Ένας ευυπόληπτος άνδρας

 

 

Ενας άνθρωπος που δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα , και κυριολεκτώ, δεν έχει καμία προσλαμβάνουσα  για Ναζισμό/Χιτλερικό Φασισμό, για τον κομπλεξικό και παρανοϊκό (αμφιβάλλω όμως αν και ακαταλόγιστο) εισηγητή του, τα σύμβολά του κ.λ.π. και παρακολουθήσει το αριστούργημα του Juraj Herz  SPALOVAC MRTVOL (THE CREMATOR)  , έτους 1969 παρακαλώ ( βασισμενο στο βιβλίο του Ladislav Fuks , ο οποίος έγραψε το σενάριο μαζί με τον σκηνοθέτη) , πως  θα το εκλάβει άραγε;  Τι επίδραση θα έχει πάνω του; Το ερώτημα  το έθεσα στον εαυτό μου, προσπαθώντας να συνέλθω απ΄το σοκ που υπέστην βλέποντας  αυτή την ταινιαρα. Λέω προκαταβολικά,  ότι δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα σε dvd- εξ όσων γνωρίζω τουλάχιστον- μπορείτε όμως να τη βρείτε ολόκληρη στο youtube. Σε κάθε περίπτωση, εξασφαλιστε ελληνικούς ή αγγλικούς υποτίτλους γιατί οι διάλογοι (εξ ολοκλήρου στα τσέχικα) είναι εκ των ών ουκ άνευ  για την πληρη απόλαυσή της.

Θεωρω πάντως ότι πρωτίστως απευθύνεται  στους έχοντες ιστορική μνήμη. Τα άπαιχτα, πλήρη συμβολισμών (ιστορικά φορτισμένων) και ερμηνειών πλάνα της -προσέξτε ιδιαίτερα την μυστηριώδη μακρυμαλλούσα γοτθική φιγούρα , που εμφανίζεται μόνο (; ) στον πρωταγωνιστή, και είναι  εξόχως επιδραστική-  οι διάλογοι, οι κινήσεις που παραπέμουν στο ναζιστικό καθεστώς (αλλά και το δηλώνουν και απερίφραστα) ειναι αδύνατον να μην βαρέσουν καμπανάκι στο μυαλό του σκεπτόμενου και προσεκτικού θεατή.

 

Ο κύριος  Κόπφρκινγκλ, Αυστριακός , μ’εμπειρίες πολέμου, ευσυνείδητος και αφοσιωμένος μέχρι μονομανίας, υπάλληλος  του αποτεφρωτηρίου της περιοχής (κρεματόριο αλλιώς…), με  φιλοδοξία να   προαχθεί επιτέλους σε διευθυντή αυτού του “ναού του θανάτου που υπηρετώ χρόνια”, όπως λεει μ ‘ανυπόμονη πίκρα, αρκετά ευκατάστατος οικογενειάρχης (ας είναι καλά η περιουσία της κατά το ήμισυ Εβραίας συζύγου του- την υποδύεται η Vlasta Chramostova), ολοστρόγγυλος και αηδιαστικός, με μια σύζυγο που μάλλον έχει τρομοκρατηθεί με τις εμμονές περί αποτέφρωσης του θανατόφιλου αντρούλη της,  και που ίσως – η σύζυγος- ψυχανεμίζεται το κακό που σέρνεται ύπουλα και αθόρυβα κάτω απ΄τα χαλιά του αστικού σπιτιού τους, το οποίο αντηχεί κλασσική μουσική ,διότι ο κύριος Καρλ Κόπφλκινγκλ είναι λάτρης της μουσικής ,της ομορφιάς και της γυναίκας του που της αποκαλεί μονίμως “άγγελέ μου”.

Ο Καρλ που ανησυχεί οτι δεν  κάνει   αρκετά γιαυτήν και την “τέλεια και αρμονική οικογένειά μας”, γιαυτο για να του φύγει το σεκλέτι της ανεπάρκειας, κάθε τρίτη Πέμπτη  του μήνα,  ξεχαρμανιάζει σε έναν οίκο ανοχής όπου η αγαπημένη του πόρνη, εχει τη φάτσα της γυναικούλας του ( η ειρωνεία σπάει κόκκαλα σας λέω).

Η ταινία  του  Herz  είναι απ΄ αυτές  που σε προκαλούν να διαβάσεις ολόκληρη βιβλιοθήκη , για να βρείς  τις λέξεις και τα νοήματα που θ’ αποδώσουν  στο έπακρο  τα συγκλονιστικά που εκτυλίσσονται επί της οθόνης. Με ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟΥΣ  ηθοποιούς, προεξάρχοντος του απερίγραπτου Rudolf  Hrusinsky , ο οποίος υποδύεται τον κύριο  Κόπφρκινγκλ, ένα απεχθές και γλοιώδες ον, που λατρεύει τη Γερμανία και τον Φύρερ της, και ανησυχεί τα μάλα, μήπως δεν είναι αγνό το αίμα του. Μήπως δεν έχει το  σωστό  αίμα  που θα του εξασφαλίσει την είσοδο και παραμονή στον παράδεισο Ελευθερίας, Δικαιοσύνης και Ηθικής που θα δημιουργήσει ο Φύρερ βεβαίως.

Όχι πείτε μου παρακαλώ, πως θα γεμίσει το αίμα του  γερμανοσφαίρια ;

 

 

Ταινία που πρέπει να τη δεις δύο και τρείς φορές  για ν’απολαύσεις τον πανεξυπνο , ειρωνικό, και πλήρη κατάμαυρου χιούμορ τρόπο, με τον οποίο παρουσιάζεται στον θεατή το “χτίσιμο”  του  ναζιστή. Είμαι σχεδον σιγουρη ότι οι συντελεστές γνωριζαν το προγενέστερα εκδοθέν βιβλίο της Χάνα  Άρεντ  Ο ΑΪΧΜΑΝ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ (1963)  στο οποιο αναπτύσσει την περίφημη θεωρία της περί κοινοτοπίας του κακού. Είναι απερίγραπτα όσα βλέπουμε στην οθόνη, και η αξία αυτής της ταινίας  έγκειται στο ότι παρουσιάζει το καλο και το κακό  να μην χωρίζονται από μέγα χάσμα:

αποτελούν τις δύο πλευρές  του ίδιου νομίσματος, η ίδια επιχειρηματολογία που χρησιμοποείται για να δικαιολογήσει  μια κατ’αρχήν αγαθή πράξη μπορει να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει και  τ’ανομολογητα , τα φρικτά, τα εγκλήματα. Η μέγιστη αξία του πονήματος του Herz,  όπως προείπα, εγκειται στην απεικόνιση της   “γέννησης” του οπαδού του Ναζισμού.

Πως ένας φαινομενικά  ακίνδυνος άνθρωπος, με μία φαινομενικά ακίνδυνη εργασία (τι κάνει; προσφέρει εναλλακτικό τρόπο ταφής σε όσους το επιθυμούν, για την ακρίβεια σε όσους πειστούν  να   το επιθυμήσουν), φτάνει στο σημείο να διαπράξει εγκλήματα ακόμη και σε βάρος του στενού του περιβάλλοντος, σκέφτεται την εξόντωση  ανθρώπων ως αναγκαία  και απαραίτητη , και δηλώνει συνεπαρμένος στον μαλάκα ναζιστή υπουργό, που του ζητάει να ηγηθεί ενός ευρύτερου οργανισμού  για μαζικες αποτεφρώσεις, ‘οτι μπορεί να  φανταστεί  “μηχανήματα για αποτέφρωση μεγάλων αριθμών με τη μία. Για να ελευθερώσουμε όσες περισσοτερες ψυχές γίνεται απ΄τις συμφορές της ύπαρξης “.

Απίστευτη η σχετική σκηνή όπου ο Καρλ μιλάει έχοντας πίσω του τμήμα του εφιαλτικού πίνακα του Hieronymus Bosch  που απεικονίζει την Κόλαση.

Ο Herz  βαθμιαία , με ένα εξυπνο μοντάζ και κυρίως με το εξαίρετο σενάριο, δείχνει  στον θεατή ότι οι πιό στυγνοί  εγκληματίες είναι , μπορούν να ειναι ,αυτοί ακριβώς που δεν περιμένεις. Η συνύπαρξη  στον άνθρωπο  και του καλού και του κακού, καθιστά  με την κατάλληλη  προετοιμασία κι ανατροφή , δυνατή  την κυριαρχία του κακού. Ο κύριος Καρλ κολλημενος με τη Βουδιστική φιλοσοφία, φαντασιώνεται οτι θα γινει ο νεος Δαλάϊ Λάμα και θα σώσει την ανθρωπότητα απ’ τα βάσανα της υπαρξης. Με το ζόρι.

Διότι  “οι μόνες βεβαιότητες είναι ο Φύρερ μας και ο θανατος” λεει δημοσίως , στην κηδεία της συζύγου του, και θυμιζει ανατριχιαστικά τον Χίτλερ.

Ταινία- κόσμημα που παίρνει τη θέση της στον καταλογο των ταινιών με θέμα το Ναζισμό.

Ο πρωταγωνιστής της άξιζε χίλια βραβεία πιστεύω, για την πειστικότατη ερμηνεία του. O δε  Milos Vognic  υποδυόμενος εξαιρετικά τον υποταγμένο πλήρως στα πατρικά κελεύσματα  γιό Μίλι, αποτελεί χαρκτηρτιστικό παραδειγμα  ανατροφής του στυλοβάτη τέτοιων καθεστώτων.

Μια έξοχη ταινία-υπενθύμιση της φράσης “ο δρόμος προς την Κόλαση είναι στρωμένος με αγαθές προθέσεις” (βλ. επιθυμία διασωσης της ανθρωπότητας, πίστη σε ανώτερη Ηθικη ταξη και επιβολη της με καθε μέσο κ.λ.π).

Φοβού τα συνεσταλμένα προβατα που ορέγονται κρυφά,  να γίνουν λύκοι.

 

 

                  Στον Μάκη