Χωρίς Μέτρο (Whiplash)
Ένας νεαρός ντράμερ σε τζαζ ορχήστρα γίνεται μέλος μιας μουσικής ομάδας με έναν σκληρό καθηγητή. Και ενώ τα καψόνια που περνάει θυμίζουν περισσότερο Full Metal Jacket, παρά μαθητική ορχήστρα, οι προσβολές προκαλούν αβίαστο γέλιο. Ο νεαρός Άντριου Νέιμαν θέλει να γίνει σπουδαίος τζαζίστας. Θα βρεθεί, ωστόσο, αντιμέτωπος με την σκληρότητα του καθηγητή του και θα νιώσει να πιέζεται όλο και περισσότερο.
Τα «καψόνια» που περνάει ο φιλόδοξος μουσικός -έχει την αίσθηση ότι θα γίνει ένας από τους μεγάλους τζαζίστες- θυμίζουν περισσότερο το Full Metal Jacket του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, παρά μαθητική ορχήστρα. Όχι τυχαία, ο Τζ.Κ.Σίμονς, ο οποίος ερμηνεύει τον σκληρό καθηγητή και είναι ίσως το μόνο «σίγουρο» Όσκαρ στην κατηγορία του Β’ Ανδρικού Ρόλου, έχει πολλά κοινά με τον drill instructor, τον στρατιωτικό διοικητή που προσβάλει με τρόπους απίθανους τους φαντάρους του. Οι προσβολές του Σίμονς προκαλούν αβίαστα το γέλιο μαζί με την αμηχανία.
Στο Χωρίς Μέτρο ο Μαύρος Κύκνος συναντά τη τζαζ μουσική –αν και το Whiplash δεν διαθέτει την ένταση και το βάθος της ταινίας του Ντάρεν Αρονόφσκι. Αρκετά από τα θέματα που είδαμε και στον Μαύρο Κύκνο υπάρχουν και εδώ: η επιτυχία, το ιδανικό της υψηλής τέχνης, το να φέρνεις τον εαυτό σου στα όριά του, το να ξεπερνάς αυτά τα όρια, το να επιδιώκεις την αποδοχή των ανωτέρων σου και κυρίως η ιδιότυπη σχέση θαυμασμού – μίσους μαζί τους.
Η ταινία του Ντάμιεν Σαζέλ, η οποία βασίζεται στην μικρού μήκους του ίδιου -όπου πρωταγωνιστούσε και πάλι ο Τζ.Κ.Σίμονς, αλλά όχι ο Μάιλς Τέλερ- βασίζεται στις ίδιες τις εμπειρίες του σκηνοθέτη. Ο Σαζέλ συμμετείχε σε μία επιτυχημένη τζαζ ορχήστρα και έχει παραδεχθεί ότι για χρόνια, αυτό που τον κινούσε δεν ήταν η απόλαυση για τη μουσική, αλλά ο φόβος.
Το Χωρίς Μέτρο (whiplash σημαίνει καμτσικιά) διαθέτει όμορφη φωτογραφία -ωραία φωτισμένες αίθουσες πρόβας, υποφωτισμένοι διάδρομοι, όμορφα νυχτερινά πλάνα-, και μία ενδιαφέρουσα χρωματική παλέτα. Ζεστά χρώματα στις αίθουσες της πρόβας (καφέ, κίτρινο), ψυχρά στην καθημερινότητα του ήρωα (με μία απόχρωση του πράσινου) που κατά κάποιο τρόπο μεταδίδουν και τη βασανισμένη συναισθηματική κατάσταση του ήρωα της ταινίας Άντριου. Παρά τις προσβολές, το άγχος, την πίεση, ο Άντριου νιώθει ο εαυτός του μόνο όταν παίζει ντραμς. Ο υπόλοιπος κόσμος είναι για αυτόν τόσο πηγή άγχους, όσο και μία «ενόχληση» στο έργο του.
Πολλά έχουν ειπωθεί για την ερμηνεία του Τζ.Κ.Σίμονς και όσα έχουν ειπωθεί είναι σωστά. Ο διευθυντής της ορχήστρας είναι ένας άνθρωπος που όλοι φοβούνται. Ο ίδιος θεωρεί ότι επιτελεί υψηλό έργο, ότι πρέπει να ανκαλύψει τον επόμενο Τσάρλι Πάρκερ, ότι η πίεση και η σκληρότητα είναι ο τρόπος για να γίνει αυτό και όχι το να σου χαϊδεύουν τα αυτιά. Εξαιρετικός από την αρχή έως το τέλος, γεμάτος εσωτερική δύναμη και ενέργεια, δίνει μία πυρετώδη ερμηνεία που βασίζεται τόσο στον λόγο, όσο και στην ένταση των κινήσεων.
Αλλά και ο Μάιλς Τέλερ είναι πολύ καλός. Ο… Τζον Κιούζακ της νέας γενιάς κυκλοφορεί σε μεγάλο μέρος της ταινίας με ένα αυτάρεσκο ύφος, θεωρώντας ότι είναι ένας από τους σπουδαιότερους τζαζίστες που υπάρχουν. Στόχος του είναι μόνο να τα καταφέρει. Οτιδήποτε άλλο είναι απλά εμπόδιο. Καθώς οι προσβολές από τον καθηγητή του θα αυξάνονται, θα αρχίσει να αναρωτιέται για την ικανότητά του αυτή. Εδώ ο Τέλερ κάνει κάτι σπουδαίο: ισορροπεί ανάμεσα στο ευάλωτο και το αυτάρεσκο και αυτός είναι ένας δύσκολος συνδυασμός, αλλά τα καταφέρνει.
Ο Σαζέλ κινηματογραφεί κάθε πρόβα, κάθε μουσικό κομμάτι με ένταση. Δεν πρόκειται απλά για ένα ακόμα μουσικό κομμάτι, αλλά για ΤΟ μουσικό κομμάτι και για κάτι ακόμα πιο σημαντικό που διακυβεύεται. Αυτό αφήνει να εννοηθεί έξυπνα η σκηνοθεσία, ακόμα και αν δεν ισχύει.
Η ταινία απευθύνεται ιδιαίτερα στους λάτρεις της τζαζ μουσικής. Όσοι αγαπούν τη τζαζ θα λατρέψουν την αίσθηση του ρυθμού που τη διαποτίζει. Οι υπόλοιποι πολύ πιθανό να δυσανασχετήσουν –τουλάχιστον με τη μουσική που αποτελεί και την «καρδιά» της.
Τελικά να τη δω;
Μία ενδιαφέρουσα ταινία που αναφέρεται στις απογοητεύσεις και την προσπάθεια, με όμορφα πλάνα, δύο υπέροχες ερμηνείες (ειδικά από τον Σίμονς), γεμάτη «ρυθμό» και ένταση.
