15o ΦΝΘ: Παγωμένη Ανθρωπολογική Ματιά

Ένα τρομερά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ από ανθρωπολογικής απόψεως που προβλήθηκε ήταν το διάρκειας 76 λεπτών δανέζικο Χωριό στην άκρη του Κόσμου (Village at the end of the World) των Sarah Gavron και David Katznelson. . Στην αρχή προβλήθηκε το 28λεπτο “Αβγό για Ενθύμιο” (the Forget-Me-Not Egg) του Mohammadreza Frarzad.

Ένα αβγό για ενθύμιο:

Ένας μοναχικός γεράκος, ο Μοχάμετ Μοχέμπι μας ξεναγεί σε μια τυπική μέρα της ζωής του. Έχοντας χάσει την κόρη του Λέιλα,  νοιώθει διχασμένος όπως η οθόνη που συχνά κόβεται στη μέση. Ζεί πουλώντας 5 αυγά από ένα “σπίτι” κοτέτσι και 5 από ένα άλλο και μας κάνει να διερωτόμαστε αν θα γινόταν κάποιος να επιβιώσει έτσι στη χώρα μας.  Η μοιρολατρική νοοτροπία του “ο Θεός δίνει, ο Θεός παίρνει”είναι διάχυτη. “Οι κότες κάνουν υπομονή, τους παίρνουμε τα αβγά, τους δένουμε τα πόδια τις γυρνάμε ανάποδα κι όμως δεν βγάζουν άχνα. Κόρη από τότε που έφυγες έπεσε κατάρα, η αγελάδα δεν κάνει γάλα, ο κόκκορας δε λαλεί κι οι κότες δεν κάνουν αβγά”. Κάθε χρόνο η κόρη του του ζητούσε να της χαρίσει ένα βαμμένο αβγό. Η απώλεια πλέον αφήνει χώρο μόνο στις αναμνήσεις καθώς η βασανιστική μοναχικότητα της τρίτης ηλικίας καταπιάνεται με ερωτήματα όπως η κότα έκανε το αβγό (ή το ανάποδο) για να πολεμήσει την ανία. Δεν έχει να δώσει πολλά ίσως λίγο γκρίνια και χιούμορ στη σχέση του με τη γυναίκα του και σουρεάλ τζάζ ήχους -αλήθεια αυτό πως κόλλησε;

Ένα χωρίο στην άκρη του Κόσμου:

Αν υπήρχε βραβείο φωτογραφίας στο φεστιβάλ πιστεύω θα έπρεπε να την πάρει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ για τις απίστευτες εικόνες του και τα χρώματα του, όσο και τα μαγευτικά τοπία που μας δείχνει. Βρισκόμαστε στη Γροιλανδία, σχεδόν στο τέλος του χάρτη. Εκεί υπάρχει ένα γραφικό χωριουδάκι που φαίνεται -εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον- ξεχασμένο από το χρόνο. Η κινηματογραφική ομάδα παρακολουθεί όλες τις αλλαγές των εποχών και πετυχαίνει μια βαθιά ανάλυση των κατοίκων που θα ζήλευαν πολλοί ανθρωπολόγοι. Ξεκινάμε από το χωριό “όσο ο ήλιος κάνει κύκλο” όπου είναι ζωντανό και χαρούμενο και θυμίζει το αποκομμένο γαλάτικο χωριό του Αστερίξ. Στην πρώτη αυτή ενότητα θα γνωρίσουμε τους βασικούς χαρακτήρες μας από τα 59 άτομα του χωριού, αυτούς που θα παρακολουθήσουμε για τον ενάμιση χρόνο που θα ακολουθήσει, κυρίως του Λαρς και του Ιλαγκουάτ. Ο 16χρονος Λαρς Κρίστιαν Κρούσε, ο κεντρικός μας ήρωας νοιώθει εγκλωβισμένος σε μια παρουσίαση που θυμίζει το πολύ καλό ισλανδικό “Απόδραση”. Σε μια μικρή κοινότητα χωριού τίποτα δε μένει κρυφό αλλά και πολλά δε λέγονται φωναχτά. Οι περισσότεροι κάτοικοι δεν έχουν φύγει ποτέ από το χωριό κι όμως διατηρούν επαφή με τον έξω κόσμο και συχνά θα μας εκπλήξουν. Το μοντέρνο κούρεμα, το σκουλαρικάκι στο αφτί, μαξιλαράκια liverpool στο κρεβάτι ή υπερσύγχρονος υπολογιστής θα μας δώσουν να καταλάβουμε ότι το χωρουδάκι είναι πολύ περισσότερο “μέσα στα πράγματα” από όσο θα φανταζόμασταν! Από την άλλη ο Ιλαγκουάτ ο “σκατιάρης” του χωριού, υπεύθυνος για τον καθαρισμό των βόθρων και λυμμάτων νοιώθει ότι κάνει την πιο σημαντική δουλειά και όλοι λένε ότι είναι το ρολόι του χωριού! Αν δε δουλέψει αυτός σταματάνε όλα. Σε μια κοινότητα που κινδυνεύει να παύσει να υφίσταται αν το πλοίο ανεφοδιασμού σταματήσει να περνά και τα παιδιά δεν έχουν μέλλον αν δεν φύγουν για άλλα μέρη η δουλειά του δασκάλου αλλάζει νόημα.

