Οι Φάμπιο Γκρασαντόνια και Αντόνιο Πιάτσα μάς ξεναγούν στα «Μυστήρια της Σικελίας»

Ξεπερνώντας τα κλισέ του είδους των ταινιών για τη μαφία, οι σεναριογράφοι – σκηνοθέτες Φάμπιο Γκρασαντόνια και Αντόνιο Πιάτσα επιχειρούν με την ταινία τους Τα Μυστήρια της Σικελίας μία κατάβαση σε ένα εφιαλτικό παραμύθι που εμπνέεται από μία πραγματική και πολύ τραγική ιστορία: την απαγωγή του 13χρονου Τζουζέπε από τη μαφία, την κράτηση του επί 779 ημέρες και τον βασανισμό του. Ο θεατής δεν παρακολουθεί μόνο την τραγική αυτή ιστορία, αλλά και την προσπάθεια αναζήτησης του αγοριού από τη φίλη του, Λούνα.

Οι Cinepivates συνάντησαν το δημιουργικό δίδυμο πίσω από την ταινία, το οποίο στην Αθήνα για τις Νύχτες Πρεμιέρας – Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας -κέρδισε μάλιστα και το βραβείο Σεναρίου- και του ζήτησε να μας ξεναγήσει στον κόσμο της ταινίας του.

Πώς προέκυψε η απόφαση να αφηγηθείτε την ιστορία χρησιμοποιώντας στοιχεία παραμυθιού;

Φάμπιο Γκρασαντόνια: Η ιδέα του παραμυθιού προέκυψε επειδή αισθανθήκαμε ότι δεν μπορούσαμε να αφηγηθούμε την ιστορία χρησιμοποιώντας ρελισμό. Η πραγματική ιστορία είναι μια ιστορία τρόμου, χωρίς κάτι θετικό μέσα της, χωρίς τη δυνατότητα εξιλέωσης, τουλάχιστον για το θύμα αυτού του τραγικού γεγονότος. Επομένως, για εμάς ήταν αδύνατο να αφηγηθούμε την ιστορία κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το παραμύθι συνδυάζει την πραγματικότητα, το τι πραγματικά συνέβη με μια σκοτεινή ιστορία, ενώ προστίθεται το επίπεδο της ρομαντικής ιστορίας ανάμεσα στο αγόρι και τη συμμαθήτριά του. Μέσα από την ρομαντική ιστορία και την οπτική του κοριτσιού μπορέσαμε να μπούμε σε μια διαφορετική διάσταση από εκείνη των πραγματικών γεγονότων και να δούμε τις εσωτερικές ανάγκες των χαρακτήρων, μέσα από τη φαντασία, μέσα από την ανάγκη να μη χάσουν την μεταξύ τους επικοινωνία. Μέσα από την ερωτική ιστορία μπορέσαμε να βρούμε μια πιθανή εξιλέωση ή τουλάχιστον μια πιθανή ελπίδα για παιδιά όπως ο κεντρικός χαρακτήρας.

Και πώς κάνατε την επιλογή για το τι θα χρησιμοποιήσετε από το παραμύθι και τι από την πραγματικότητα;

Αντόνιο Πιάτσα: Θέλαμε να σεβαστούμε την αλήθεια του τι συνέβη. Τα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν στον Τζουζέπε στο διάστημα που είναι φυλακισμένος είναι απολύτως αληθινά και ανταποκρίνονται στα όσα βίωσε την περίοδο της κράτησής του. Έμεινε φυλακισμένος για πολύ καιρό, 779 ημέρες, άλλαξε πολλές τοποθεσίες κράτησης. Φυσικά δεν είπαμε τα πάντα στην ταινία, κάναμε μια επιλογή, αλλά τα όσα βλέπουμε στην ταινία και συνδέονται με αυτόν είναι απολύτως αληθινά. Ακόμα και κάποια από τα στοιχεία του παραμυθιού αποτελούν σύμβολα της πραγματικότητας. Έτσι τα τέρατα είναι οι μαφιόζοι. Τα στοιχεία φαντασίας προκύπτουν από τον χαρακτήρα της Λούνα. Δεν μας αρέσει ο ρεαλισμός, ταυτίζουμε το σινεμά με τα όνειρα. Ακόμα και όταν καλούμαστε να μιλήσουμε για την παιδική μας ηλικία, το κάνουμε μέσα από τα όνειρα, την αφήγηση, την δημιουργικότητα. Αυτό είναι για εμάς η Λούνα. Ακόμα και οι εφιάλτες της δημιουργούν μια εναλλακτική πραγματικότητα, όπου μπορεί να συναντήσει τον Τζουζέπε. Είναι μέσα από το δικό της μυαλό που το στοιχείο του φανταστικού εισέρχεται στην ταινία.

Η Λούνα είναι, επίσης, ένας χαρακτήρας που επισημαίνει τη σιωπή που επικρατεί σε τέτοιου είδους περιπτώσεις. 

Φ.Γκ.: Ναι, γιατί αποφασίσαμε να αφηγηθούμε την ιστορία από τη δική της οπτική. Η Λούνα πρέπει να αναζητήσει μόνη της τις απαντήσεις, μέσα από ένα προσωπικό ταξίδι που γίνεται ενάντια σε όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Κι αυτό γιατί ο κόσμος γύρω της διατηρεί αυτή τη σιωπή. Για εμάς αυτό ήταν πολύ σημαντικό γιατί η σιωπή μάς έδωσε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε να χτίσουμε ένα είδος συναισθηματικής επαφής του θεατή με τις ανάγκες της Λούνα, ανεξαρτήτως της αναζήτησης του αγοριού. Η σιωπή άνοιξε τον χώρο ώστε να αισθανθούμε αυτά που αισθάνεται εκείνη και να την ακολουθήσουμε σε ένα συναισθηματικό ταξίδι. Παράλληλα, μάς έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουμε για ένα πολύ σημαντικό θέμα της ταινίας: τo να είσαι αόρατος. Η φύση όπως παρουσιάζεται στην ταινία διευκολύνει την πρόσβαση σε αυτό το συναισθηματικό ταξίδι για να μη χάσουμε το στοιχείο του αόρατου που μας κάνει ανθρώπους και όχι σατανικά πλάσματα, όπως τα τέρατα. Μερικές φορές τα «τέρατα» μιλούν πολύ. Και η οικογένειά της προσπαθεί να την πείσει με λέξεις. Οι λέξεις, όμως, δεν συνδέονται με την αλήθεια σε αυτόν τον κόσμο. Οι λέξεις προσπαθούν να καλύψουν την αλήθεια και να «εξαφανίσουν» τις ανάγκες μας και την ανθρωπιά μας.

Οι δύο νεαροί πρωταγωνιστές της ταινίας, Τζούλια Τζεντλικόβσκα και Γκαετάνο Φερνάντες, είναι πολύ ώριμοι. Πώς τους βρήκατε και πώς καταφέρατε να επικοινωνήσετε μαζί τους τις θεματικές της ταινίας;

Αντ.Π.: Γνωρίζαμε ότι η ταινία θα στηριζόταν στους ώμους αυτών των δύο χαρακτήρων. Και οι δύο ηθοποιοί που ψάχναμε έπρεπε να είναι στην εφηβεία. Οι παραγωγοί μάς άφησαν να σπαταλήσουμε πολύ χρόνο στο casting. Η διαδικασία διήρκεσε 9 μήνες στο Παλέρμο και εμείς είχαμε προσωπική εμπλοκή και είχαμε στενή συνεργασία με τον υπεύθυνο casting. Κάθε μέρα πηγαίναμε σε σχολεία, μπαίναμε σε σχολικές αίθουσες, συναντούσαμε παιδιά, μιλούσαμε μαζί τους, κάναμε οντισιόν, μιλούσαμε με τους δασκάλους και τους γονείς… Ήταν μια συναρπαστική διαδικασία. Στο τέλος είχαμε μια ομάδα παιδιών, όχι μόνο τους πρωταγωνιστές, αλλά και άλλα τέσσερα παιδιά που βλέπουμε στην ταινία. Γνωρίζαμε ότι χρειαζόταν μεγάλη προετοιμασία. Ζητήσαμε από τους γονείς τους να αφήσουν τα παιδιά να έρθουν στην τοποθεσία των γυρισμάτων, σε αυτό το πανέμορφο δάσος και περάσαμε ένα καλοκαίρι μαζί τους. Τα γυρίσματα ξεκινούσαν τον Οκτώβριο. Στην αρχή δεν δουλεύαμε πάνω στο σενάριο, θέλαμε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης. Κάναμε αυτοσχεδιασμούς, παίζαμε, μιλούσαμε λίγο για τους χαρακτήρες χωρίς, όμως, να μιλάμε για την ιστορία. Κάποια στιγμή τούς αφηγηθήκαμε την ιστορία του Τζουζέπε και είδαμε ότι αισθάνθηκαν ότι ήταν «αποστολή» τους να πουν σωστά την ιστορία αυτή. Τότε αρχίσαμε να δουλεύουμε πάνω στο σενάριο, φέραμε και άλλες εκδοχές του σεναρίου βασισμένες πάνω στα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των ηθοποιών που έπαιζαν τους χαρακτήρες. Όλα τα παιδιά είχαν εξαιρετική στάση στα γυρίσματα και ήταν απόλαυση για όλους (ενήλικες ηθοποιούς και συνεργείο) να δουλεύουν μαζί τους.

Πώς είναι η συνεργασία σας ως… ντουέτο; Υπάρχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες που αναλαμβάνει ο καθένας ή δουλεύετε μαζί σε όλους τους τομείς;

Φ.Γκ.: Έχουμε μεγάλη εμπειρία ως σεναριογράφοι και συνεργαζόμαστε επί πολλά χρόνια σε αυτόν τον τομέα. Αρχίζουμε και ανταλλάσσουμε ιδέες μαζί, συζητάμε για αυτές, αναπτύσσουμε την ιστορία μαζί μέχρι να φτάσουμε σε ένα προσχέδιο των σκηνών. Τότε εγώ γράφω κάποιες σκηνές και ο Αντόνιο κάποιες άλλες, αλλά στο τέλος της ημέρας αναμειγνύουμε τις σκηνές μας, εγώ ξαναγράφω κάποιες από τις σκηνές του Αντόνιο και εκείνος ξαναγράφει κάποιες από τις σκηνές τις δικές μου. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι να αποφασίσουμε ότι η σκηνή αυτή είναι καλή και μπορεί να μπει στο τελικό σενάριο. Όταν θεωρήσουμε ότι η δραματουργία λειτουργεί, δουλεύουμε πάνω στους τρόπους στησίματος της ιστορίας, σκεφτόμαστε πώς να χρησιμοποιήσουμε τα πλάνα και τον ήχο για να αφηγηθούμε την ιστορία. Αυτό είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι και εκεί καμιά φορά υπάρχουν συγκρούσεις. Δεν προσπαθούμε να αποφύγουμε τις συγκρούσεις, βρίσκουμε όμως πάντα τρόπους να τις ξεπερνάμε. Όταν τελειώνει αυτό το κομμάτι και εμείς είμαστε ευχαριστημένοι, οι παραγωγοί έχουν συμφωνήσει, τότε τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα γιατί κάθε απόφαση υπάρχει ήδη στο σενάριο. Τότε μπορείς να δεχτείς τις προτάσεις όλων όσων εμπλέκονται στη δημιουργική διαδικασία, όχι μόνο του παραγωγού, αλλά και του διευθυντή φωτογραφίας, των ηθοποιών… Οπότε τα γυρίσματα και το μοντάζ είναι μια πιο εύκολη διαδικασία. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που συνεργαζόμαστε και μου μοιραζόμαστε τη δουλειά μας με άλλους. Αυτό είναι για εμάς το σινεμά.

* Η ταινία «Τα Μυστήρια της Σικελίας» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 15 Μαρτίου, σε διανομή Danaos Films.