Ένα χρονολογικό αφιέρωμα στον Πολ Νιούμαν

Με αφορμή την επέτειο της γέννησής του (στις 26 Ιανουαρίου), ο Γιώργος Παππάς ετοίμασε ένα χρονολογικό αφιέρωμα στον σπουδαίο Αμερικανό ηθοποιό Πολ Νιούμαν. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ομάδα «…El Exilio…y…El Viaje…» στο Facebook.

Από τον Γιώργο Παππά

Θέατρο, πόλεμος, ξανά θέατρο, λίγο τηλεόραση, μετά ακροάσεις στο Χόλυγουντ, πρώτη και σημαδιακή για το Ανατολικά της Εδέμ, για τον ρόλο του αδερφού του James Dean (έχασε από τον Ντάβαλος και χάρηκαν εκ των υστέρων οι Smiths -θα είχε ενδιαφέρον να βλέπαμε αν η παρουσία του Ντην θα ήταν το ίδιο ηλεκτρική με τον Νιούμαν δίπλα του).

Πρώτη του ταινία η μέτρια χλαμύδα Silver Chalice, όπου συμπρωταγωνιστούσε με την τότε επίσημη του Ντην, την Πιερ Αντζελί. Το 1956 όμως αναγγέλλει θριαμβευτικά την άφιξή του με μια καταπληκτική ερμηνεία στο επίσης καταπληκτικό Somebody Up There Likes Me (αρχικά προοριζόμενο για τον…Ντην): αφοσιωμένη ερμηνεία ως ο μποξέρ Ρόκυ Γκρατσιάνο, το αγρίμι που μέσω του μποξ αναζητά διέξοδο, το παρελθόν που όλο έρχεται να τον τραβήξει πίσω, η ακόμη και σήμερα μοντέρνα κινηματογράφηση του Robert Wise (το είχε δει ετούτο πολλές φορές ο Σκορτσέζε πριν το Οργισμένο Είδωλο), το ωραίο ταίριασμά του με την…Πιερ Αντζελί και πάλι (άσε που παίζει και ο Σαλ Μινέο από τον Επαναστάτη ένα ρόλο), ντεμπούτο επίσης για τον Ρόμπερτ Λότζια εδώ, κι ο Στηβ Μακ Κουήν κάπου εμφανίζεται. Από τις μεγάλες ταινίες που όταν τις βλέπεις απορείς γιατί δεν είναι στις μεγάλες κλασικές λίστες, σχεδόν δίπλα στο Ανατολικά της Εδέμ και το Λιμάνι της Αγωνίας (κάνουν μια ευνόητη τριλογία).

Αξιοσημείωτα είναι και τα δύο ψιλοάγνωστα επόμενα, το Rack όπου δικάζεται για προδοσία μετά τον πόλεμο της Κορέας και το Until they sail, πάλι με τον Wise, με μοιραίους εμπόλεμους έρωτες Αμερικάνων στρατιωτών με Αυστραλέζες (αυτός με την Τζην Σίμονς, τον ζουμερό ρόλο τον έχει η, αδερφή της, Piper Laurie).

1958, πλήρης καθιέρωση, πολλά σημαδιακά αυτή την χρονιά. Κατ’ αρχήν η Λυσσασμένη Γάτα, λογοκριμένος μεν Τενεσή Ουίλιαμς, δίδυμο φωτιά δε με την Λιζ Τέιλορ, εξαιρετικών και ποικίλων τόνων ερμηνεία του Νιούμαν ως παραιτημένος αλκοολικός που ακόμη θρηνεί τον παιδικό του έρωτα για τον κολλητό του, πρώτη υποψηφιότητα για Όσκαρ χάνει από τον, παλαιολιθικής πια ερμηνείας, Ντέηβιντ Νίβεν στα Χωριστά Τραπέζια (συνυποψήφιοι και το δίδυμο Κέρτις-Πουατιέ του Όταν Σπάσαμε τις Αλυσίδες και ο, καλύτερος όλων, Σπένσερ Τρέησυ στο Ο Γέρος και η Θάλασσα). Ακολούθως, Το Μακρύ Καυτό Καλοκαίρι, πρώτο με την Τζοάν Γούντγουωρντ (ακολούθησαν πενήντα χρόνια μαζί, until death…), πρώτο και με τον βοηθό του Καζάν Μάρτιν Ριτ, φίλος και συνεργάτης ζωής κι αυτός. Δράμα από έργα του Φώκνερ, αλλά σε ύφος Τενεσή Ουίλιαμς επίσης, ο Νιούμαν εισβάλλει στην οικογένεια του Όρσον Ουέλς, ερωτεύεται την κόρη Τζόαν, σκοτώνεται με τον ζηλιάρη άχρηστο γιο, ωραιότατο.

Με την Γούντγουωρντ κάνει και το Rally Round the Flag Boys, ωραιότατη κομεντί με τον Νιούμαν υπεύθυνο για πυραυλική βάση, την Γούντγουωρντ ως ακτιβίστρια εναντίον των πυραύλων σύζυγό του, και την Τζόαν Κόλλινς ως πειρασμό. Τέλος το Left-Handed Gun, από τα υπόλοιπα που ήταν για τον Ντην, ο Νιούμαν ως Billy the Kid, κακό είναι, παρότι ντεμπούτο του Άρθουρ Πεν, από αυτά τα αναθεωρητικά που άρεσαν μόνο στους Γάλλους, του τύπου ο Billy the Kid ως Rebel with a cause.

1959-61, διάφορα ωραία πριν τον Hustler: To Paris Blues του 61, ξανά με Μάρτιν Ριτ σκηνοθέτη και Γούντγουωρντ δίπλα του, ο Νιούμαν μουσικός στο Παρίσι μαζί με τον Πουατιέ και τον Λούις Άρμστρονγκ, ερωτεύεται την συμπατριώτισσα τουρίστρια Τζόαν, σχολιάζεται και ο ρατσισμός, γράφει το soundtrack o Ντιουκ Έλινγκτον, ε, κι άλλο θέλει; H υπερπαραγωγή (Πρέμινγκερ σε σενάριο Τράμπο) Exodus του 60, πώς φτιάξαμε το Ισραήλ εμείς οι γενναίοι, μεγάλη μουσική του Έρνεστ Γκολντ, ωραίο ζεύγος με την Εύα Μαρί Σαιντ, αν ξεπεράσει κανείς την πολιτική του θέση έως και χορταστικό το λες. Η σαπουνόπερα The Young Philadelphians του ’59, φτωχός δικηγόρος που γίνεται αριβίστας ολκής, βαρετό είναι. Το From the Terrace του ’60, είναι ωραιότερο, πάλι αριβίστας αρχικά σε γάμο με την Γούντγουωρντ, ακολουθούν απιστίες στοχευμένες και μετάνοιες ζωής, καλό.

1961-3, οι θρίαμβοι: Το Hustler του 61, υπεράνω κριτικής αριστούργημα, ο Φαστ Έντι που θέλει την κορυφή του μπιλιάρδου με οποιοδήποτε τίμημα, η Πάιπερ Λώρι μοιραία αγάπη του, η μαφία Τζωρτζ Σκοτ, ο μεγάλος αντίπαλος Τζάκι Γκλήσον, ανυπέρβλητο σε όλα του, 2η υποψηφιότητα για Όσκαρ, χάνει από τον Μαξιμίλιαν Σελ της Νυρεμβέργης (μαζί τους οι Σπένσερ Τρέησυ της Νυρεμβέργης, Στιούαρτ Γουίτμαν στο The Mark, Σαρλ Μπουαγιέ στο Fanny, θα ψήφιζα Νιούμαν). Το Hud του 63, επίσης υπεράνω κριτικής, πρώτη ταινία που έκανε συμπαραγωγή με τον Μάρτι Ριτ, Σαιξπηρικού επιπέδου τραγικός ήρωας ο Χαντ καθώς αποξενώνει τους πάντες γύρω του, μεγαλειώδης Νιούμαν, εκπληκτική Οσκαρική Πατρίσια Νηλ ως οικονόμος-έρωτας, απίστευτη φωτογραφία, 3η υποψηφιότητα, χάνει από τον Πουατιέ του Lilies of the Field (μαζί τους οι τρεις Βρετανοί, Ρεξ Χάρισον ως Ιούλιος Καίσαρας, Άλμπερτ Φίνεϋ ως Τομ Τζόουνς, και Ρίτσαρντ Χάρις του Sporting Life, πάλι Νιούμαν θα ψήφιζα). Και το Γλυκό Πουλί της Νιότης του 62, πάλι Τενεσή Ουίλιαμς, πάλι αλάνι που ψάχνει κάπου να πιαστεί πουλώντας παραμύθια, εξαιρετικός κι εδώ, αλλά ήταν ο μόνος που δεν πήγε στα Όσκαρ, η Τζεραλντίν Πέητζ ως ναρκομανής γηραιά πρώην σταρ και η Σίρλεϋ Νάιτ ως ύστατη ελπίδα του έχασαν, ο Εντ Μπέγκλεϋ Sr ως μεγαλοδιαπλεκόμενος πατέρας της Νάιτ κέρδισε.

1963-5, τα διασκεδαστικά και μια αποτυχία: Διασκεδαστικό μυστήριο το The Prize του 63, με τον Νιούμαν ως Νομπελίστα συγγραφέα να λύνει Χιτσκοκικά μυστήρια λίγο πριν την απονομή. Φινετσάτη κομεντί το A New Kind of Love του 63 με την Γούντγουωρντ, αυτός ρεπόρτερ που την περνά για πόρνη, αυτή τον τρέχει. Δεύτερο βιολί στην Σίρλεϋ ΜακΛέην στο What A Way to Go του 64 (μουσάτος μοντέρνος καλλιτέχνης που φτιάχνει μηχανή που μετατρέπει ήχους σε ζωγραφική, κάτι τέτοιο, τον σκοτώνει η ίδια η μηχανή). Αποτυχημένο remake του Ρασομόν (!) είναι το Outrage του 64, του Μάρτι Ριτ με παράξενο καστ (από Γουίλιαμ Σάτνερ μέχρι Έντουαρντ Ρόμπινσον και Λώρενς Χάρβεϋ και Κλερ Μπλουμ), σχεδόν αγνώριστος ο Νιούμαν ως Μεξικάνος. Διασκεδαστικός στο επίσης διασκεδαστικό Lady L του 65, ως τρομοκράτης και εραστής της Λόρεν, που από το πορνείο καταλήγει σε πλούσιο γάμο (και κρατά και τον Νιούμαν ως σωφέρ).

1966-7. Τα αυγά του Cool Hand Luke του 67, το αδούλωτο πνεύμα της φυλακής, χρώματα της εποχής που ανέτειλε πολύ πριν το Γούντστοκ και τους Μάηδες, όλα δοσμένα με χιούμορ που κρατά την ταινία ακόμη ολόφρεσκη, 4η υποψηφιότητα για Όσκαρ, χάνει από τον Ροντ Στάιγκερ (μαζί τους Γουώρεν Μπήτυ ως Κλάιντ, Σπένσερ Τρέησυ στο Μάντεψε Ποιος Θα’ρθει, και Ντάστιν Χόφμαν στον Πρωτάρη, Χόφμαν θα ψήφιζα, αλλά με τέτοια πεντάδα όποιος και να κέρδιζε δίκαιο θα ήταν, από τις δυνατότερες πεντάδες της ιστορίας των Όσκαρ). Ως ντετέκτιβ Χάρπερ το ’66, αναβίωση του νουάρ με κυνισμό και χρώματα και ωραίες γυναίκες (Λωρήν Μπακώλ, Τζάνετ Λη, αν και δεν είναι τόσο μοιραίες, πονοκέφαλος για τον ήρωα είναι), μεγάλη εμπορική επιτυχία, αγέραστο είναι. Το Σχισμένο Παραπέτασμα του Χίτσκοκ το ’66 επίσης, απόλαυση, δεν χρειάζεται να πούμε πολλά γι’αυτό νομίζω, πέραν ίσως του ότι η Τζούλι Άντριους εδώ δεν κόλλησε καθόλου, ούτε στην ταινία μηδέ και με τον Νιούμαν. Και το Hombre του ’67, πάλι με τον Μάρτιν Ριτ, επιτυχία και παινεμένο, εμένα πάλι δεν μου άρεσε ποτέ, ο Νιούμαν ως μεγαλωμένος από τους Ινδιάνους επιστρέφει στην διαφθορά του west, λιτό σε λόγια έως πειραματικό το λες.

