Home CinemaΚΡΙΤΙΚΕΣ

Το χρώμα που γρύλλιζε

turner 1

Ένας ψηλός,παχύς, άγαρμπος άντρας περπατάει βιαστικός στο Λονδίνο, κρατώντας μία ταξιδιωτική τσάντα και σύνεργα ζωγραφικής. Δεν δίνει την παραμικρή σημασία στο περιβάλλον, προχωράει σα να έχει να παει κάπου όπου τον περιμένουν ανυπόμονα. Υπό άλλες συνθήκες, αυτός ο άνθρωπος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “στραβοχυμένος”, “γουρούνι” και λοιπά κοσμητικά που η ανθρωπινη εφευρετικότητα διαθέτει για τύπους που ένα κάθισμα δεν τους φτάνει… Αυτός ο κύριος όμως δεν είναι όποιος κι όποιος. Πρόκειται για τον θρυλικό, αγαπημένο τοπιογράφο των Άγγλων, J.M.W.Turner, ζωγράφο του 18ου αιώνα, ο οποίος αν και σύμφωνα με την ταινία, απολάμβανε το σεβασμό και την αποδοχή των ομότεχνών του, τμήμα του κοινού έδειχνε μάλλον τρομοκρατημένο με την τεχνοτροπία του.

Η ταινία του Mike Leigh  Mr.TURNER  είναι, όπως πολύ εύστοχα τη χαρακτήρισε φίλος, “μιά πανέμορφη ταινία γιά έναν πολύ άσχημο άνθρωπο” και όντως προκαλεί πλείστες σκέψεις αυτή η αντιδιαστολή της ομορφιάς, της ορμής και της φωτεινής παντοδυναμίας στα έργα του Τurner (ακόμα κι όταν ξεγλιστρούσε σε πιό αφαιρετικές κατευθύνσεις) με την αποκρουστικότατη φυσιογνωμία αλλά και συμπεριφορά, που χαρακτήριζαν τον μεγάλο καλλιτέχνη. Ο Timothy Spall ενσαρκώνει πληθωρικά έναν χοντρομπαλά, καθόλου γοητευτικό άνδρα, που ζεί για να ζωγραφίζει. Όλο του το 24ωρο είναι γεμάτο είτε απ’την προετοιμασία των μέσων της δουλειάς του (στάδιο στο οποίο ήταν σημαντικότατη η βοήθεια του πατέρα του, Γουίλιαμ του Πρεσβύτερου ο οποίος τον λάτρευε), είτε απ’την δημιουργία των πινάκων του.

turner 3turner 4turner 5

Το κλισέ που θέλει τον τρανό καλλιτέχνη αποκομμένο απ’τις μέριμνες και συνάφειες της καθημερινότητας, για να μπορεί να δημιουργήσει απερίσπαστος, λειτουργεί και σ’αυτή την απεικόνιση του ζωγράφου. Χωρίς αυτό να σημαίνει όμως ότι ο Τurner δεν είχε γνώση αυτής της περιβάλλουσας καθημερινότητας (υπάρχει σκηνή όπου οργισμένος λέει στον πατέρα του ότι ο έμπορος που τον προμηθεύει χρώματα, είναι σκανδαλωδώς ακριβός).

Ο Turner, κατά τον έξοχο Spall, παρουσιάζεται σαν φυγάνθρωπος κατ’ουσίαν, με μικρά διαλείμματα κοινωνικότητας τα οποία γρήγορα παραχωρούν τη θέση τους στο γνωστό γρύλλισμα με το οποίο συνοδεύει κάθε αντίδραση/πράξη του- κλαίει γρυλλίζοντας, κάνει σεξ γρυλλίζοντας, γελάει γρυλλίζοντας, αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει γρυλλίζοντας. Ένας καλλιτέχνης που μοιάζει σα να συνομιλεί με τους άλλους, αποκλειστικά μέσω του έργου του, μ’αποτέλεσμα η γλώσσα των φθόγγων και των λέξεων να του είναι σχεδόν άχρηστη. Η απαράδεκτη συμπεριφορά του προς τα δυό εξώγαμα κορίτσια του (τα οποία ουδέποτε αναγνώρισε), όπως και προς την πρώην ερωμένη του και μητέρα τους, είναι η αιτία θα έλεγα της συνεχούς μιζέριας και γκρίνιας εκ μέρους της κυρίας Ντάνμπι (απολαυστική κάργια η Ruth Sheen) και πρέπει να είναι κανείς φαλλοκράτης με περικεφαλαία για να μην το παραδεχτεί.

Αυτή η οποία αποτελεί εξαιρετικά ενδιαφέρον “ζευγάρι” με τον Spall είναι η καταπληκτική Dorothy Atkinson, υποδυόμενη την επί 40 χρόνια πιστή και αφοσιωμένη σ’αυτόν οικονόμο του Χάνα Ντάνμπι, η οποία υπέφερε από ψωρίαση και πέθανε 2 χρόνια μετά τον Turner. Η Atkinson μας προσφέρει μία άσχημη, χωλή, κακοφτιαγμένη οικονόμο, την οποία ο Turner, όπως διαβάζουμε, “εκμεταλλευόταν σεξουαλικά”, όποτε είχε κάψες αφόρητες την πήδαγε κι εκείνη κατόπιν, ευγνώμων που ο αφέντης της ασχολήθηκε επιτέλους μαζί της, συνέχιζε να τον υπηρετεί υπάκουα και αθόρυβα.

Οι σκηνές μεταξύ Spall-Atkinson είναι απολαυστικές και τόσο αντιπροσωπευτικές του σχήματος “ο ειδήμων καλλιτέχνης και το στουρνάρι αλλά πιστή σαν σκυλί οικονόμος του”. Η ταινία του Leigh μας χαρίζει πέρα απ’τις έξοχες ερμηνείες απ’ όλο το καστ (βλ. φερειπείν τη Marion Bailey υποδυόμενη τη δεύτερη ερωμένη του Turner, κυρία Μπούθ, με την οποία έζησε και κάποια χρόνια ως το θάνατό του, τη Lesley Manville ως επιστήμονα Μέρι Σόμερβιλ, η οποία συνδεόταν με φιλία μαζί του, και βέβαια τον 28χρονο Joshua McGuire ο οποίος υποδύεται μοναδικά τον John Ruskin) και τη βράβευση του πρωταγωνιστή της στις Κάννες, ένα εικαστικό θαύμα-παράδεισο για την όραση. Ο δ/ντής φωτογραφίας Dick Pope, που επίσης βραβεύθηκε στις Κάννες για την εξαιρετική δουλειά του στην ταινία, δήλωσε πως μελετήθηκε εξονυχιστικά η χρωματική παλέτα του Turner και αυτή ακριβώς χρησιμοποιήθηκε.

turner 6turner 7

Κάθε πλάνο της, θυμίζει πίνακα ζωγραφικής, αν όχι του Turner, σίγουρα Προραφαηλιτών ζωγράφων (το θρυλικό κίνημα είχε δημιουργηθεί 3 χρόνια πριν το θάνατο του Turner) των οποίων έργα είχε την ευκαιρία να δεί (και να κρίνει μάλλον με ειρωνεία) ο ζωγράφος στην περίφημη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών, της οποίας ήταν μέλος (χαρακτηριστικές είναι οι σεκάνς στην Ακαδημία όπου μεταξύ άλλων, ο Turner μιλάει και με το “αντίπαλο δέος” της τοπιογραφίας, τον John Constable – τον υποδύεται ο James Fleet).

