Ο Ερίκ Μπαρμπιέ για τον Ρομάν Γκαρί, τη Μερκούρη και την Σαρλότ Γκενσμπούρ

Η ταινία του προβλήθηκε στην έναρξη του πρόσφατου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου και κέρδισε, μάλιστα, και το βραβείο Κοινού του Φεστιβάλ. Ο λόγος για τον σκηνοθέτη Ερίκ Μπαρμπιέ και την ταινία του «Η Υπόσχεση της Αυγής», μεταφορά αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος του σπουδαίου Γάλλου λογοτέχνη Ρομάν Γκαρί. Ο Μπαρμπιέ βρέθηκε στην Αθήνα για την παρουσίαση της ταινίας και αναφέρθηκε, μάλιστα, και στην ιδιαίτερη σχέση που η ταινία αυτή έχει με τη χώρα μας: το ίδιο μυθιστόρημα του Γκαρί είχε μεταφέρει στο σινεμά ο Ζιλ Ντασέν με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη το 1970.

Έχετε δει την ταινία του Ζιλ Ντασέν με τη Μελίνα Μερκούρη, βασισμένη και αυτή στο ίδιο βιβλίο του Ρομάν Γκαρί;

Φυσικά την έχω δει. Είναι πολύ δημοφιλής εδώ στην Ελλάδα; Είναι μια πολύ διαφορετική ταινία. Δεν ακολουθούσε τη βασική πλοκή του βιβλίου. Είναι περισσότερο ένας φόρος τιμής του Ντασέν στην σύζυγό του. Η ταινία περιστρέφεται κυρίως γύρω από εκείνη. Δεν έχει τόσο σχέση με την πλοκή του βιβλίου και τη σύγκρουση μητέρας – γιου. Αφορά περισσότερο τη Μελίνα Μερκούρη και περιλαμβάνει μια μάλλον παράξενη σύνδεση με το βιβλίο.

Επιλέξατε να χρησιμοποιήσετε voice over στην ταινία. Πόσο μεγάλα τμήματα του βιβλίου χρησιμοποιήσατε για αυτόν τον σκοπό;

Η πλειοψηφία αυτών που ακούγονται στην ταινία προέρχονται μέσα από το βιβλίο. Έκανα, φυσικά, αλλαγές, έκοψα τμήματα από παραγράφους ή από φράσεις, γιατί ο Γκαρί χρησιμοποιούσε πολλές φορές δύο φράσεις για να πει πάνω – κάτω το ίδιο πράγμα. Ήθελα να το κάνω πιο σύντομο, γιατί καταλαβαίνω ότι το voice over μπορεί να «βαρύνει» μια ταινία. Ήταν, όμως, πολύ σημαντικό για μένα να διατηρήσω τον τρόπο γραφής του Ρομάν Γκαρί. Το βιβλίο του έχει χιούμορ, έχει ένα δεύτερο επίπεδο πολύ σημαντικό. Αυτό το στυλ γραφής τον έκανε πολύ δημοφιλή -κυρίως στη Γαλλία. Είναι ένας πολύ συγκεκριμένος τρόπος γραφής. Είναι ένας γαλλικός τρόπος γραφής και δεν ξέρω πώς μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά. Νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να τον μεταφράσεις και να δείξεις αυτές τις λεπτές αλλαγές στη γλώσσα που υπάρχουν στο έργο του.

Η ταινία τελειώνει την ώρα που έχει την πρώτη του μεγάλη λογοτεχνική επιτυχία. Πώς αντισταθήκατε στον πειρασμό να μιλήσετε για την υπόλοιπη, εξίσου μυθιστορηματική, ζωή του και την καριέρα του;

Το βιβλίο τελειώνει όπως η ταινία. Για μένα «Η Υπόσχεση της Αυγής» δεν είναι μια βιογραφία. Καθόλου. Είναι ένα βιβλίο και όπως πολλοί συγγραφείς, ο Γκαρί έγραψε ένα βιβλίο εμπνευσμένο από τη ζωή του, αλλά επινόησε πολλά πράγματα. Για παράδειγμα, πολλά πράγματα που αφορούν τον χαρακτήρα της μητέρας του αποτελούν επινόηση. Ήθελε να την κάνει bigger than life, ήθελε ένα αφιέρωμα σε εκείνη. Είπε ότι είναι φόρος τιμής στην μητέρα του, αλλά και σε όλες τις μητέρες. Για μένα η ταινία αποτελεί μυθοπλασία. Κι αυτό γιατί πολλά από τα περιστατικά του βιβλίου που αναφέρονται στη σχέση του με τη μητέρα του είναι επινοημένα. Για μένα είναι ένα μυθιστόρημα. Δεν ήθελα να πάω παραπέρα από όσα αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του.

Η ταινία είναι φιλόδοξη. Εκτυλίσσεται στην Πολωνία, τη Γαλλία, την Αφρική. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να διατηρηθεί ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ της μητέρας και του παιδιού καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας -κι αυτό γιατί αλλάζουμε πολλές τοποθεσίες γυρισμάτων. Ο Γκαρί έζησε πολλές περιπέτειες. Είναι μια ταινία περιπέτειας. Τεχνικά, το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν στην έρημο και η μάχη στο τέλος της ταινίας. Έπρεπε να προσέξουμε πολύ τις επιμέρους λεπτομέρειες στη μάχη.

Υπάρχει μια ιδιαίτερη χρήση φωτός στην ταινία. Τι θέλατε να πετύχετε με αυτό;

Η ταινία είναι ουσιαστικά ένα success story. Η βασική ιδέα ήταν να πάμε από την Πολωνία και από κάτι που είναι γκρίζο, με λίγα χρώματα -και αυτό είναι γραμμένο στο βιβλίο- σε κάτι πιο πολύχρωμο στη Γαλλία, με πιο έντονα χρώματα. Στη συνέχεια, στον πόλεμο, χρησιμοποιήσαμε ειδικούς φακούς, αναμορφωτικούς φακούς που συνηθίζουμε να βλέπουμε σε πολεμικές ταινίες. Αυτά όλα χρησιμοποιήθηκαν για να εντείνουν την έννοια της επιτυχίας, το γεγονός ότι ο γιος και η μητέρα πηγαίνουν συνεχώς προς το φως.

Πόσο πολύ ενεπλάκη ο γιος του Ρομάν Γκαρί, Ντιέγκο, στην παραγωγή;

Διάβασε το σενάριο δύο φορές και μιλήσαμε για τον πατέρα του. Στην ταινία βλέπουμε τον Πιέρ Νινέ να παραμιλά. Και αυτό προήλθε από μία ιστορία του Ντιέγκο, ο οποίος μου είπε ότι όταν ο πατέρας του ήταν μεγάλος σε ηλικία, συνήθιζε να μιλά με τη μητέρα του και να τσακώνεται μαζί της παρ’ όλο που εκείνη είχε πεθάνει 20 χρόνια πριν. Είναι περίεργη η σύνδεση αυτού του ανθρώπου με τη μητέρα του.

 Πώς επιλέξατε τους Πιέρ Νινέ και Σαρλότ Γκενσμπούρ για τους κεντρικούς ρόλους;

Έχω δει τον Πιέρ σε πολλές παραστάσεις και τον θεωρώ πολύ καλό ηθοποιό. Ήθελα, επίσης, έναν ηθοποιό που να μπορεί να μεταμορφωθεί κι αυτό γιατί όταν πρωτοσυναντάμε τον Πιέρ στην ταινία ερμηνεύει έναν 19χρονο, ενώ στο τέλος της ταινίας έχει φτάσει τα 45. Ήθελα έναν ηθοποιό που να μπορεί να εκφράσει αυτή τη νεανικότητα και στη συνέχεια να μπορεί να εκφράσει κάτι πιο «βαρύ», μετά τον θάνατο της μητέρας. Ο Πιέρ ήταν στο πρότζεκτ από την αρχή και επίσης διαβάζει πολύ Ρομάν Γκαρί. Επειδή, όπως σας είπα, η ταινία είναι μεταφορά μυθιστορήματος και όχι βιογραφία, δεν με ενδιέφερε το χρώμα των ματιών που θα είχε ο ηθοποιός. Δεν ασχολήθηκα καθόλου με αυτό το κομμάτι. Η Σάρλοτ είναι ψηλή και αδύνατη, είναι σαν φτερό. Η ιστορία του πατέρα της είναι παρόμοια με αυτή του Ρομάν Γκαρί. Οι παππούδες της ήρθαν στη Γαλλία από τη Ρωσία την ίδια περίοδο με αυτή που ήρθε ο Ρομάν Γκαρί. Τη Σάρλοτ τη γνώριζα καλά γιατί έχω κάνει δύο ταινίες με τον άνδρα της. Μου είπε, λοιπόν, ότι γνώριζε καλά την ιστορία και ότι ήθελε να κάνει οπωσδήποτε αυτή την ταινία. Της έδωσα το σενάριο να διαβάσει και μου είπε: «Δεν είμαι καθόλου αυτός ο χαρακτήρας». Κι εγώ της είπα ότι όντως δεν είναι αυτός ο χαρακτήρας. Μου είπε ότι είναι γοητευμένη από τον χαρακτήρα και θέλει να τον ερμηνεύσει, αν και εμφανισιακά δεν μοιάζει καθόλου στη μητέρα. Από την αρχή της ταινίας φορούσε πολλά προσθετικά, στην πλάτη, στην κοιλιά, στο στήθος της. Έπρεπε να μοιάζει πιο ογκώδης και από την πρώτη σκηνή έως την τελευταία δεν παίζει με το δικό της σώμα. Η Σάρλοτ είχε έναν φοβερό δεσμό με το μικρό αγόρι που κάνει τον γιο της και αυτό δεν έχει σχέση με τις οδηγίες που δίνεις στους ηθοποιούς. Ήταν σαν να έπαιζε με το παιδί της, υπήρχε αγάπη, τσακωμός. Με τους άλλους δύο ηθοποιούς που ερμήνευσαν τον Ρομάν Γκαρί ήταν περισσότερο θέμα ερμηνείας, αλλά με το πρώτο παιδί ήταν κάτι διαφορετικό. Μου άρεσε πολύ αυτή η σχέση.

Έχετε βρει το επόμενο πρότζεκτ σας;

Ναι, το έχω ολοκληρώσει. Είναι μεταφορά του βιβλίου Petit Pays που κέρδισε το βραβείο Γκονκούρ για τα Λύκεια και αφορά αυτά που συμβαίνουν στην Αφρική. Θα τη γυρίσω στα τέλη του καλοκαιριού ή τον Σεπτέμβριο, Οκτώβριο. Είναι, όμως, ένα πρότζεκτ που σχεδόν έχει ολοκληρωθεί.

* H ταινία «Η Υπόσχεση της Αυγής» θα προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 12 Απριλίου, σε διανομή Feelgood.