1968-69. Κατ’ αρχήν το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, το Rachel Rachel του ’68, η Γούντγουωρντ ως γεροντοκόρη, υποψήφιο για πολλά Όσκαρ (και ταινίας, και η Τζόαν, αλλά όχι ο ίδιος ως σκηνοθέτης). Οι Δυο Ληστές του ’69, πρώτη του ευτυχής συνάντηση με τον Ρέντφορντ, αυτός ως Butch Cassidy, κλασικό μέχρι εκεί που δεν παίρνει, με τον λυρισμό του, το πνεύμα της εποχής του, το χιούμορ του, τις σκηνές που εντυπώνονται μόνιμα, όλα. Το ’69 έκανε και το Winning, ευκαιρία να αποτυπώσει την αγαπημένη του άλλη ασχολία ως οδηγός αγώνων, και η Γούντγουωρντ δίπλα του εδώ, εντάξει, ξεχνιέται. Διασκεδαστικότατο είναι το The Secret war of Harry Frigg του ’68, o Nιούμαν στον 2ο Παγκόσμιο ως αντιρρησίας ειδικός στις αποδράσεις, αναλαμβάνει να ελευθερώσει αιχμάλωτους αξιωματικούς από Ιταλικό πύργο, ερωτεύεται και την Σύλβα Κοσίνα την κόμισσα στο μεταξύ.

1970-72. Το πολύ σημαντικό, ξεχασμένο δυστυχώς, πολιτικό WUSA του ’70, o Νιούμαν απολίτικος εκφωνητής στο ράδιο Χρυσή Αυγή, καλείται σύντομα να πάρει θέση, με την στήριξη της Γούντγουωρντ και του Άντονυ Πέρκινς σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του, εξαιρετικό φιλμ, πάντα επίκαιρο. Ο ελεγειακός Δικαστής Ρόυ Μπην του ’72, υπέροχος εδώ ο Νιούμαν, βγάζει χίλια πρόσωπα της Δύσης, σπουδαία ταινία. Δεύτερη σκηνοθεσία του το Sometimes a Great Νotion του 1971, οικογενειακή σάγκα ξυλοκόπων, ο Χένρυ Φόντα πάτερ φαμίλιας, η Λη Ρεμίκ μαζί τους, έχουμε δει δεκάδες τέτοια. Τρίτη του σκηνοθεσία το μεγαλειώδους τίτλου The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds, δράμα γυναικών και δωματίου, δυνατό αλλά περιορισμένου εύρους, με την Γούντγουωρντ, την κόρη τους, και την κόρη του Ελάι Γουάλας. Από τα χειρότερά του το Pocket Money, σε σενάριο Τέρενς Μαλικ, όπου αναλαμβάνει γελαδάρης μαζί με τον Λη Μάρβιν.

1973-75. Ξανά με τον Ρέντφορντ και τον Τζωρτζ Ρόυ Χιλ μετά τους Δυο Ληστές, στο Κεντρί των πολλών Όσκαρ του ’73: υπόδειγμα σινεμά, σε όλα του, την πρώτη φορά που το βλέπει κανείς είναι απαράμιλλο το αίσθημα θαυμασμού που προκαλεί, στα Όσκαρ πήγε ο Ρέντφορντ. Το Mackintosh Man του ’73 με τον Χιούστον πάλι, το έχουμε αναφέρει πολλάκις κολακευτικά, απόλαυση κατασκοπική και η Ντομινίκ Σαντά ωραία παρτεναίρ. Ο Πύργος της Κολάσεως το ’74, το γνωστό καταστροφής, το βαριέμαι να πω την αλήθεια, με την αρραβωνιάρα Φέι Νταναγουέι θα είχε ενδιαφέρον να τον δούμε σε κάτι σοβαρότερο. Επιστροφή στον επιθεωρητή Χάρπερ το ’75 με το Drowning Pool, όπου ψάχνει την εξαφανισμένη ανήλικη Μέλανι Γκρίφιθ, καλό αλλά όχι όπως το πρώτο, η Γούντγουωρντ μάνα της Γκρίφιθ.

1976-81. Οι κακές παρέες: Μπούφαλο Μπιλ με τον Ώλτμαν, αυτό δεν είναι ταινία, συρραφή αναδομητικών ιδεών του west είναι. Με τον Ώλτμαν πάλι, το Κουιντέτο του ’79, καταστροφή μιας ωραίας ιδέας, κάτι σαν Hunger Games στην εποχή των παγετώνων, πλούσιο Ευρωπαϊκό καστ (Γκάσμαν, Μπίμπι Άντερσον, Φερνάρντο Ρέυ), πλήρης κατατονία στο γύρισμα. Πολλοί αγαπούν το Slap Shot του ’77, χόκεϊ επί πάγου, να δείρω ή να μη δείρω η απορία της ταινίας, ξανασυνάντησε τον Τζωρτζ Ρόυ Χιλ εδώ αλλά ήταν ήδη σε πτώση ο σκηνοθέτης πια. Άλλη ταινία αποκάλυψης/ καταστροφής το When Time Ran Out του ’80, νομίζω ηφαίστειο σκάει, μεγάλη αποτυχία, η Ζακλίν Μπισέ πέτρα του σκανδάλου μεταξύ Νιούμαν και Γουίλιαμ Χόλντεν (στην ταινία, στην πραγματικότητα είπαμε). Τα χρήματα που πήρε από εδώ πάντως τα χρησιμοποίησε για να ανοίξει αυτή την εταιρία με τις σάλτσες, η οποία να πούμε ότι όλα τα κέρδη τα δίνει σε φιλανθρωπίες, κάπου έχει υπολογιστεί ότι έχει δώσει πάνω από 400 εκατομμύρια δολάρια σε φιλανθρωπίες ο Νιούμαν έτσι, οπότε χαλάλι της της ταινίας. Στις δημοφιλείς κακές ταινίες του και το Fort Apache The Bronx του ’81, πολλά εισιτήρια, καθόλου κοινωνική αίσθηση.

1981-86. Θέλω Όσκαρ επιτέλους!: 5η του υποψηφιότητα με το Absence of Malice του ’81, το διεισδυτικότατο δράμα διαπλοκής του Sidney Pollack (άμα δεν έπαιζε και η Σάλλυ Φηλντ…), χάνει το Όσκαρ από τον Χένρυ Φόντα (μαζί τους Ντάντλεϊ Μουρ του Άρθουρ, Μπαρτ Λάνκαστερ του Atlantic City, και ο Κόκκινος Warren, θα ψήφιζα Λάνκαστερ). 1982, 6η υποψηφιότητα για την μέγιστη Ετυμογηρία του Sidney Lumet, η απόλυτη τελειότητα ως ταινία (ρεσιτάλ όλων, Μάμετ στο σενάριο, Μέησον και Ράμπλινγκ, απίστευτοι μικροί ρόλοι όπως της Λίντσεϋ Κρουζ, οι σκιές της φωτογραφίας) και η μεγαλύτερη ερμηνεία της ζωής του, χάνει το Όσκαρ από τον Γκάντι Μπεν Κίνγκσλεϋ (στην γνωστή απίστευτη χρονιά όπου μαζί τους ήταν Λέμον του Αγνοούμενου, Ο’Τουλ του My Favorite Year, και Χόφμαν του Τούτσι, για μένα ο Νιούμαν ήταν ένα επίπεδο πάνω από τους υπόλοιπους τέσσερις, που ήταν και οι τέσσερις καταπληκτικοί). και φτάνουμε στο ’86, επιστρέφει μέσω Σκορτσέζε στον Φαστ Έντυ του Hustler στο Χρώμα του Χρήματος, αδύνατο να εκτιμήσω την ταινία λόγω της σκιάς της πρώτης και το άτεχνο ακόμη του Κρουζ (ωραία η Μαστραντόνιο όμως), παίρνει το Όσκαρ με την 7η, απέναντί του είχε: Μπομπ Χόσκινς της Μόνα Λίζα, Γουίλιαμ Χαρτ του Κατώτερου Θεού, Ντέξτερ Γκόρντον του Round Midnight, και Τζέημς Γουντς του Σαλβαντόρ- ίσως η πιο ανατρεπτική πεντάδα του Ά ανδρικού που υπήρξε ποτέ, θα ψήφιζα Γουντς με δεύτερο τον Χόσκινς). Ενδιάμεσα της αναζήτησης του Όσκαρ είχε σκηνοθετήσει και το φτωχό Harry and Son, με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία (από τον γιο που είχε πεθάνει από ναρκωτικά).