Η εξαίρετη από αισθητικής άποψης δημιουργία του Leigh, παρουσιάζει έναν μάλλον ανυπόφορο κοινωνικά άνθρωπο, όχι αγενή αλλά με μία αποκρουστική παρουσία, έναν μπόγο του οποίου όλη η ομορφιά βρισκόταν στους καμβάδες που ζωγράφιζε με μανία, έχοντας μία σχεδόν σωματική σχέση  με τα πινέλα και  τηη δουλειά του γενικότερα- ο στόχος ήταν  η απόδοση  αυτου που είχε στο μυαλό του  κάθε φορά που αντίκρυζε  τη φύση. Το πώς θα το  πετύχαινε ήταν κάτι που δεν περιοριζόταν στο  ασφυκτικό καλούπι  της συνήθους τεχνικής  (σε μιά  σκηνή βλέπουμε  τον ορμητικό  Turner να  φτύνει -κυριολεκτικά-, πάνω  στον πίνακα  που ζωγραφίζει για να πετύχει  καλύτερη απόδοση του  χρώματος και  εν τέλει δαμασμό του φωτός).

Πεθαίνοντας  ο Turner παρουσιάζεται  να  δηλώνει βροντερά “ο Ήλιος  είναι Θεός”. Ο Mike Leigh  έφτιαξε μία  πανέμορφη ταινία παρουσιάζοντάς μας  έναν λαμπρό καλλιτέχνη – πρόδρομο του Ιμπρεσσιονισμού  πολύ πριν  την επίσημη  εμφάνισή του  στα 1874, ατσούμπαλο κοινωνικά, απεχθή  φυσιογνωμικά  και απαράδεκτο  στη συμπεριφορά του  προς το στενό περιβάλλον του (με φωτεινή εξαίρεση  τη σχέση με τον πατέρα του).

Η αντίφαση   που ανιχνεύεται  στα παραπάνω, μόνο από  κάποιους  με βαθιά επίγνωση  της ανθρώπινης  φύσης μπορεί  να γίνει κατανοητή. Ο καλλιτέχνης  δεν είναι  άγιος, ούτε ο τέλειος  χωρις ψεγάδι άνθρωπος, καλώς ή κακώς. Η τελευταία  σπαρακτική  σκηνή της ταινίας, με την μόνη και απαρηγόρητη  οικονόμο του Turner, αποτελεί υπενθύμιση  των  αφανών και ταπεινών που πάντα, θρηνούν περισσότερο, κι επιθυμούν περισσότερο τπους τρανούς  που η ζωή έβαλε στο δρόμο τους. Ποιά ήταν η γνώμη της  Χάνα Ντάνμπι για τον χοντροφτιαγμένο  εργοδότη της δεν γνωρίζω.

Τι έλεγε άραγε; Πως ήταν καλός ζωγράφος ή καλός άνθρωπος;

Αν έχετε την πεπόιθηση ότι η Τέχνη αποτελεί μιά απομονωμένη απ΄ την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα νησίδα, διαβάστε  ΕΔΩ   μιά εξαιρετική ανάλυση της ταινιας του Leigh  από μία φίλη-ιστορικό Τέχνης και ισως αναθεωρησετε.

turner-630x0turner 10Mr.Turner.2014.DVDSCRUpFilm_s

 

McGuire-as-Ruskin

 

turner 12

Κατερίνα Καρά

Την πρώτη ταινία την είδε πριν πολλά χρόνια σε συνοικιακό σινεμά. Τραυματική εμπειρία... Επική η ταινία. Από τότε δηλώνει ανερυθριάστως ότι οι ταινίες (όπως και τα βιβλία) την έχουν πάρει κανονικά στο λαιμό τους. Πιστεύει ότι το σινεμά, όπως και η Τέχνη γενικώς, ΔΕΝ θα πεθάνει ποτέ, επειδή η τρισάθλια πραγματικότητα ειρωνεύεται χοντρά τις προθέσεις και τα όνειρά μας... Άρα κάπως πρέπει να αποδίδεται δικαιοσύνη.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *