Κινηματογραφικά «τέρατα» που αγαπήσαμε

«Εάν ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει τέρας, τότε ένα τέρας μπορεί να γίνει άνθρωπος». Τάδε έφη Μπάρναμπας Κόλινς, το βαμπίρ του Dark Shadows. Και δεν υπάρχει πιο ειδικός στα «κινηματογραφικά τέρατα» από τον σκηνοθέτη Τιμ Μπάρτον.

Από την πρώτη εμφάνιση της Πεντάμορφης και του Τέρατος (σε παραμύθι το 1740 στη Γαλλία και σε δεκάδες εκδοχές σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου), μέχρι τις παραμορφώσεις των μελών του τσίρκου (τα γνωστά freak shows) και από εκεί στις φωτογραφίες της Ντάιαν Άρμπους, τα «φρικιά» ή «τέρατα» απασχόλησαν πολλές φορές την τέχνη -όσο και την πραγματικότητα.

Στο σινεμά τα «τέρατα» αγαπήθηκαν από την αρχή του. Άλλοτε ως «δαίμονες» και άλλοτε με ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο, τα «τέρατα» αποτελούσαν μέσο εύκολης συγκίνησης για τους θεατές. Δεν είναι λίγες οι φορές που στο σινεμά είδαμε παράξενα πλάσματα που πίσω από την «κακία» τους, κρυβόταν ο ρατσισμός, ο φόβος προς οτιδήποτε διαφορετικό.

Οι Cinεπιβάτες σάς παρουσιάζουν δέκα τέτοια τέρατα που αγάπησε η μεγάλη οθόνη.

• Το Φάντασμα της Όπερας. Στην ταινία του 1928 -που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Γκαστόν Λερού, ο Λον Τσέινι -που έχει ερμηνεύσει και τον Κουασιμόδο, άλλο γνωστό τέρας αυτός- παίζει τον ρόλο του ‘Ερικ, ενός βιρτουόζου οργανίστα και συνθέτη της Όπερας των Παρισίων που μια φοβερή φωτιά του είχε καταστρέψει το πρόσωπο και τον ανάγκασε να ζει στα υπόγειά της, έχοντάς τα μετατρέψει σε σκοτεινό του ανάκτορο. Φορώντας μια μάσκα, για να κρύψει το φρικτό του πρόσωπο, θα δει μια μέρα στους διαδρόμους της Όπερας μια τραγουδίστρια, την Κριστίν και θα την ερωτευθεί βαθιά. Θα απαιτήσει από τη διεύθυνση να την προσλάβουν, και η άρνησή τους θα τον οδηγήσει σε μια φοβερή εκδίκηση. Η ιστορία μεταφέρθηκε ξανά στο σινεμά το 1962 και το 2004.

• Η πρώτη μεταφορά του Ο άνθρωπος που γελά του Βίκτωρος Ουγκώ ήρθε πολύ νωρίς στην ιστορία του σινεμά. Το 1928 ο Πάουλ Λενί μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το διάσημο μυθιστόρημα. Στο Λονδίνο του 18ου αιώνα, ο Γκουίνπλεϊν ένας νεαρός άνδρας με παραμορφωμένο πρόσωπο, το οποίο τον κάνει να φαίνεται ότι χαμογελά συνεχώς, θα ενταχθεί σε έναν περιοδεύοντα θίασο. Το μόνιμα χαραγμένο χαμόγελο, αντικείμενο εκδίκησης από τον βασιλιά, σύντομα θα τον κάνει διάσημο, όμως γι’ αυτόν το πιο σημαντικό πράγμα είναι ο έρωτας του με την τυφλή Ντία. Σε μια αυστηρά δομημένη κοινωνία με τον λαό εξαθλιωμένο, άβουλο και χωρίς ελπίδα αντίστασης, ο άνθρωπος που γελά, τολμά να παρουσιάσει την τραγικότητα της θέσης του και της τάξης του, να κραυγάσει για την κοινωνική αδικία, αλλά τον καταπίνει το βάραθρο της αναλγησίας των ισχυρών. Ο Βίκτωρ Ουγκώ έγραψε τη νουβέλα αυτή το 1869. Οι παραμορφωμένες φιγούρες δεν είναι άγνωστες στο έργο του συγγραφέα. Στην Παναγία των Παρισίων ο Κουσιμόδος είναι μια αντίστοιχα τραγική (αν και πιο σκοτεινή) φιγούρα. Η Παναγία των Παρισίων μεταφέρθηκε αρκετές φορές στο σινεμά, δεν ευτύχισε όμως να παραμείνει πιστό στο έργο του Ουγκώ.

• Στο Freaks (1932)  o Τοντ Μπράουνινγκ ασχολείται με τον κόσμο του τσίρκου. Η ελκυστική και αδίστακτη ακροβάτης, Κλεοπάτρα παρασύρει ερωτικά τον νάνο Χανς, προκειμένου να του αποσπάσει την περιουσία. Κατά την διάρκεια του γαμήλιου γεύματος, τα  υπόλοιπα «τέρατα» του τσίρκου ψέλνουν μια τρομακτική αποδοχή προς την Κλεοπάτρα: «μία από μας, μία από μας». Τους βασικούς ήρωες της ταινίας υποδύονται αληθινά «τέρατα»: ένας άνθρωπος-κορμός, ένας άλλος μισός κορμός, σιαμαίες αδερφές, νάνοι, μια γυναίκα με γενειάδα και διάφορα άλλα -θεωρούμενα εκείνη την εποχή- «εκτρώματα» της φύσης. Ο Τοντ Μπράουνινγκ προσπαθεί να ταράξει τα νερά και εξερευνά τη σχέση ανάμεσα στο «φυσιολογικό» και το «τερατώδες», εξερευνώντας την έννοια της ανθρωπιάς. Η ταινία λογοκρίθηκε από την MGM (κόπηκαν περίπου 30 λεπτά από τη διάρκειά της), ενώ για περισσότερα από 30 χρόνια απαγορεύτηκε στην Αγγλία.

• Φρανκενστάιν: ο ήρωας της Μέρι Σέλεϊ εμφανίζεται άλλοτε ως κακός, άλλοτε ως τραγική φιγούρα. Είναι η ανθρώπινη επέμβαση που δημιουργεί το τέρας, το πλάθει, το καταστρέφει, το μετατρέπει η ίδια σε τέρας. Το σινεμά αγάπησε αυτή την ιστορία, με επιρροές από τον μύθο του Προμηθέα και τη μετέφερε αρκετές φορές στο σινεμά, αρχής γενομένης από το 1910. Πιο αναγνωρίσιμη από όλες η ταινία της Universal Pictures του 1931, σε σκηνοθεσία Τζέιμς Γουέιλ.

• Το Τέρας -και η Πεντάμορφη. Η κλασική περίπτωση καλοκάγαθου τέρατος και της αγάπης που ξεπερνά την εξωτερική εμφάνιση. Πρόκειται για ένα παραμύθι γραμμένο τον 18ο αιώνα από τη Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπομόν, το οποίο ο κινηματογραφιστής Κοκτό μετέτρεψε το 1946 σε κινηματογραφικό ποίημα. Ένας έμπορος ζει στην επαρχία μαζί με τον ανεπρόκοπο γιο και τις τρεις κόρες του: τις δύο εγωίστριες και κακές και την τρίτη, την Belle (την Πεντάμορφη), που οι άλλες δύο την εκμεταλλεύονται, υποχρεώνοντάς την να τις υπηρετεί. Επιστρέφοντας νύχτα από ταξίδι του, ο πατέρας καταλήγει σ’ ένα περίεργο κάστρο, όπου αποφασίζει να κόψει ένα τριαντάφυλλο για την Πεντάμορφη. Ξαφνικά, εμφανίζεται μπροστά του ένα τέρας -μισός άνθρωπος και μισό ζώο- που του ζητά, για να του χαρίσει τη ζωή, να στείλει στη θέση του μιαν από τις κόρες του. Όταν οι άλλες αρνούνται, η Πεντάμορφη δέχεται να θυσιαστεί. Στην αρχή φοβισμένη, η Πεντάμορφη θα ανακαλύψει σταδιακά την ανθρώπινη, συμπαθητική πλευρά του τέρατος. Η ιστορία έγινε και ταινία κινουμένων σχεδίων από την Ντίσνεϊ, ενώ έχει ειπωθεί σε δεκάδες εκδοχές -ακόμα και τηλεοπτική.

• Ο Άνθρωπος Ελέφαντας (1980). Στην Αγγλία του 19ου αιώνα ένας γιατρός ανακαλύπτει τον Άνθρωπο Ελέφαντα, έναν παραμορφωμένο άντρα, ο οποίος πάσχει από μια πολύ σπάνια ασθένεια. Θα τον περιθάλψει, αλλά ο άνθρωπος που τον είχε υπό την κηδεμονία του θα τον απαγάγει στη Γαλλία, όπου θα τον περιφέρει σαν δημόσιο θέαμα. Η ταινία του Ντέιβιντ Λιντς αποτελεί έναν ύμνο πάνω στη διαφορετικότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, προτάθηκε για οκτώ Όσκαρ και επηρέασε δεκάδες κινηματογραφιστές.

