Νέο-νουάρ: εκεί που οι εφιάλτες ζωντανεύουν

«Εδώ θάβουμε τις αμαρτίες μας, Ντέιβ. Εδώ τις πλένουμε για να καθαριστούν»

Τζίμι, Σκοτεινό Ποτάμι.

Υπάρχει μια αίσθηση και μια λέξη. «Δυσοίωνο» είναι η έκφραση που της ταιριάζει καλύτερα.  Έρχεται όταν ακούς για ένα περίεργο έγκλημα ή όταν ο Νικ Κέιβ τραγουδά «Where the Wild Roses Go». Έρχεται όταν στο «Μη το Πεις σε Κανέναν» βλέπεις ένα γυμνό σώμα να πηδά σε ένα ποτάμι. Λίγες στιγμές αργότερα το σώμα αυτό θα κείτεται άψυχο στην όχθη. Είναι –θα μπορούσε να πει κανείς- εικόνες και στιγμές νέο-νουάρ ταινιών, που συχνά περιλαμβάνουν διεφθαρμένους μπάτσους, ντετέκτιβ, εξαφανίσεις ή δολοφονίες, μυστικά, ψέματα και αποκαλύψεις.Ιδού 15 ταινίες εγκλημάτων που έκαναν την καρδιά μας να χτυπήσει ένα «μπιτ» πιο δυνατά…

1.         Chinatown (1974)

Μια σπασμένη μύτη, άδειοι δρόμοι, ένα παράξενο προαίσθημα. Η ταινία του Ρομάν Πολάνσκι είναι ένα σύγχρονο φιλμ νουάρ που παρακολουθεί έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ, τον Τζέικ, ο οποίος προσλαμβάνεται από μια γυναίκα (την κυρία Μαλρέι) που ισχυρίζεται ότι θέλει να παρακολουθήσει τον σύζυγο της που υποπτεύεται ότι διατηρεί εξωσυζυγική σχέση. Η υπόθεση περιπλέκεται όταν η αληθινή κυρία Μαλρέι επισκέπτεται τον Τζακ. Στην πορεία εγκλήματα, μυστήριο, η υδροδότηση μιας πόλης και μια απρόσμενη αποκάλυψη συνθέτουν μια από τις πιο αριστοτεχνικές ταινίες μυστηρίου του παγκόσμιου σινεμά. Ο Ρομάν Πολάνσκι δεν είναι τυχαία ένας πολύ μεγάλος σκηνοθέτης, ενώ το σενάριο του Ρόμπερτ Τάουν και οι ερμηνείες των Τζακ Νίκολσον και Φέι Νταναγουεϊ, απογειώνουν απλά το τελικό αποτέλεσμα. Μετά από το Chinatown το φιλμ νουάρ δεν θα ήταν ποτέ το ίδιο…

2.         Gone Baby Gone (2007)

Η εναρκτήρια σεκάνς είναι γεμάτη «άσχημους» ανθρώπους. Από την αρχή του, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Μπεν Άφλεκ σε προετοιμάζει για μια σκληρή, ρεαλιστική ιστορία. Στο επίκεντρό της βρίσκεται η εξαφάνιση ενός μικρού κοριτσιού και δύο ιδιωτικοί ντετέκτιβ που καλούνται όχι μόνο να βρουν το κορίτσι, αλλά και να αντιμετωπίσουν προσωπικούς και όχι μόνο δαίμονες. Η «βρώμικη» σκηνοθεσία του Άφλεκ, αλλά και το ταλέντο του έτερου αδελφού (του Κέισι) φτιάχνουν μία από τις καλύτερες ιστορίες των τελευταίων ετών.

3.         Μην το Πεις σε Κανένα (2006)

Οι φήμες θέλουν τον Μπεν Άφλεκ να σκηνοθετεί ένα ριμέικ αυτού του γαλλικού φιλμ που σκηνοθέτησε το 2006 ο Γκιγιόμ Κανέ. Ένα βράδυ η σύζυγος του παιδίατρου Αλεξάντρ Μπεκ δολοφονείται και ο ίδιος βρίσκεται αναίσθητος δίπλα σε μια λίμνη. Αρκετά χρόνια μετά η υπόθεση ανοίγει ξανά εξαιτίας νέων στοιχείων, ενώ ένας άγνωστος επικοινωνεί με τον γιατρό, για να του δείξει ότι τα πράγματα μπορεί να μην είναι όπως δείχνουν. Ο Γκιγιόμ Κανέ σκηνοθέτησε ένα στιβαρό θρίλερ μυστηρίου που επιφυλάσσει διαρκώς μικρές εκπλήξεις για τον θεατή, οδηγώντας τον σε σκοτεινά μονοπάτια όπου διεφθαρμένοι πλούσιοι, μυστικά και ψέματα σχηματίζουν έναν ιστό μυστηρίου.

4.         Το μυστικό στα μάτια τους (2009)

Ένα έγκλημα που δεν έκλεισε ποτέ. Αλλά δεν έχει τελικά και τόση σημασία. Μια ζωή μονίμως «ανοιχτή», όπως και οι πληγές του ήρωα, αστυνομικού Εσποζίτο που επιχειρεί μια «βουτιά» σε μια ιστορία που μοιάζει να μην τελειώνει. Ένα παζλ από στιγμές, βλέμματα, χαμένες ευκαιρίες και επώδυνα κομμάτια.Φλας μπακ, σκηνές γυρισμένες με κάμερα στο χέρι και άλλες που κινούνται αργά, σχεδόν νωχελικά με το φακό να στέκεται στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών προσπαθώντας κάτι να ανακαλύψει πίσω από βλέμματα και εκφράσεις.

5.         Λος Άντζελες εμπιστευτικό (1997)

Σε αυτή την πόλη δεν υπάρχουν άγγελοι. Υπάρχουν μόνο διεφθαρμένοι μπάτσοι, παντοδύναμοι δημοσιογράφοι, λαμπερές στάρλετ, σκοτεινά μυστικά. Μια δολοφονία σε ένα αμερικανικό ντάινερ μοιάζει τυχαίο γεγονός. Τρεις ντετέκτιβ (ένας τηλεοπτικός αστέρας, ένας «τσαμπουκάς» και ένας geek) θα συνεργαστούν προκειμένου να βρουν τους ενόχους και να αποδώσουν δικαιοσύνη. Εκεί που το δίκαιο εκφράζεται με σφαίρες.

6.         Mystic River (2003)

«Ίσως κάποτε ξεχάσεις τι σημαίνει το να είσαι άνθρωπος. Και ίσως τότε να είναι εντάξει» Ντέιβ

Συνενοχή. Σε μια παρέλαση δυο άνδρες ανταλλάσσουν βλέμματα και χειρονομίες. Η πόλη γιορτάζει. Εκείνοι ξέρουν. Η Omerta όμως απαιτεί στόματα κλειστά. Στην ταινία του Κλιντ Ίστγουντ όλα συνδέονται με κάτι άλλο, χρωστούμενα που δεν έχουν ποτέ πληρωθεί έρχεται η ώρα τους να εξοφληθούν. Άνθρωποι που πληγώνονται και πληρώνουν. Για ένα αυτοκίνητο, για λάθη, για μυστικά που πέταξαν στο ποτάμι Μιστίκ, ελπίζοντας να τα παρασύρει το ρέμα. Μόνο που αυτό τα φέρνει πίσω ξανά και ξανά για να θυμίσει στους πρωταγωνιστές της –σχεδόν αρχαίας- τραγωδίας ότι η κάθαρση είναι ακόμα πολύ μακριά…

7.         Zodiac (2007)

Τρεις άνδρες και η εμμονική τους σχέση με έναν διαβόητο δολοφόνο. Από το Σαν Φρανσίσκο της δεκαετίας του 1960, μέχρι τη δεκαετία του 1990 σε μια υπόθεση που μοιάζει να μην έχει λύση. Ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ ερμηνεύει τον δημοσιογράφο που έχει επιφορτιστεί να καλύψει τα εγκλήματα του «Ζόντιακ», ένα κατεστραμμένο κουφάρι ανθρώπου που προσπαθεί να κρατηθεί μέσα από μια υπόθεση, ενώ ο Τζέικ Γκίλενχαλ είναι ένας νεαρός σκιτσογράφος που η βαρετή ζωή του θα μετατρέψει την υπόθεση σε μονομανία. Την ίδια ώρα ο Μαρκ Ράφαλο προσπαθεί να ανακαλύψει τα επόμενα βήματα του δολοφόνου, που αρέσκεται να στέλνει γρίφους σχετικά με τα εγκλήματά του στην αστυνομία.

8.         Blue Velvet (1986)

Όλοι θέλουν να του μοιάσουν, αλλά κανένας δεν τα καταφέρνει. Ο «τρομερός» Ντέιβιντ Λιντς έχει δημιουργήσει ένα δικό του σύμπαν, εκεί όπου τα αμερικανικά προάστια στέκουν απειλητικά, εκεί όπου ένα κομμένο αυτί μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μια περιήγηση σε επικίνδυνα μονοπάτια, φουλ από μπλε χρώμα βγαλμένο από νοσηρούς εφιάλτες.

9.         Oldboy (2003)

Δεν υπάρχει διέξοδος στον κόσμο του Παρκ Τσαν-Γουκ. Οι ήρωες, τραγικές φιγούρες, κινούνται ακολουθώντας τα πάθη τους (εκδίκηση, πόθος) νομοτελειακά προς την καταστροφή τους. Έναν κλειστοφοβικό και βίαιο μύθο (έναν εναλλακτικό Οιδίποδα) κατασκεύασε ο Κορεάτης σκηνοθέτης, προσφέροντας μια αριστουργηματική ταινία, όπου οι εικόνες εγχαράσσονται στον εγκέφαλο. Το τελευταίο 20λεπτο είναι από εκείνα που σε κάνουν να κάθεσαι στην άκρη της καρέκλας σου από την αγωνία. Μετά την τελική αποκάλυψη τίποτα δεν θα είναι το ίδιο.

10.       Memento (2000)

Ένας άνδρας με μνήμη που διαρκεί μόλις λίγα λεπτά αναζητά απαντήσεις και έναν δολοφόνο. Συγκεκριμένα αυτόν της συζύγου του. Ο Κρίστοφερ Νόλαν δημιουργεί ένα μικρό αριστούργημα κόβοντας την ταινία σε κομμάτια και προσφέροντάς μας μικρές μικρές αποκαλύψεις από το τέλος προς την αρχή. Το κινηματογραφικό παζλ δεν ολοκληρώνεται παρά μόνο με την τοποθέτηση του τελευταίου κομματιού.

11.       Αποστολή στη Μπριζ (2008)

«Τουλάχιστον στη φυλακή και τουλάχιστον στο θάνατο δεν θα βρισκόμουν στη γαμημένη Μπριζ. Και ύστερα σαν φλασιά μου ήρθε. Και κατάλαβα, γαμώτο, ίσως αυτό να είναι η κόλαση, μια ολόκληρη αιωνιότητα στη γαμημένη Μπριζ» Ρέι

Δύο κακοποιοί ταξιδεύουν -μετά από εντολή του αφεντικού τους- στη βελγική πόλη της Μπριζ. Ο ένας εξ αυτών έχει μόλις διαπράξει ένα «ασυγχώρητο» έγκλημα. Και ενώ φαίνεται να μισεί το μέρος στο οποίο είναι εγκλωβισμένος, ο άλλος μοιάζει να το απολαμβάνει. Μέχρι τη στιγμή που το «αφεντικό» θα φτάσει και αυτό στην Μπριζ. Μια –φαινομενικά- απλή υπόθεση γίνεται αφορμή για μια από τις καλύτερες ταινίες των τελευταίων ετών. Αστεία, σκληρή, συγκινητική, η ταινία μετέτρεψε την Μπριζ από έναν ήσυχο προορισμό σε μια πόλη γεμάτη «δαίμονες».

