ΚΑΝΝΕΣ 2022

Τελετή λήξης

Εκπλήξεις, απορίες  και πολλαπλές βραβεύσεις

Της M.G.Vagenas

Μετά από δέκα έντονες ημέρες προβολών, συζητήσεων, συνεντεύξεων Τύπου, πάρτι και επίσημων περασμάτων από το περιβόητο κόκκινο χαλί, για άλλη μια φορά και φέτος η  φρενίτιδα του Φεστιβάλ των Καννών κορυφώθηκε με την τελετή λήξης της εκδήλωσης.

Είκοσι δύο ταινίες μεγάλου μήκους διεκδικούσαν φέτος τον πολυπόθητο Χρυσό Φοίνικα καθώς και τα υπόλοιπα, εξίσου σημαντικά, βραβεία του φεστιβάλ.

Κάνοντας έναν απολογισμό μπορούμε να πούμε πως η φετινή σοδιά ταινιών του κυρίου τμήματος των Καννών, της Selection officielle, ήταν γενικότερα καλή χωρίς ωστόσο να μας παρουσιάσει κάποιο έργο ικανό να κάνει τη διαφορά, ξεχωρίζοντας σαφώς από τα υπόλοιπα σαν ένα απόλυτο αριστούργημα.

Έμενε λοιπόν να ανακαλύψουμε ποιες ταινίες, ανάμεσα από αυτές που ενδεχομένως είχαν κριθεί σαν οι πιο αξιοσημείωτες από τους θεατές του φεστιβάλ, θα βρισκόντουσαν στην τελική επιλογή της κριτικής επιτροπής με πρόεδρο φέτος τον Γάλλο ηθοποιό Vincent Lindon.

Ως συνήθως, οι περισσότερες προβλέψεις για τους πιθανούς νικητές έπεσαν έξω: ακόμα μια φορά οι επιλογές της κριτικής επιτροπής κατάφεραν, καλώς ή κακώς, να μας εκπλήξουν όλους.

Η πρώτη έκπληξη ήταν αυτή του πολλαπλασιασμού των βραβείων: από τις 22 ταινίες, βραβεύτηκαν φέτος οι δέκα, δηλαδή σχεδόν οι μισές από  όσες συμμετείχαν στο διαγωνισμό. Το Grand prix du jury καθώς και το Prix du Jury απονεμήθηκαν σε δύο ταινίες ex-aequo, επιπλέον, φέτος, κατόπιν αιτήματος της κριτικής επιτροπής, καθιερώθηκε ένα νέο βραβείο: το Ειδικό Βραβείο Εβδομηκοστής Πέμπτης Επετείου.

Όσοι περίμεναν να δουν μια σαφή γραμμή καθώς και τολμηρές, θαρραλέες τοποθετήσεις στις επιλογές των κριτών σίγουρα απογοητεύτηκαν.

Η επιτροπή φαίνεται πως θέλησε, κατά  κάποιο τρόπο,  να ευχαριστήσει τους πάντες χωρίς  έναν πραγματικό οραματισμό, καταφέρνοντας να συμπεριλάβει, όπως είπαμε και πριν, περισσότερες ταινίες από ό,τι συνήθως στα βραβεία. Μεγάλη δε έκπληξη προκάλεσε, η απόφαση της να απονείμει ex-aequo βραβεία, σε  ταινίες που βρίσκονται κυριολεκτικά στους αντίποδες.

Στα πλαίσια αυτών των κάπως συναινετικών  και συγκεχυμένων επιλογών, σίγουρα την  μεγαλύτερη έκπληξη αποτέλεσε η απονομή του Χρυσού Φοίνικα στον Ruben Östlund για το Triangle of Sadness.  Αν και η ταινία εκτιμήθηκε από πολλούς κριτικούς, δεν έπεισε τους πάντες και συζητήθηκε πολύ .

“Αυτή η ταινία μας σόκαρε!” δήλωσε ο πρόεδρος Lindon ανακοινώνοντας τον νικητή. Αυτό το βραβείο εκφράζει την επιθυμία της κριτικής επιτροπής να τιμήσει μια ταινία που γενικότερα αμφισβητεί τις αξίες της καταναλωτικής κοινωνίας, δίνοντας έτσι έναν κάπως “πολιτικό” χαρακτήρα σε αυτή την επιλογή.