Το δεύτερο μέρος “η εποχή του χειμώνα στον αέρα”, λίγο πριν την απομόνωση του χωριού στο κρύο και το σκοτάδι  της “εποχής του σκότους” που ακολουθεί κάνουν τους κατοίκους περισσότερο εσωστρεφείς. Ο σκηνοθέτης παίρνει το χρόνο να δείξει το έντονο φαινόμενο του αυξημένου ποσοστού αυτοκτονιών (όπως και της κατάθλιψης και του αλκοολισμού) που βασανίζει τις βόρειες περιοχές. Η εποχή προσφέρεται για κυνήγι όπου βλέπουμε πως συμμετέχει όλο το χωριό και ο καθένας έχει το πόστο του και το ρόλο του αλλά και το μερίδιο του στη φύρα. Είναι το πιο αρχέγονο σημείο της ταινίας. Η έντονη αντίθεση έρχεται με την άνοιξη και τον ερχομό των τουριστών. Αυτό είναι για εμένα το πιο σαρκαστικά ειρωνικό και σημαντικό μέρος της ταινίας. Αριστοτεχνικά αποκαλύπτει μεγάλες αλήθειες για τις ξεχασμένες περιοχές. Η εμπορευματοποίηση των πάντων ντύνει τα παιδιά με παραδοσιακές φορεσιές και ο Ιλαγκουάτ μεταμορφώνεται σε έναν έξοχο ξεναγό. Είναι η ευκαιρία του χωριού να φανεί στον υπόλοιπο κόσμο,  ο οποίος όμως δεν θέλει να το δει όπως είναι αλλά σαν μια διαστρεβλωμένη εκδοχή αυτού που έχει στο μυαλό του για την παράδοση ή την ιστορία του. Οι δηλώσεις των τουριστών όσο και τα πλάνα από τα παιδάκια με τις παραδοσιακές φορεσιές που μπαίνουν από το laptop στο facebook που αντιπαραβάλλονται κλείνουν το μάτι στο θεατή βάζοντας τον από τη μεριά αυτών που έχουν τη γνώση σαν ένα αστείο που εξελίσσεται αλλά το γνωρίζουν μόνο οι μισοί.  Το τελευταίο μέρος πάει ένα βήμα πιο μπροστά δείχνοντας μας πλάνα και σχέδια των ηρώων αλλά και του χωριού θυμίζοντας μας ότι τα μυαλά στην επαρχία πολλές φορές παίρνουν περισσότερες στροφές από τα δικά μας στις μεγαλουπόλεις. Μια πραγματικά πολύ ολοκληρωμένη και καλή μελέτη.