1987-94. Μετά το Όσκαρ, τι;: Επανέρχεται στην σκηνοθεσία και τον Τενεσή Ουίλιαμς το ’87, κομψός ο Γυάλινος Κόσμος του, με πλεονέκτημα τις εξαιρετικές ερμηνείες της Γούντγουωρντ και του Τζων Μάλκοβιτς. Το ’89 έκανε το Blaze, διεφθαρμένος γερουσιαστής που ερωτεύεται στριπτιζέζ, την Λολίτα Νταβίντοβιτς, δεν του βγήκε το κωμικό που έπαιζαν οι άλλοι καλά, αντίθετα αυτός μόνο έπαιζε το κωμικό καλά και όλοι οι άλλοι λάθος στο κάκιστο Hudsucker Proxy των Κοέν του ’91. Το ’89 το Fat Man Little Boy είχε βγει ως μεγάλο Οσκαρικό φαβορί, ως η νέα ταινία του διδύμου των Killing Fields και του Μission, με υπόθεση το πώς φτιάχτηκε η 1η ατομική βόμβα, ο Νιούμαν στρατηγό έπαιζε, η ταινία άπατη πήγε, κακή δεν είναι επ’ ουδενί. Το ’90 πρόσφερε την παρουσία του δίπλα στην Γούντγουωρντ στο κομψό Mr and Mrs Bridge, την άφησε να λάμψει και να φτάσει μέχρι τα Όσκαρ (και να χάσει κι αυτή και η Αντζέλικα τότε από το βούρλο του Misery, από τα πλέον ακατανόητα Όσκαρ για μένα). Το ’94 επέστρεψε θριαμβευτικά στα Όσκαρ με το Nobody’s Fool, κέντημα χαρακτήρων από τον Ρόμπερτ Μπέντον, είχε μεγαλώσει και η Μέλανι Γκρίφιθ και του έδειξε το στήθος της, όλο γνώση ερμηνεία του Νιούμαν, έχασε από τον Τομ Χανκς στον Φόρεστ (μαζί τους Φρήμαν στο Shawshank, Xώθoρν στο Yes Minister, εε, στο Madness of King George, και ο Τραβόλτας, εξυπακούεται ότι θα ψήφιζα Χανκς μακράν, και 2ο Νιούμαν).

1995-2003. Ξανά με τον Μπέντον στο γλυκά κι όμορφα κουρασμένο Twilight του ’98, με τον Χάκμαν, και την Σούζαν Σαραντον ανάμεσά τους, εδώ ταιριάζει επακριβώς το τετριμμένο περί παλιού κρασιού. Σεβάσμιος πατέρας Κόστνερ στο Message in a Bottle του ’99. Το 2000 έκανε το Where the Money Is, όπου είναι εξαιρετικότατος ως ο κακοποιός του γηροκομείου, και κάνει ένα απίστευτα όμορφο δίδυμο με την Λίντα Φιορεντίνο (παρεμπιπτόντως, αυτή έχει εξαφανιστεί εδώ και κάτι χρόνια και είναι κρίμα), η υπόλοιπη ταινία δεν τους ακολουθούσε όμως…Τελευταίος του ρόλος στο Road to Perdition, κακό το έβρισκα πάντα όσο κι αν προσπάθησα, ο Μέντες μου φταίει που δεν του έδινε τόνο, από τις λίγες φορές που βρήκα άβολο και τον Χανκς. Ο Νιούμαν όμως δεσποτικός, και έφτασε ξανά στα Όσκαρ, για Β’ ανδρικό, έχασε από τον Κρις Κούπερ του Adaptation (μαζί τους ο Εντ Χάρις του Hours, ο Κρίστοφερ Γουώκεν του Catch me if you can, και ο Tζων Ράιλυ του Σικάγο, λευκό θα έριχνα, άντε τον Γουώκεν με το ζόρι).