Ο Östlund, στον όποιον είχε είδη απονεμηθεί ένας Χρυσός Φοίνικας το 2017 για το The Square, εντάσσεται έτσι σε εκείνη την επίλεκτη ομάδα σκηνοθετών που έχουν βραβευτεί δύο φορές μαζί με τους: Shoei Imamura, Ken Loach, Francis Ford Coppola, Michael Haneke, Bille August, Emir Kusturika και τους αδελφούς Dardenne.

 Το  Triangle of Sadness,  μια καυστική σάτιρα του κόσμου των δισεκατομμυριούχων, σκηνοθετημένη με εξαιρετική δεξιοτεχνία, μας προσκαλεί σε μια πολυτελή θαλαμηγό μαζί με τους πρωταγωνιστές της, βυθίζοντάς μας σε μια περιπέτεια που είναι ταυτόχρονα ξεκαρδιστική και εντελώς κυνική.  Αποκορύφωμα της είναι μια τρελή σκηνή καταιγίδας, κατά την οποία όλος αυτός ο όμορφος κόσμος  βυθίζεται σε έναν χείμαρρο περιττωμάτων.

Η ταινία αυτή, μεγάλο μέρος του οποίου γυρίστηκε στην Ελλάδα με συμπαραγωγό τη Heretic films, αναμφίβολα αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία για τις παράγωγες Made in Greece.

Tο Grand prix du jury που απονεμήθηκε ex-aequo στο Close, τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Βέλγου σκηνοθέτη Lukas Dhont, και στο Stars at Noon της Claire Denis άφησε τους πάντες άναυδους αντιπαραθέτοντας δύο έργα που δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικά το ένα από το άλλο.

Με έναν έντονο λυρισμό, το Close μας αφηγείται την ιστορία μιας φιλίας μεταξύ δύο νεαρών αγοριών που συγκρούονται με τις προκαταλήψεις που υπαγορεύει η σεξουαλική κανονικότητα, ωθώντας τον έναν από αυτούς να απομακρυνθεί από τον άλλο με  τραγικές συνέπειες. Δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην έκφραση των προσώπων των νεαρών της χαρακτήρων η ταινία, που κατακλίνεται από έναν χείμαρρο συναισθημάτων, έκανε το κοινό να δακρύσει και χειροκροτήθηκε  δέκα ολόκληρα λεπτά στην πρεμιέρα της.

 Ωστόσο, παρά την αξιοθαύμαστη ερμηνεία του πολύ νεαρού πρωταγωνιστή της, του Eden Dambrine,  και την εξαιρετική παρουσία της Emilie Dequenne ως μητέρα του φίλου του, το Close σεναριακα δεν είναι τόσο πειστικό όσο το Girl, το συγκλονιστικό ντεμπούτο του Lukas Dhont, που τιμήθηκε με την Camera d’Or το 2018. Επιλέγοντας μια ελλειπτική αφήγηση, ο Dhont,  δεν καταφέρνει να διερευνήσει πλήρως τις συνέπειες του δράματος που περιγράφει και να διεισδύσει  βαθύτερα στον πόνο και τους προβληματισμούς των χαρακτήρων του.

Το βραβείο που απονεμήθηκε στο Stars at Noon της Claire Denis, ένα πολιτικό θρίλερ με  φόντο μια ιστορία πάθους μεταξύ δύο ξένων στη Νικαράγουα την εποχή του εμφύλιου, άφησε άφωνους τους πάντες. Η ταινία, που χάνεται σε μια ανιαρή αφήγηση, είναι σίγουρα από τις λιγότερο επιτυχημένες του σκηνοθέτηδας, η επιβράβευση της μπορεί να ερμηνευτεί μόνο σαν ένα είδος άτυπου βραβείου για το σύνολο της καριέρας της.  Αναμφισβήτητα η γνώμη του Vincent Lindon, θαυμαστή του ταλέντου της Claire Denis, με την οποία έχει γυρίσει τρεις ταινίες, πρέπει να βάρυνε αρκετά στη λήψη αυτής της απόφασης.

Εξίσου αλλόκοτη είναι η βράβευση ex-aequο  δύο διαμετρικά αντίθετων ταινιών, όπως το EO του Jerzy Skolimowski και το Les Huit Montagnes των Charlotte Vandermeersch και Félix Van Groeningen με το  Prix du jury, που παραδοσιακά αναδεικνύει ιδιαίτερα καινοτόμα κινηματογραφικά έργα.

