυτή η εναλλαγή δίνει ρυθμό στην ακολουθία των εικόνων κι ότι αυτός ο διαχωρισμός διευκολύνει την παρακολούθηση του ντοκιμαντέρ. Επίσης ίσως ένιωθα ότι επειδή δεν είχα παρά ελάχιστες «live» εικόνες του Κωστή το χρώμα θα τον μπορούσε να τον «ζωντανέψει» λίγο περισσότερο.

-Τι ήταν αυτό που μάθατε για τον Κωστή Παπαγιώργη μέσα από τη διαδικασία της προετοιμασίας και των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ και δεν το γνωρίζατε;

Μου έκανε τρομερή εντύπωση πόσο καθαρά ταυτίζεται ο χαρακτήρας του με την σκέψη του και το γράψιμό του. Αυτό ήταν ένα είδος αποκάλυψης για μένα, γιατί βέβαια πάντα ήξερα ότι ο Κωστής γραφει βιωματικά, αλλά συγκεντρώνοντας την ματιά μου σ’αυτό το σημείο, συγκλονίστηκα από την ακριβεια αυτής της ταύτισης. Αυτό ήταν που μου έδωσε και την λύση στον αφηγηματικό ιστό που θα χρησιμοποιούσα.

-Πώς επιλέξατε ως υπότιτλο της ταινίας την αφιέρωση του Χρήστου Βακαλόπουλου «στον πιο γλυκό μισάνθρωπο» της Καλλιδρομίου;

Η Ράνια, η γυναίκα του Κωστή, μετά τον θανατό του και αφού είχα ξεκινήσει να ερευνώ το θέμα για να κανω την ταινία, έπεσε πάνω στο βιβλίο του Χρήστου «Δευτερη Προβολή» στο οποίο είχε αυτήν την ιδίοχειρη αφιέρωση προς στον Κωστή. Μου το έδειξε συγκινημένη και αμέσως είδα ότι αυτός έπρεπε να είναι και ο τίτλος του ντοκιμαντερ. Με δυο λέξεις βρήκα ότι τα λόγια του Χρήστου εκφράζανε, κατα κάποιο τρόπο, το σύμπαν του Κωστή.

-Αποφασίσατε σύντομα μετά τον θάνατο του Κωστή Παπαγιώργη να ετοιμάσετε ένα ντοκιμαντέρ για εκείνον. Ήταν δύσκολη αυτή η απόφαση;

Ούτε εύκολη, ούτε δύσκολη. Ήταν φυσική με την έννοια ότι προκλήθηκε ασυναίσθητα και προφανώς από μια κρυμμένη ανάγκη. Βέβαια στην αρχή φοβήθηκα. Ενιωσα ανασφάλεια για το σε ποιό βαθμό η κανόησή μου των κειμένων του και του χαρακτήρα του είναι σωστή και επαρκής. Πράγμα που, ας πούμε, δεν είχα νιώσει με τον Παπαδιαμάντη όταν έκανα την Νοσταλγό. Τότε ένιωθα μια σχετική και ανεξήγητη οικειότητα με τον συγγραφέα. Εδώ παρόλο που είχα την πραγματική οικειότητα λόγω της φιλίας μας, ένιωθα κάποιο δέος γιατί σκεφτόμουνα ότι θα έπρεπε μετά να λογοδοτήσω απέναντι σε έναν ολόκληρο κόσμο. Αλλά σιγά σιγά με παρέσυρε ο ίδιος ο Κωστής στους υπέροχους δρόμους της γραφής του και τα ξεχασα όλα.

-Τι ελπίζετε να πάρει το κοινό μαζί του φεύγοντας από την προβολή;

Ελπίζω ότι όσοι δεν ήξεραν ως τώρα τον Κωστή, θα τον γνωρίσουν και εύχομαι να αποκτήσουν έναν καινούργιο φίλο.

* Το ντοκιμαντέρ «Κωστής Παπαγιώργης: Ο πιο γλυκός μισάνθρωπος» προβάλλεται από σήμερα, Πέμπτη, στις αίθουσες, σε διανομή Feelgood.