12.       Το κορίτσι με το τατουάζ (2009)

Μέχρι να κυκλοφορήσει το αμερικανικό ριμέικ δια χειρός Ντέιβιντ Φίντσερ –δεν μας έχει απογοητεύσει, αλλά η αλήθεια είναι ότι η αρχική ταινία απλά «τα σπάει»- το σουηδικό πρωτότυπο θα παραμένει το καλύτερο της σειράς και ένα από τα καλύτερα crime films των τελευταίων ετών. Ένας δημοσιογράφος που έχει πέσει σε δυσμένεια καλείται να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισης μιας γυναίκας, η οποία σημειώθηκε πριν από 40 χρόνια. Το πτώμα δεν βρέθηκε ποτέ, αλλά ο πλούσιος θείος είναι πεπεισμένος ότι πρόκειται για δολοφονία. Ο δημοσιογράφος συνεργάζεται με ένα σκληρό «κορίτσι με τατουάζ», μια εξπέρ στους υπολογιστές. Σκοτεινή ατμόσφαιρα, μυστήριο, ένταση συνδυάζονται στην ταινία του Νιλς Άρντεν Όπβελ, μεταφέροντας με τον καλύτερο τρόπο στη μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα-πρώτο μέρος της τριλογίας του Στιγκ Λάρσον.

13.       Έγκλημα στο Κολέγιο (2005)

Ένα σύγχρονο φιλμ νουάρ που εκτυλίσσεται στους διαδρόμους ενός κολεγίου κατασκεύασε ο Ράιαν Τζόνσον. Ένας μοναχικός νεαρός προσπαθεί να διαλευκάνει την εξαφάνιση της πρώην κοπέλας του. Στην πορεία θα έρθει αντιμέτωπος με πρεζόνια, πλουσιοκόριτσα και μπράβοι, στοιχειώνοντας τη μετ-εφηβική αθωότητα του ήρωα (τον ερμηνεύει ο Τζόζεφ Γκόρντον Λέβιτ).

14.       Dead Again (1991)

Παρεξηγημένη θεωρώ αυτήν την ταινία του Κένεθ Μπράνα, η οποία καθόλου δεν άρεσε στους κριτικούς όταν προβλήθηκε. Και όμως. Το φιλμ είναι απολαυστικότατο. Ένας ντετέκτιβ επιχειρεί να ανακαλύψει την ταυτότητα μιας γυναίκας που πάσχει από αμνησία. Μόνος του οδηγός τα όνειρα που δείχνουν μια γυναίκα πιανίστα να δολοφονείται από τον σύζυγο της. Για να τα «αποκρυπτογραφήσει» ο ντετέκτιβ ζητά τη βοήθεια ενός υπνωτιστή. Ο υπνωτισμός, όμως, θα προκαλέσει εκπλήξεις. Γυρισμένο σε έγχρωμο και ασπρόμαυρο, την εποχή που ο Μπράνα ήταν ζευγάρι με την Έμμα Τόμσον, ο Βρετανός σκηνοθέτης φτιάχνει ένα πραγματικό νουάρ σε μια εποχή που τα νουάρ εκλείπουν, μπλέκοντας το μεταφυσικό με το πραγματικό για να δείξει ότι τους μεγάλους έρωτες σπάνια τους χωρίζει ο θάνατος. Μπορεί το τέλος να είναι λίγο αδύναμο, αλλά του το συγχωρούμε.

 

15.              Μαχαιροβγάλτης (2010)

Και ένα ελληνικό φιλμ νουάρ, ρεαλιστικό όσο δεν παίρνει. Ένας άνδρας φεύγει από την επαρχιακή πόλη όπου ζει για να έρθει στην πρωτεύουσα και να μείνει με τον θείο του, τη σύζυγο του θείου και δύο ντόμπερμαν. Στην πορεία μια παράνομη ερωτική σχέση αναπτύσσεται και ο θείος αποτελεί εμπόδιο… Ο Γιάννης Οικονομίδης έφτιαξε μια σκοτεινή ταινία που μιλά για τον κίνδυνο (που μπορεί να αναπτυχθεί παντού), την αίσθηση ασφάλειας ή ανασφάλειας, το ξεπέρασμα κάθε ηθικού ορίου. Ένα καλλιτεχνικά αρτιότατο φιλμ γυρισμένο σε ασπρόμαυρο (εκτός από τη σκηνή με την ελληνική σημαία, η οποία είναι απλά εξαιρετική). Ελληνικό νουάρ των ’00s.

Τάιλερ Ντέρντεν