Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος: Η τέχνη είναι καθρέφτης της κοινωνίας μας
Δεν είναι συχνό φαινόμενο να βλέπουμε δυο συνεχόμενες χρονιές έναν σκηνοθέτη να κερδίζει την καρδιά του κοινού. Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος είναι από τις πιο συμπαθείς και αναγνωρίσιμες προσωπικότητες στο χώρο του ντοκιμαντέρ με σταθερά ανοδική πορεία (Ύψωμα 33, Ο Γιος του Φύλακα, Ο Μανάβης). Φέτος με την ταινία του Ηθοποιοί: Ημερολόγιο Σπουδής κέρδισε το βραβείο κοινού του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπως έκανε και πέρσι με τον καταπληκτικό Μανάβη που πήρε διανομή και είδαμε και στις αίθουσες. Λίγες ώρες πριν ανακοινωθούν τα βραβεία μας μίλησε για την ταινία του, για τα σχέδια του, αλλά και για το καυτό θέμα του φετινού φεστιβάλ: την απουσία της ΕΡΤ και το πάγωμα των χρηματοδοτήσεων στα ελληνικά ντοκιμαντέρ:
-Για άλλη μια φορά αποδεικνύετε ότι έχετε τη δυνατότητα να κάνετε τους ανθρώπους να νιώθουν άνετα μπροστά στην κάμερά σας και να τους βγάζετε συναισθήματα, συγκίνηση, αλλά και γέλιο. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας;
Πριν ξεκινήσω οποιοδήποτε ντοκιμαντέρ, σκέφτομαι -όπως άλλωστε όλοι οι σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ- πώς θα εγκαθιδρύσω αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του κινηματογραφιστή και του κινηματογραφούμενου. Σε αυτή την περίπτωση βοήθησε το γεγονός ότι ήμουν ο καθηγητής του μαθήματος του κινηματογράφου. Άρα δεν ήμουν έξω από την καθημερινότητα των παιδιών κι όταν ένιωσα πως υπήρχε εμπιστοσύνη και ένιωθε άνετα ο ένας με τον άλλο και με την ομάδα συνολικά, ξεκινήσαμε τα γυρίσματα.
-Αυτό απαντά εν μέρει και στη δεύτερη ερώτησή μου που ήταν λίγο ερώτηση-παγίδα. Γιατί επιλέξατε μία ιδιωτική σχολή και όχι μια δημόσια;
Καλή ερώτηση. Την περίοδο που ξεκίνησα το ντοκιμαντέρ δούλευα στον ιδιωτικό τομέα, ενώ τώρα δουλεύω και στον δημόσιο. Πιστεύω ότι δεν έχει σημασία, πραγματικά δεν έχει σημασία εάν είναι δημόσιος ή ιδιωτικός τομέας. Και στη μία περίπτωση και στην άλλη δεν έχει τόσο σημασία το που γίνεται κάτι αλλά το τι γίνεται.
-Στις ιδιωτικές σχολές τα παιδιά είναι πιο αποφασισμένα, επειδή πληρώνουν, ενώ στις δημόσιες τα παρατάνε πιο εύκολα; Ισχύει αυτό στην πράξη;
Όχι γιατί όταν μιλάμε για δημόσια εκπαίδευση στην υποκριτική μιλάμε για δυο σχολές. Τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Κάθε χρόνο εκατοντάδες παιδιά προσπαθούν να περάσουν σε αυτές τις δύο σχολές και όσα δεν τα καταφέρνουν απορροφούνται μετά από τις ιδιωτικές. Άρα το επίπεδό τους, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι πολύ υψηλό.
-Πώς θα νιώσετε αν κάποιο από τα παιδιά γίνει διάσημος αστέρας; Και να έχετε αυτό το ντοκουμέντο της γέννησης ενός αστεριού;
Φυσικά θα χαρώ πάρα πολύ, αλλά δεν μπορούν όλοι να γίνουν αστέρες. Εγώ πάνω απ’ όλα χαίρομαι γιατί αυτή η διαδικασία τους διαμόρφωνει ως προσωπικότητες. Τους κάνει καλύτερους ανθρώπους για να το πω απλά. Αυτή η πορεία τους χαίρομαι που υπάρχει στο ντοκιμαντέρ, το οποίο εστιάζει στο πώς αυτή η εμπειρία εγγράφεται μέσα τους και τους εξελίσσει τόσο ως ηθοποιούς, όσο και ως χαρακτήρες. Αυτό ήταν ο στόχος μου να δείξω.
-Ποια είναι η πραγματικότητα για τους νέους ηθοποιούς αν λάβουμε υπόψη μας την ανεργία που επικρατεί;
Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Εάν υπάρχει κάποιο μήνυμα σε αυτό το ντοκιμαντέρ -τουλάχιστον αυτό που εγώ εισπράττω- είναι ότι τα παιδιά ξέρουν πολύ καλά τι τους περιμένει και εντούτοις επιμένουν να υλοποιήσουν το όνειρό τους. Αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο.
-Ο ‘Μανάβης’ και το ‘Ηθοποιοί: Ημερολόγιο Σπουδής’ έτρεχαν παράλληλα και κράτησαν πολλά χρόνια (τρία χρόνια το ένα και σχεδόν τέσσερα το άλλο). Και τα δύο έχουν να κάνουν με ομάδες ανθρώπων: το πρώτο με ηλικιωμένους ανθρώπους της επαρχίας και το άλλο με νέα παιδιά στο κέντρο της Αθήνας. Πώς ήταν να δουλεύετε με δύο τόσο διαφορετικές ομάδες ταυτόχρονα;
Και τα δύο, πρέπει να πω, είναι βιωματικά ντοκιμαντέρ από μία άποψη. Στον μεν Μανάβη είναι ο τόπος καταγωγής μου (σ.σ. Αρματολικό της Πίνδου), στους δε Ηθοποιούς είναι ο χώρος δουλειάς μου. Άρα είναι ουσιαστικά και τα δυο κομμάτι της ζωής μου.
-Πόσο δύσκολη ήταν αυτή η διάσπαση; Να ρίχνετε την προσοχή σας και στα δύο πρότζεκτ ταυτόχρονα;
Να σου πω. Δεν έμπλεξα το μοντάζ. Ενώ έτρεχαν τα γυρίσματα παράλληλα όταν άρχισε το μοντάζ του Μανάβη, ασχολήθηκα με τους Ηθοποιούς επισταμένως. Με το μοντάζ του Ημερολόγιου Σπουδής ασχολήθηκα μόνο αφού τελείωσα τον Μανάβη. Τα γυρίσματα των Ηθοποιών τελείωσαν το 2013, ενώ ο Μανάβης τελείωσε νωρίτερα, το 2012.
-Η απουσία της ΕΡΤ είναι το σημαντικότερο θέμα στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ; Διαβάσατε και μια επιστολή διαμαρτυρίας μετά την προβολή αλλά δεν επεκταθήκατε.
Ναι. Δυστυχώς, δεν υπήρχε χρόνος για να γίνουν Q&A (σ.σ. ερωτήσεις κοινού – απαντήσεις) – υπήρχε και μεγάλο διάλειμμα ανάμεσα στις δύο ταινίες που προβάλλονταν. Δεν είχα πρόβλημα με το Φεστιβάλ, απλά θα ήθελα να υπήρχε χρόνος για Q&A γιατί ήθελα να μιλήσουν και τα παιδιά (πρωταγωνιστές). Αυτή η δουλειά είναι βασισμένη στην εθελοντική εργασία. Ήθελα να τους ευχαριστήσω και να τους ακούσει και το κοινό να λένε κάποια πράγματα.
-Τελικά δεν πληρώθηκε σχεδόν κανένας από το συνεργείο;
Όχι σχεδόν… Κανένας!
-Είχε υπάρξει χρηματοδότηση από την ΕΡΤ;
Είχε κατατεθεί στην ΕΡΤ ως πρότζεκτ για χρηματοδότηση, αλλά έκλεισε το πρόγραμμα και έτσι δεν πήραμε ποτέ τα χρήματα. Χωρίς δημόσια υποστήριξη δεν γίνεται να υπάρχει ντοκιμαντέρ. Όχι μόνο εδώ, σε όλη την Ευρώπη.
-Πιστεύετε στο νέο σχήμα της δημόσιας τηλεόρασης; Ότι μπορεί να στηρίξει το ντοκιμαντέρ όπως η ΕΡΤ;
Δεν ξέρω εάν θα το κάνει, αλλά πιστεύω ότι μπορεί. Μπορούν να το κάνουν και θα είναι πολύ βλάκες αν δεν το κάνουν. Να καταδικάσουν μια ολόκληρη χώρα να μην έχει πρόσβαση στον πολιτισμό, γιατί κακά τα ψέμματα, κάποιοι θεωρούσαν την ΕΡΤ σαν σχολείο, ήθελαν να δουν κάποια ντοκιμαντέρ για να μορφωθούν. Κάποια άτομα περίμεναν την ΕΡΤ: να δουν ποια ταινία θα παίξει, ποιο ντοκιμαντέρ θα δουν… Τι θα γίνει με αυτούς τους ανθρώπους; Άρα θα το κάνουν. Πιστεύω ότι δεν μπορούν να μη το κάνουν. Μπορεί να μη γίνει αυτό;
-Το ντοκιμαντέρ είναι κατά κάποιο τρόπο το καθαρό μάτι της κοινωνίας;
Ακριβώς. Όπως είπες: το καθαρό μάτι της κοινωνίας και ο μοναδικός τρόπος να ανακαλύψει ο θεατής εκ νέου την πραγματικότητα, η οποία δεν υπάρχει στα κανάλια και στα δελτία ειδήσεων. Αυτά την έχουν χάσει και μόνο μέσα από το ντοκιμαντέρ μπορεί κάποιος να δει την πραγματικότητα με άλλο μάτι.
-Στο μεσοδιάστημα οι Έλληνες κινηματογραφιστές που μπορούν να στραφούν;
Νομίζω ότι τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, δεδομένης της οικονομικής κατάστασης και της κατάστασης ειδικά στον χώρο του κινηματογράφου. Η καινούρια «ΕΡΤ» δεν λειτουργεί ακόμα, άλλο πρόβλημα είναι το ότι το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου δεν συνεργάζεται με την δημόσια τηλεόραση στην χρηματοδότηση. Η μόνη λύση -εγώ αυτό κάνω- είναι να κάνω ηρωικές εξόδους!
-Ο Μανάβης όμως τα κατάφερε, βγήκε στις αίθουσες.
Βγήκε στις αίθουσες, αγοράστηκε από το ARTE France, πληρώθηκαν όλοι οι συντελεστές, πήγε πολύ καλά.
-Στο ‘Ημερολόγιο Σπουδής’ ασχοληθήκατε με ηθοποιούς. Θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει προάγγελο για μια ταινία μυθοπλασίας και όχι ντοκιμαντέρ;
Πράγματι. Ήδη δουλεύω πάνω σε κάτι. Έχει εγκριθεί από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου η συγγραφή ενός σεναρίου και δουλεύουμε με την συνεργάτιδά μου, Γλυκερία Πατραμάνη, πάνω στο σενάριο. Η Γλυκερία είναι συν-σεναριογράφος και η ταινία θα ονομάζεται Κοίλα.
-Θα πείτε κάτι παραπάνω; Όχι; (γέλια)
Αυτό που θέλω να επαναλάβω είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να αναβιώσει το είδος του ντοκιμαντέρ. Η τέχνη είναι καθρέφτης της κοινωνίας. Αυτή τη στιγμή η κοινωνία βρίσκεται σε μία δύσκολη φάση και όλοι οι καλλιτέχνες προσπαθούν να το αντικατοπτρίσουν αυτό, να το περάσουν στις ταινίες τους. Γι’ αυτό έχουμε καλές ταινίες, γι’αυτό γίνεται αυτό που γίνεται στο ελληνικό σινεμά και στα ξένα Φεστιβάλ. Γιατί οι καλλιτέχνες δεν μπορούν παρά να μιλήσουν για την πραγματικότητα, για αυτά που ζούνε. Έτσι παράγεται πολιτισμός.Είναι κρίμα που δεν τους δίνεται η δυνατότητα να ολοκληρώσουν με αξιοπρέπεια μια ταινία. Η κατάσταση που επικρατεί είναι εις βάρος της ποιότητας των ταινιών μας.
-Εάν φιμώσεις έναν καλλιτέχνη είναι σαν να του στερείς το οξυγόνο.
Ακριβώς. Δεν ζητάμε να είναι τα πράγματα όπως στο εξωτερικό. Ζητάμε το μίνιμουμ και τα κάνουμε όλα μόνοι μας.
-Κάποιοι σκέφτονται εάν δεν πάρει διανομή να ανεβάσουν την ταινία τους στο Διαδίκτυο. Λένε «θέλω απλά να το δει ο κόσμος».
Το ίδιο θα κάνω και εγώ! Φυσικά, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης δεν είναι ο αυτοσκοπός μιας ταινίας, είναι η αρχή για την πορεία της. Εγώ βρίσκομαι ήδη σε συζητήσεις για διανομή και υπάρχει ενδιαφέρον.
Περισσότερες πληροφορίες για την ταινία μπορείτε να δείτε στο επίσημο site: www.becominganactor.gr και στην σελίδα της στο facebook:
www.facebook.com/becoming.an.actor.
