Interstellar

Εν έτει 1968, ένας μάστορας της σινεματικής τέχνης, κατέθεσε μπρος σε όλη την ανθρωπότητα ένα καλλιτεχνικό αριστοτέχνημα, με βαθιές υπαρξιακές αναζητήσεις πάνω στην εξέλιξη και την φύση των ανθρώπινων κοινωνιών και των αυτόνομων ατόμων. Έκτοτε έγινε σημείο αναφοράς για ό,τι περαιτέρω, σε κάθε πλευρά της αισθητικής αντίληψης, πέρασε και επηρέασε με μεγάλη ευκολία την κοινωνική κουλτούρα της ανθρωπότητας, δημιούργησε αυθύπαρκτα σύμβολα και εικόνες ικανές 40 και βάλε χρόνια μετά να συζητάμε και να αναζητάμε, ως αφετηρία, όλο και νέους προβληματισμούς. Όνομα έργου: «2001, Η Οδύσσεια του Διαστήματος». Όνομα δημιουργού: StanleyKubrick. Δεδομένο λοιπόν, πόρισμα που δεν επιδέχεται κριτικής. Ό,τι γίνεται πέρα από τον ορίζοντα τούτου του υπαρξιακού δοκιμίου, βασίζεται αναγκαστικά σε αυτό. Οι συγκρίσεις αμέσως καταρρέουν και είναι πράγμα ανώφελο να τις προσπαθούμε. Κανείς δεν τον ξεπερνά. Ήταν ο κατάλληλος καλλιτέχνης την κατάλληλη στιγμή που είχε ανάγκη η ανθρωπότητα. Χωρίς τούτο, το σινεμά δεν θα είχε εισβάλλει στο απόλυτο δέος του άπειρου.

Η εισαγωγή χρειάζεται γιατί εν έτει 2014, ο Nolan, προσπαθεί να εισβάλλει σε τούτο το σύμπαν, το φρουρούμενο από την μαεστρία και την ιδιοφυή αντιληπτική και απεικονιστική ικανότητα του Kubrick και να μας μιλήσει ξανά. Πριν προχωρήσω, μπορώ να πω, πως με απολύτως έντιμο τρόπο και ύφος, είναι η μοναδική ταινία που προσπαθεί και καταφέρνει δίχως μεγαλοστομίες, δίχως να ιδρώνει μάταια, να αγγίξει, σε ένα βαθμό, την ουσιώδη εννοιολογική σημασία του προαναφερόμενου έργου. Χωρίς να παρεξηγηθώ, λέω, πως το Interstellar, είναι μια κατάθεση ζωής, το κύκνειο άσμα, το όπτιμουμ εικαστικό διαμάντι του σκηνοθέτη Nolan, ίσως η πιο σπουδαία χολιγουντιανή προσπάθεια, να φτάσει στα αισθητικά και ουσιαστικά επίπεδα του ανέγγιχτου αριστουργήματος, που συνεχίζει να είναι ανέγγιχτο και δεν φοβάται ούτε χάνει την θέση του, που απέκτησε στα χρόνια που πέρασαν. Η σύγκριση δεν είναι δική μου φυσικά. Ο ίδιος ο δημιουργός το αναφέρει. Οι αναφορές στο 2001, είναι τόσες πολλές που θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια οπτική ενός θεατή – αλλά στον ρόλο του κινηματογραφιστή – πάνω στα ζητήματα που αυτό έθιξε. Το τελικό μέρος είναι μια νέα ανάγνωση του τελικού μέρους του 2001. Όπως όλοι δικαιούμαστε να το συζητάμε, έτσι και ο Nolan δικαιούται να το απαντήσει με την κάμερα. Γι’ αυτό και έντιμο.

Μπροστά μας, έχουμε ένα επικών διαστάσεων ταξίδι, ένα λαμπρό διανοητικό παιχνίδι τηρούμενων όλων των αναλογιών. Δεν είναι εικονογραφημένος Αϊνστάιν. Δεν είναι κινηματογράφος της διαλεκτικής. Αν και αισθητικά άρτιο, δεν είναι δοκίμιο, μα κινηματογραφικό στόρι. Αλλά εκθαμβωτικό. Ευκρίνεια, στιβαρότητα, σοβαρότητα. Όχι άλλο ένα «Gravity» που δεν το βούλωνε κανείς μέσα στην γλυκανάλατη ανουσιότητα του. Δεν είναι καλογυαλισμένο, δακρύβρεχτο, μελό αλλά στεγνό, μεστό και αφηγηματικά μινιμαλιστικό, με την συνθετική μουσική – επιτέλους – να είναι μέρος της αφήγησης, τόσο αριστοτεχνική, τόσο απειλητική, με πλάνα και σκηνές που είναι μαεστρικά οργανωμένες και δομημένες στο να ξεφεύγουν από κάποιες κλασικές συμβάσεις της αφήγησης, με πλάνα και σκηνές αφαιρετικής δύναμης που συναρπάζουν, που σε ταξιδεύουν στο άπειρο και πέρα από αυτό, στην διαστολή του χωροχρόνου, δημιουργώντας στο κάθε θεατή ατομικά, δέος και τον τρόμο της ζωής και του θανάτου και απαισιοδοξία και άγχος και άλλα τόσα συναισθήματα, μας ταξιδεύουν, με αφετηρία μια μελαγχολική διάθεση, μέσα σε ένα γαλαξία προβληματισμών, μέσα σε μια μαύρη τρύπα σκέψεων και ιδεών. Ματαιότητα, μικρότητα, ατομισμός και εγωπάθειες, αλαζονεία, η αδυναμία μπρος στην πανίσχυρη φύση, η ύπαρξη και ο στόχος/νόημα των πραγμάτων, ο χρόνος ως αδυσώπητος εχθρός της ανθρώπινης δραστηριότητας, αγάπη, απουσία, το αδύνατο και το αναγκαίο, το άπειρο και η παραδοξότητα του χωροχρόνου, σχετικότητα, η διάσπαση των στοιχείων και η ενότητα/ολότητα της ζωής στη γη. Ήττα του ανθρώπινου πολιτισμού και αισιοδοξία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Σύμπαν και ο μικρόκοσμος του κάθε ανθρώπου. Η αιώνια αναζήτηση. Αντιθέσεις και συνθέσεις. Επιβλητικό, ναι! Γεμάτο ένταση, ναι! Όχι, όμως και τόσο ουσιώδες για την παγκόσμια σκέψη – αφού οι ιδέες μένουν μετέωρες τελικώς -, εμμένοντας σε ένα αρχικό εικαστικό και διανοητικό θαυμασμό, λόγω της καλλιτεχνικής εντέλειας και μελέτης του σεναρίου και της τελικής δημιουργίας.

Λάθη αρκετά. Ανίκανα όμως να αμαυρώσουν, να διαμελίσουν τις προθέσεις. Κοιτάς με τα μάτια ανοιχτά και την σκέψη σε εγρήγορση. Ναι, δεν δημιουργεί μια πρωτοποριακή φιλμική γλώσσα για να μας μιλήσει, δεν έχει αυθύπαρκτη δύναμη η εικόνα να φιλοσοφήσει, εμμένοντας στους διαλόγους των χαρακτήρων για τέτοια αναζήτηση, δεν μεταλλάσσει την ήδη γνωστή γνώση σε κάτι νέο, δεν ξεφεύγει από τα όρια της pop επιστημονικής έρευνας, δεν ξεφεύγει από τα κλισέ αναζήτησης εννοιολογικών ουσιών σε ζητήματα που δεν επιδέχονται περαιτέρω ανάλυση – όπως η οικογένεια -, δεν βαθαίνει στα πιο σκοτεινά, ανέγγιχτα, ασαφή και απροσδιόριστα υπαρξιακά ζητήματα της ανθρώπινης φύσης, οι ερμηνείες υψηλού επιπέδου αλλά με όρια στο δράμα δυστυχώς, η ρυθμική ενότητα πολλές φορές μοιάζει και είναι διασπασμένη – εικαστικός μινιμαλισμός από την μια και συμβατική κινηματογράφηση blogbuster αισθητικής από την άλλη -, δεν είναι αφαιρετικά ποιητικό, δεν μπορεί να δημιουργήσεις εικόνες και είδωλα παγκόσμιας σημασίας και σημαντικότητας – πράγμα που αποζητούμε καθ’ όλη την διάρκεια, μα είναι απλά λαμπρό μέσα στην κενότητα των νοημάτων.

Ναι, τώρα μπορούμε να πούμε πως ο Nolan ανήκει στους μεγάλους τεχνίτες του χολιγουντιανού σιναφιού, όπου με την βοήθεια συντελεστών υψηλότατου επαγγελματικού επιπέδου, μπορεί και κατέχει την δική του ιδιαίτερη σφραγίδα, πάνω στις δημιουργίες του, ειδικά αυτές που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν της πιο προσωπικής του – όσο είναι τούτο δυνατό – διαδρομής. Τα δυο αδέλφια, δημιουργούν πληθωρικά και μεστά δημιουργήματα, με την επιστήμη και ακόμα πιο ιδιαίτερα, τον χρόνο (Inception – Memento κτλ), να είναι πάντα στο επίκεντρο της αισθητικής τους έρευνας. Όμως o HAL 9000 συνεχίζει να μας απειλεί και το βρέφος συνεχίζει να αιωρείται αλώβητο στην συμπαντική γαλήνη, αισθανόμενο ανέγγιχτο στις όλο και νέες ερωτήσεις και απαντήσεις που βάζει η κινηματογραφική και γενικότερη τέχνη.