Παραδόξως, μεταξύ αυτών των δύο ταινιών, η πραγματικά καινοτόμος ταινία είναι αυτή του Skolimowski. Ο ογδόντατετράχρονος πολωνός σκηνοθέτης κατάφερε να δημιουργήσει ένα φρέσκο, απίστευτα ευρηματικό και οραματικό έργο, επανεξετάζοντας με ίστρο το αριστούργημα του Bresson, Au Hazard Balthazar (1966),  την ιστορία ενός άτυχου, κατατρεγμένου γάιδαρου. Αντίθετα με όλους τους άλλους βραβευμένους που έσπευσαν μα ευχαριστήσουν τις οικογένειες και τους συνεργάτες τους, ο Skolimovski- με απόλυτη επισημότητα- ευχαρίστησε, ένα προς ένα, αποκλειστικά τα έξι γαϊδούρια που πρωταγωνιστήσαν στην ταινίας του.

Με φόντο τη μεγαλοπρεπή φύση των Δολομιτών, το Les Huit Montagnes των Charlotte Vandermeersch και Félix Van Groeningen μας αφηγείται μια ιστορία φιλίας μεταξύ δύο νέων ανδρών εκ των οποίων  ο ένας παιδί της πόλης και ο άλλος γέννημα θρέμμα του βουνού, ακολουθώντας τους για τρεις δεκαετίες. Αρκετά επιφανειακή πάρα τις όμορφες εικόνες στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει την σχέση του ανθρώπου με την φύση του βουνού και χωρίς καινοτόμο αισθητική, η ταινία είναι μάλλον mainstream και γι’ αυτό είναι πολύ περίεργο  που βραβεύτηκε με την συγκεκριμένη διάκριση .

Τρία χρόνια μετά τον Χρυσό Φοίνικα και τον παγκόσμιο θρίαμβο του Parasite, ο Park Chan-wook βραβεύτηκε επάξια με το Βραβείο σκηνοθεσίας για το Decision to leave, την ιστορία ενός αντισυμβατικού αστυνομικού που ερωτεύεται την σύζυγο του θύματος και βασική ύποπτη για τη δολοφονία του. Φιλμ νουάρ που αντλεί έμπνευση από τις κλασικές ταινίες του είδους – το Vertigo είναι μία από τις πολλές αναφορές της- η ταινία αυτή, αν και  εξαίρετα ευρηματική από αισθητική άποψη,  είναι συχνά δυσανάγνωστη και ομιχλώδης.

Δύο βραβεία αντανακλούν την επιθυμία της κριτικής επιτροπής να δώσει και πολιτικό νόημα στις επιλογές της. Το βραβείο σεναρίου απονεμήθηκε στον γεννημένο στην Αίγυπτο Σουηδό Tarik Saleh για το εξαιρετικό του Boy from Heaven. Μετα το πολύ πετυχημένο  ντεμπούτο του με το πολιτικό θρίλερ Cairo Confidential (2017), ο σκηνοθέτης μας καλεί να διεισδύσουμε στα μυστικά του περίφημου Πανεπιστημίου Al-Azhar του ΚαÏρου, κορυφαίου πνευματικού κέντρου του σουνιτικού Ισλάμ, με μια ταινία θρησκευτικής κατασκοπείας που, διερευνώντας την άγρια πάλη για την εξουσία, μας κρατάει με κομμένη την ανάσα, μέχρι το τελευταίο λεπτό με συνεχείς ανατροπές.  

Ξεκάθαρα πολιτικό είναι το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας στη Zar Amir Ebraimi, μια Ιρανή τηλεοπτική σταρ που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Ιράν λόγω ενός σκανδάλου σεξουαλικής φύσης. Η ηθοποιός βραβεύτηκε για τον ρόλο της ως δημοσιογράφος στο Holy Spider του Ali Abassi. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από ένα πραγματικό περιστατικό που διαδραματίστηκε στην Μασχάντ, όπου ένας οικογενειάρχης αποφάσισε να “καθαρίσει” την πόλη από τις πόρνες, σκοτώνοντας  δεκαέξι γυναίκες. Αντιμέτωπη με την αμέλεια της τοπικής αστυνομίας, μια νεαρή δημοσιογράφος είναι αποφασισμένη να βρει τον δολοφόνο με κάθε τρόπο. Σε αυτή την ωμά ρεαλιστική ταινία όπου ο Abassi επιδίδεται  με υπερβολική αυτάρεσκα στην περιγραφή των γυναικοκτονιών, ο χαρακτήρας που υποδύεται η Zar Amir Ebraimi είναι μάλλον δευτερεύον και επιφανειακά σκιαγραφημένος στο σενάριο.

Αντιθέτως άξιζε να επιβραβευθεί η εκθαμβωτική ερμηνεία της Alyona Mikhailova, της ηρωδιάς του Tchaïkovski’s wife του Kirill Serebrennikov, το πρόσωπο της οποίας φωτίζει κάθε καρέ της ταινίας και μας συνεπαίρνει.  Εξίσου άξιζε να επιβραβευτεί και η θαυμάσια, γεμάτη δυναμικότητα ερμηνεία της Ιρανής  Taraneh Alidosti στο Leila’s Brothers του Saeed Roustayi.

Το βραβείο καλύτερου ανδρικού ρόλου κέρδισε ο σπουδαίος Νοτιοκορεάτης ηθοποιός Song Kang-ho για τον ρόλο ενός μικροαπατεώνα με χρυσή καρδιά στην feel good comedy του Hirokasu Kore-Eda, Broker. Και αυτή ήταν μια ακόμα δυσνόητη επιλογή μια και το Broker είναι μια ταινία ensemble όπου διάφοροι ηθοποιοί μοιράζονται ισότιμα το προσκήνιο.

Αντιθέτως πήγε χαμένη η ευκαιρία να επιβραβευθεί η φινετσάτη και πολυδιάστατη ερμηνεία του Benoit Magimel στο Pacifiction του Albert Serra, μια ταινία που, έτσι και αλλιώς, άξιζε να κερδίσει το ενδιαφέρον της κριτικής επιτροπής.

Το βραβείο του εβδομηκοστού πέμπτου Φεστιβάλ των Καννών απονεμήθηκε στους δύο σημαντικότερους βετεράνους του Φεστιβάλ των Καννών, τους αδελφούς Dardenne, που εκτός από δυο Χρυσούς Φοίνικες, έχουν  κερδίσει στο παρελθόν το Grand Prix du Juy και το βραβείο σκηνοθεσίας.  Η τελευταία τους ταινία το Tori et Lokita, είναι ένα απέριττα ρεαλιστικό και πολύ πετυχημένο πορτρέτο δύο παιδιών από την Αφρική, που παλεύουν με τη σκληρότητα και τους κινδύνους της παράνομης μετανάστευσης.

Εμφανώς συγκινημένοι, οι αδελφοί Dardenne αποδέχθηκαν το βραβείο λέγοντας: « Δεν περιμέναμε να βραβευτούμε ξανά! Νομίζαμε ότι σας είχαμε πλέον κουράσει….»

Μια σειρά από άλλες ταινίες, που δεν βραβευτήκαν, άξιζαν κατά την γνώμη μας, η κάθε μια τους για διαφορετικούς λογούς, να τραβήξουν την προσοχή της κριτικής επιτροπής. Μεταξύ τους το Pacifiction του Albert Serra, ένα ιδιότυπο πολιτικό χρονικό γυρισμένο στην Πολυνησία και βυθισμένο σε μια υπνωτική ατμόσφαιρα με σαγηνευτικές χρωματικές πινελιές, επίσης το R.M.N του Cristian Mungiu, μια ωμή και αμείλικτη περιγραφή της ξενοφοβίας σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Τρανσυλβανίας, με σημαντική πολιτική βαρύτητα και το Armageddon Time, η ευαίσθητη αυτοβιογραφική ταινία  του James Gray που σκιαγραφεί και μια ολόκληρη εποχή, αυτή της Αμερικής του Reagan. Τέλος πρέπει να αναφερθούν ακόμα το Leila and her Brothers του Saeed Roustayi, μια δραματική κομεντί από το Ιράν με απίστευτη ενέργεια, πολύ καλογραμμένους διάλογους και ένα cast πραγματικά θαυμάσιων ηθοποιών, εξίσου εκπληκτική στην επιλογή όλων των ηθοποιών της, που παίζουν με τρομερή φρεσκάδα και αμεσότητα, είναι η αυτοβιογραφική ταινία της Valeria Bruni Tedeschi, Les Amandiers. Η περιγραφή των  νεανικών της χρόνων στην σχολή Θέατρο της Νanterre,  συγκίνησε το κοινό με το συναίσθημα, την ελευθέρια και την τρέλα της.