• Τζόκερ. Η νέμεσις του Μπάτμαν. Πότε εμφανίζεται σαν ψυχοπαθής, πότε σαν βασανισμένη φιγούρα, πότε απλά χαριτωμένος κακός. Με μια εμφάνιση που παραπέμπει στον Άνθρωπο που Γελά -άλλωστε οι δημιουργοί βάσισαν τα σκίτσα πάνω στην εμφάνιση του Κόνραντ Βάιντ, πρωταγωνιστή της ταινίας του 1928. Μέσα από μία σειρά τραγικών γεγονότων (τη δολοφονία της οικογένειάς του κατά μία εκδοχή), ο Τζόκερ πέφτει σε χημικό οξύ, παραμορφώνεται, τρελαίνεται και θέλει να «καρφώσει» ένα μόνιμο χαμόγελο σε όλα τα θύματά του. Βασικός του αντίπαλος είναι βέβαια ο Μπάτμαν. Στο σύμπαν της Γκόθαμ Σίτι πολλά είναι τα «τέρατα» που εξαιτίας μιας ατυχίας ή κακής μοίρας ξεφεύγουν από το σωστό και ακολουθούν τον δρόμο του εγκλήματος. Ο Πιγκουίνος, ο Μπέιν, η Κατγούμαν, ο Two Face, ο Mr. Freeze, ο Scarecrow και πολλοί άλλοι αποτελούν ουσιαστικά την αντανάκλαση της βασανισμένης ψυχής του Σκοτεινού Ιππότη. Άλλωστε, όλοι κρύβουμε μέσα μας ένα «τέρας»…

• Ο Ψαλιδοχέρης. Το πιο διάσημο και το πιο αγαπητό από τα Τέρατα του Τιμ Μπάρτον. Στην ταινία του 1990 ο Τζόνι Ντεπ μάς συστήνει τον Ψαλιδοχέρη, το δημιούργημα ενός εφευρέτη που αντί για χέρια έχει ψαλίδια. Ο Ψαλιδοχέρης φτάνει σε μία επαρχιακή αμερικανική πόλη και ταράζει αυτό που θεωρείται ως «φυσιολογικό», αποδεικνύοντας ότι η διαφορετικότητα εύκολα μάς κεντρίζει το ενδιαφέρον, αλλά δύσκολα την αποδεχόμαστε. Η ταινία αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα -και αγαπημένα- κινηματογραφικά παραμύθια που έχουν φτιαχτεί ποτέ. Ο Μπάρτον, όμως, αγαπά συνολικά τα «τέρατα». Από τον Τζακ Σκέλινγκτον στον Στρειδάκη και από εκεί στον Τρελό Καπελά και τον Σουίνι Τοντ, περνώντας από το περιοδεύον τσίρκο του Big Fish και τις εκκεντρικές παρουσίες του Εντ Γουντ, ο Μπάρτον μεγάλωσε και ανετράφη μέσα στο διαφορετικό και το σκοτεινό. Προσεγγίζοντας τους ήρωές του με τρυφερότητα (μέχρι και τον “κακό” Πινγκουίνο), ο Μπάρτον πάντα έμοιαζε να λέει ότι τα πράγματα δεν είναι αυτό ακριβώς που βλέπουμε με την πρώτη ματιά.

• Ο Μπέντζαμιν Μπάτον. Δεν αποτελεί τέρας με την κλασική σημασία της λέξης, αλλά μάλλον ιατρικό φαινόμενο. Ο Μπέντζαμιν Μπάτον μεγαλώνει αντίστροφα. Δημιούργημα του Φ.Σκοτ Φιτζέραλντ -τον έγραψε για μια νουβέλα-, ο Μπάτον γεννιέται στη Νέα Ορλεάνη του 1918 ως γέρος και όσο τα χρόνια περνούν εκείνος γίνεται όλο και πιο νέος, αφήνοντας την τελευταία του πνοή ως μωρό. Στην πορεία αφηγείται και ένα κομμάτι της ιστορίας της σύγχρονης Αμερικής. Ο Ντέιβιντ Φίντσερ προσεγγίζει στην ταινία του (του 2008) με τρυφερότητα τον ήρωά του, ο οποίος έχει την τύχη να έχει την εμφάνιση του Μπραντ Πιτ.

• Λάιονελ Σουίνι. Πρόκειται για τον μυστηριώδη γείτονα της Νικόλ Κίντμαν στην ταινία Fur: An Imaginary Portrait of Diane Arbous. Σε μια προσπάθεια -μάλλον αποτυχημένη- να αποδοθεί η αγάπη της Άρμπους προς το παράξενο και το φρικιαστικό, η ταινία επικεντρώνεται στη φανταστική σχέση της Κίντμαν με τον Λάιονελ, έναν άνδρα που πάσχει από υπερβολική τριχοφυία. Ο χαρακτήρας του βασίζεται σε πραγματικές περιπτώσεις ανθρώπων που περιόδευαν στο τσίρκο. Αντί ο Λάιονελ να διαφημίζει την πάθησή του, κρύβεται από τα βλέμματα του κόσμου, μέχρι που το ηδονοβλεπτικό βλέμμα της Άρμπους πέφτει πάνω του και τον ερωτεύεται.