Home CinemaΚΡΙΤΙΚΕΣ

Απών ιδιοκτήτης

6 SILENCE           « -Πως ξέρεις ότι δεν υπάρχει Θεός;

-Διότι αγαπητή μου,όταν προσεύχομαι σ’ Αυτόν, ανακαλύπτω ότι απλώς μιλάω στον εαυτό μου».

Αυτός ο διάλογος, απ΄το θεατρικό του Πήτερ Μπαρνς Η ‘Αρχουσα Τάξη (1969) το οποίο ανέβηκε 3 χρόνια μετά την έκδοση του μυθιστορήματος SILENCE του Shusaku Endo, θα μπορούσε επιγραμματικά να μιλήσει για την ταινία του Martin Scorsese  SILENCE (η δεύτερη μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του ομότιτλου βιβλίου, προηγήθηκε η ταινία του Masahiro  Shinoda το 1971) και για το ζήτημα που κρύβεται στον πυρήνα της. Χωρίς να μου προκαλεί  τις απανωτές ανατριχίλες που μου είχε προκαλέσει η άλλη εξαιρετική ταινία με Ιησουίτες, The Mission (1986) του Roland Joffe, κατόρθωσε να με γοητεύσει και η όποια αγανάκτησή μου για την μεγάλη διάρκειά της− κοντά 3 ώρες− νικήθηκε απ΄την φοβερή ιστορία που μας παρουσιάζει. Θα έλεγα πως αυτή η ταινία αποτελεί την καλύτερη εισαγωγή σε ζητήματα θρησκευτικής πίστης, ανεξιθρησκείας, σύγκρουσης πολιτισμών, πολιτιστικού ιμπεριαλισμού και ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης, θέματα που θίγονται με συναρπαστικό τρόπο μέσα απ΄τις περιπέτειες δύο νεαρών Ιησουϊτών Πορτογάλων, του Σεμπάστιαν Ροντρίγκεζ και του Φρανσίσκο Γκαρούπε, οι οποίοι αναλαμβάνουν το επικίνδυνο ταξίδι στην Ιαπωνία εν μέσω άγριων διωγμών των Ρωμαιοκαθολικών Χριστιανών εκεί απ’ το καθεστώς.

Η ταινία του Scorsese αφηγείται μία ιστορία μεταστροφής ( ; ), κατίσχυσης του ενός πολιτισμού έναντι του άλλου ( ; ), δειλίας ( ; ), με την απουσία οποιασδήποτε μουσικής να κάνει ακόμα πιό βασανιστικά τα ερωτήματα και διλήμματα που προκαλεί, αυτή στον θεατή, και οι κακουχίες, δυσχέρειες,αντιξοότητες στους δυο πιστούς μοναχούς (πειστικότατοι οι Andrew Garfield, Adam Driver) που σαν άλλοι Απόστολοι πηγαίνουν στον ξένο τόπο για να βρουν τον μέντορά τους, τον πνευματικό καθοδηγητή τους Φερέϊρα για τον οποίο ακούγονται σοκαριστικά πράγματα : ο πάτερ Φερέϊρα λέγεται πως αποκήρυξε δημοσίως τον Χριστιανισμό και πλέον ζει ως Ιάπωνας θεραπευτής στο Ναγκασάκι.

Η ταινία δεν ενδείκνυται για φανατικούς, άκριτους πιστούς. Αλλά για σκεπτόμενους πιστούς, ακόμα και άθεους που τολμούν να στοχαστούν πάνω στην κωμικοτραγική κατ’ ουσίαν, φύση της πίστης : αποδέχεσαι κάτι ότι υπάρχει, χωρίς αποδείξεις, εσύ ένα κατά τα λοιπά έλλογο ον…

Διότι στην ταινία, αυτό που την διαπερνά, διαβρώνει και στοιχειώνει (μαζί και τον κοντόφθαλμο πιστό) είναι η εκκωφαντική Σιωπή (όπως δηλώνει και ο τίτλος της) του αντικειμένου λατρείας, σπουδής και διάδοσης, των δύο τόσο ορεξάτων για την αποστολή τους Ιησουϊτών. Ο Θεός λάμπει δια της απουσίας του και της σιωπής του καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, παρά τις συνεχείς κι απελπισμένες εκκλήσεις των Ιησουϊτών που ταξιδεύουν μέχρι την άκρη του κόσμου θέλοντας να φανούν αντάξιοι του Θεού (τους), βάζοντας τους εαυτούς τους σε κλονιστική του πιστεύω τους δοκιμασία.

7 SILENCE

8 SILENCE

Το πρώτο σοκ για τους δυο μοναχούς είναι η είδηση της μεταστροφής του μέντορά τους: ο Φερέϊρα είναι κάτι άλλο πλέον, από στρατιώτης του Θεού και προπαγανδιστής του Χριστιανισμού, έχει γίνει συστηματικός αρνητής του (η σκηνή της συνάντησης δασκάλου-Φερέϊρα και μαθητή-Ροντρίγκεζ είναι συγκλονιστική, ιδίως λόγω της γεμάτης παράπονο και απελπισία ερμηνείας του Andrew Garfield). Όλη η ταινία μοιάζει με σαδιστική δοκιμασία της πίστης των 2 μοναχών, η οποία κορυφώνεται με την «διαβολική» εμφάνιση (και επιχειρηματολογία-αντίλογο) του αλλαγμένου Φερέϊρα (ο Liam Neeson, αφόρητα αποστασιοποιημένος, με την ανησυχητική απονέκρωση του τσακισμένου ανθρώπου) αλλά και του απαίσιου ανακριτή  Ίνουε (ο Issey Ogata), με την στριγγή αυταρχική φωνή του, την αλαζονική ειρωνεία του και την ευρηματικότητα στους τρόπους βασανισμού των Χριστιανών που συλλαμβάνει. Η εν πολλοίς γελοία φιγούρα του κυρίου Ανακριτή, που αξιώνει  δημόσια αποκήρυξη της Χριστιανικής πίστης και περιφρόνηση των συμβόλων της, δείχνει πιστεύω τη γελοιότητα κάθε Εξουσίας που τολμάει να εισχωρήσει και να ελέγξει το άβατο της συνείδησης.

Το αποφασίζομεν και διατάζομεν του Ανακριτή, αντάμα με την  ηλίθια αντίληψη περί ταύτισης φαίνεσθαι- είναι: οι Χριστιανοί που ποδοπατούν δημοσίως την εικόνα του Χριστού, σημαίνει πως όντως τον αποκηρύσσουν. Ο ανακριτής που έχει σκεπτικό πίσω απ ΄τις χρόνιες διώξεις των Χριστιανών, δε μπορεί ή δε θέλει να σκεφτεί  το ενδεχόμενο οι διωκόμενοι απλώς να υποκρίνονται πως αποκηρύσσουν για να σώσουν τη ζωή τους. Θεωρώ κάπως άτολμο το φινάλε της ταινίας−δώρο προς τους πιστούς για να κοιμηθούν ήσυχοι πως ναί, υπάρχει Θεός, υπάρχει σωτηρία, Παράδεισος και όλα τα γνωστά ψυχοτρόπα− η οποία κατά τα λοιπά είναι ακριβώς παράδειγμα της Απουσίας του.

Σε μία χαρακτηριστική σκηνή, το ζευγάρι των Ιαπώνων κρυπτο-Χριστιανών που βαφτίζουν το παιδί τους, ρωτάει με αγωνία τους 2 μοναχούς αν τώρα που βαφτίστηκε βρίσκεται επιτέλους στον Παράδεισο όπως τους υπόσχεται αυτή η θρησκεία.   η απάντηση των μοναχών είναι χαρακτηριστική, όσο χαρακτηριστική είναι η δυνάμει διάψευση μίας συστηματικά καλλιεργημένης ελπίδας…

« Έχουμε σκεφτεί τη θρησκεία σας κι αποφασίσαμε ότι δεν τη θέλουμε» λέει ο αχώνευτος Ανακριτής στον Ροντρίγκεζ. Και ο Φερέϊρα εξηγεί στον συντετριμμένο πρώην μαθητή του πως οι Ιάπωνες αδυνατούν να συλλάβουν την έννοια ενός όντος  πάνω απ΄τον άνθρωπο, γι αυτό και αρνούνται τον Χριστιανισμό. «Κι εγώ προσεύχομαι.    δεν βοηθάει» λέει ο Φερέϊρα στον Ροντρίγκεζ σαν συνήγορος του Διαβόλου. Πιστεύουμε (στο Θεό), όπως ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο που θα έρθει να μας βοηθήσει/σώσει. Η ελπίδα είναι το ισχυρότερο ψυχοτρόπο ως γνωστόν, γι αυτό και το φινάλε της ταινίας κάνει το χατήρι στους απανταχού Χριστιανούς κι αφήνει να τρυπώσει ο Θεός.   ο «ηττημένος μοναχός» Ροντρίγκεζ κατέληξε όπως ήθελαν οι Γιαπωνέζοι ή όπως ήθελε αυτός; είναι νίκη το να υπάρχεις λανθάνων και χωρίς να εκδηλώνεσαι, άραγε;

(Left) Liam Neeson as Father Ferreira in the film SILENCE by Paramount Pictures, SharpSword Films, and AI Films

Issey Ogata plays Inoue in the film SILENCE by Paramount Pictures, SharpSword Films, and AI Films

4 SILENCE

 

Κατερίνα Καρά

Την πρώτη ταινία την είδε πριν πολλά χρόνια σε συνοικιακό σινεμά. Τραυματική εμπειρία... Επική η ταινία. Από τότε δηλώνει ανερυθριάστως ότι οι ταινίες (όπως και τα βιβλία) την έχουν πάρει κανονικά στο λαιμό τους. Πιστεύει ότι το σινεμά, όπως και η Τέχνη γενικώς, ΔΕΝ θα πεθάνει ποτέ, επειδή η τρισάθλια πραγματικότητα ειρωνεύεται χοντρά τις προθέσεις και τα όνειρά μας... Άρα κάπως πρέπει να αποδίδεται δικαιοσύνη.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *