Το τραγούδι της ζούγκλας
Ένας νέος άνδρας βιάζει και δολοφονεί ένα 16χρονο κορίτσι στη Μπανγκόγκ. “Κλασσικό εικονογραφημένο” περιστατικό του Ποινικού Δικαίου. Ποιά έιναι η διαδικασία που (πρέπει να) ακολουθείται σε τέτοιες περιπτώσεις; Τί ισχύει σ΄ένα κράτος με νόμους τέλος πάντων; Προφανώς , επιλαμβάνεται της υπόθεσης η αρμόδια Διωκτική Αρχή που θα συλλάβει τον δράστη και θα τον οδηγήσει στη Δικαιοσύνη. ‘Ετσι; Αμ δε!
Η τελευταία ταινία του Nicolas Winding Refn ONLY GOD FORGIVES είναι συνεπέστατη με τον τίτλο της- διοτι πράγματι, οι εμπλεκόμενοι σ’ αυτήν δεν συγχωρούν σε καμία περίπτωση. Αντιθέτως, είναι βουτηγμένοι στην πρακτική της αυτοδικίας και της αντεκδίκησης μέχρι εξοντώσεως. Ο Refn φαίνεται να έχει μία εμμονή με τη στυλιζαρισμένη αναπαράσταση της βίας, με όχημα αλησμόνητα πλάνα ( κάτι το οποίο είχαμε παρατηρήσει και στην προηγούμενη ταινία του Drive ). H κυριαρχία του κόκκινου χρώματος , ενός “αρρωστιάρικου ” κόκκινου, που προέρχεται από αποπνικτικές κόκκινες ταπετσαρίες, ή κόκκινες λάμπες, είναι χαρακτηριστική. σχεδόν σε όλα τα πλάνα. Για μένα αυτή η ερυθρή παρουσία δεν συμβολίζει μόνο το νόμο του αίματος που διέπει τις συναλλαγές των προσώπων του δράματος, αλλά και κάτι βαθύτερο , το οποίο γίνεται κατανοητό αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τη σχέση του νεαρού Τζούλιαν -ιδιοκτήτη λέσχης πυγμαχίας (στην ουσία βιτρίνα νομιμότητας για άλλες δραστηριότητες), με τη μητέρα του Κρίσταλ. Να πω εδώ, ότι ο Ryan Gosling που υποδύεται τον Τζούλιαν παραμένει ένας μαγνήτης (κι ας υιοθετεί εσχάτως ένα “βλέμμα βοδιού” όπως παρατήρησε φίλος) με στυλ που δύσκολα ξεχνιέται όσο και περιγράφεται. Έχει αύρα αυτό τ’ αγόρι και είναι νομίζω ο ιδανικός πρωταγωνιστής των ταινιών του Refn. Επίσης η Kristin Scott Thomas ΜΕΓΑΛΟΥΡΓΕΙ και αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσο σπουδαία ηθοποιός είναι , εκτός από ωραία γυναίκα. Η φιγούρα της αυταρχικής, αγοραία σέξι , κατάξανθης αρχιμαφιόζας Κρισταλ, μια μητριαρχική μορφή( κυριολεκτικά και μεταφορικά) , ενσαρκώνει λες, ένα συνδυασμό στυγνής επιχειρηματία- πορνοστάρ-μάνας, επισκιάζει τ’αρσενικά της ταινίας και αποτελεί την αιτία για το μακελειό που ακολουθεί.
Η ταινία του Refn έχει επιρροές απ΄την ασιατική κουλτούρα , εμφανές αυτό και στην καταπληκτική μουσική του Cliff Martinez και μας παρουσιάζει έναν κόσμο όπου ισχύει η ιδιωτική επιβολή ποινής. Η πάρα πολύ ενδιαφέρουσα ,από Ηθικο-νομική άποψη , μορφή του αστυνομικού- vigilante (όπως πολύ ωραία τον χαρακτηρίζει ο Tyler στο κείμενό του, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ) δεν αποτελεί όπως θ’αναμέναμε , το απαραίτητο αντίβαρο του καλού στην μαφιόζικη πρακτική της Κρίσταλ και των ακολούθων της. Αντιθέτως, και πολύ ανησυχητικά, είναι ένας υπηρέτης του Νόμου υποτίθεται, που χρησιμοποιεί την εξουσία που εχει για να πάρει το νόμο στα χέρια του και να διευθετήσει την αναταραχή που προκλήθηκε απ΄το έγκλημα , με τον δικό του τρόπο: ένα σπαθί με πριονωτή λάμα.
Το εξόχως ανησυχητικό λοιπόν εδώ, είναι ότι το όργανο της τάξης, μετέρχεται μεθόδους των κακών διευρύνοντας τον φαύλο κύκλο του αίματος, που χαρακτηρίζει τις περιπτώσεις αντεκδίκησης. Η ταινία του Refn φαίνεται να έχει επιρροές απ ΄το ονειρικό σύμπαν των ταινιών του Lynch και τα λουτρά αίματος των ταινιών του Tarantino. Σίγουρα δεν προσφέρεται για παρακολούθηση μετά την κατανάλωση γεύματος… Θεωρώ όμως ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να της χρεώσουμε “άσκοπη απεικόνιση βίας”, όπως επίσης δεν μπορούμε να πούμε αβασάνιστα ότι επικροτεί τη βία. Ίσα- ίσα, πιστεύω ότι αυτό το βίαιο ξέσπασμα (που βεβαίως κι έχει κίνητρο) οδηγεί τον προσεκτικό θεατή να καταδικάσει τη βία καθεαυτή ως μέθοδο επίλυσης των διαφορών, και όχι την αναπαράστασή της. Πρέπει να μας προβληματίζει σοβαρά αυτη η φιγούρα του αστυνόμου-αυτόκλητου δικαστή με τη χαντζάρα.
Επανέρχομαι στην κυριαρχία του κόκκινου χρώματος. Η ταινία του Refn πέρα από ένα βίαιο ποίημα, είναι και μια ευφυής μεταφορά του Οιδιπόδειου συμπλέγματος. Η σχέση Τζούλιαν- Κρίσταλ είναι πρόσφορη για ενδελεχή ψυχαναλυτική μελέτη. Όχι μόνο υπάρχουν πλείστοι όσοι υπαινιγμοί για τον κρυπτο-ερωτικό( ; ) χαρακτήρα της, αλλά και το μοντάζ των σκηνών υποβάλλει στο θεατή την ιδέα της καταλυτικής (κι εν τέλει ευνουχιστικής) επιρροής που ασκεί η μάνα-γκομενάρα-φαντασίωση των ανδρών, Κρίσταλ πάνω στον Τζούλιαν ( χαρακτηριστικότατες οι σκηνές του Τζούλιαν με την πόρνη, όπως και φοβερή η σκηνή με τη φοβερή μητέρα του στο εστιατόριο). Το κόκκινο που βάφει, σχεδόν όλα τα πλάνα της ταινίας , τυλίγει τη σιωπηλή , φορτισμένη με “αμίλητο φόνο” φιγούρα του Τζούλιαν ,και συμβολίζει ένα άλλο κόκκινο: αυτό του βλεννογόνου της μήτρας απ΄την οποία δείχνει να έχει αποκοπεί μόνο σωματικά, γιατί ψυχικά είναι μάλλον ακόμα εκεί. Δεν υπάρχει περίπτωση θεατής με στοιχειώδεις προσλαμβάνουσες περί Φρόιντ , να μην διαγνώσει την παρουσία του συμπλέγματος στη σχέση αυτής της μητέρας με το γιό της.
Εκτός όμως απ’ αυτή την πτυχή, έχουμε και μια αλληγορία περί της διαμάχης των δύο φύλων ,μέσα απ΄τη σύγκρουση του αστυνομικού Τσανγκ και της μαφιόζας Κρίσταλ. Παρά τα επιφαινόμενα σ’ αυτή την ταινία, δεν είναι η γυναίκα που ξεκινάει το μακελειό, αλλά ο άνδρας.
Η ταινία του Refn αποτελεί μία φαινομενολογία της αποκτήνωσης κι επιστροφής σε αρχαϊκές κοινωνίες όπου το κριτήριο για την βέλτιστη ή τη χείριστη πράξη είναι η Δικαιοσύνη ( και όχι η Ηθική) .Η δυτική παρανομία συναντάται με την ασιατική αντίληψη περί απονομής δικαιοσύνης ( και μάλλον όχι μόνο ασιατικής) και στην τομή τους γίνεται το έλα να δεις και να φύγεις τρέχοντας.
Το φινάλε ομολογώ πως μου φάνηκε σχετικά ακατανόητο, έως γελοίο .Σε κάθε περίπτωση, Ο Refn μας έδωσε πιστεύω, αφενός μια απεικόνιση της ανθρώπινης ζούγκλας και αυτό πρέπει να μας ανησυχήσει (η ζούγκλα, όχι η αναπαράστασή της),αφετέρου η υπέροχη Kristin Scott Thomas πλάθει μια αξέχαστη γυναίκα- εγκληματία-μητέρα, που άνετα μπαίνει στη πινακοθήκη των ωραίων θηλυκών που γοητεύουν αθεράπευτα τ’αρσενικά και τα πείθουν να εγκληματίσουν, οδηγώντας τα με μαθηματική ακρίβεια στο χαμό τους.
Παραφράζοντας μια ρήση του Χ.Χωμενίδη ” με το μ@@@ί και τον τσαμπουκά οι γυναίκες κυβερνάνε τον κόσμο”.
Οι αντιρρησίες ας αγοράσουν πανοπλία.