17o ΦΝΘ: Η επέλαση των Πιθήκων
Πολλά θέματα χαρακτήρισαν την Δευτέρα στο φεστιβάλ, πολιτικά και ανθρωπολογικά, εγκληματολογικά, διαφορετικότητας. Αν μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε ένα όμως, τότε αυτό σίγουρα θα ήταν οι φετινοί πίθηκοι, που ήρθαν όλοι μαζί να παρουσιαστούν Δευτέρα και Τρίτη στη Θεσσαλονίκη.
Ήδη την Κυριακή, στο ντοκιμαντέρ της Ρόκαμπ, Αγάπα τη Φύση σου, μάθαμε ότι ο σημερινός άνθρωπος έχει 99% κοινά στοιχεία με τους πίθηκους, ενώ ακόμα και με τα δέντρα το ποσοστό αγγίζει το διόλου ευκαταφρόνητο 25%. Πέρσι, είχαμε γνωρίσει την υπέροχη Νενέτ, τον υπερήλικα θηλυκό ουρακοτάγκο του Νικολά Φιλιμπέρ και επαναπροσδιορίσαμε την εικόνα μας ως άνθρωποι μέσα από τα μάτια της. Φέτος ήρθε η ώρα να αντιστρέψουμε το βλέμμα για να δούμε τι έχουμε κάνει εμείς και ο ανθρώπινος πολιτισμός σε αυτά τα «μακρινά ξαδέρφια μας».
Η καλύτερη στιγμή της ημέρας σίγουρα ανήκει στο ολλανδικό Μη Βλέπεις Κακό (See No Evil), του Τζος ντε Πούτερ. Εμπνευσμένη από τα γαλήνια ηλικιωμένα τους μάτια και ειρωνευόμενη στον τίτλο της το τρίπτυχο «δεν βλέπω, δε μιλάω, δεν ακούω», η ταινία παρακολουθεί τρεις διάσημους πιθήκους, που πλέον υπερήλικες οδεύουν προς το τέλος της διαδρομής τους. Ο σταρ του σινεμά, ο επιστήμονας, ο ανάπηρος. Ο πρώτος είναι ο πίθηκος που έπαιζε την Τσίτα στον Ταρζάν. Για την ταινία είχαν χρησιμοποιηθεί τρεις πίθηκοι και είναι ο τελευταίος εν ζωή. Ο δεύτερος είναι ο πιο περιπετειώδης και πραγματικά κοσμογυρισμένος, αφού έχει πάει… στο διάστημα!Ο τελευταίος είναι ο εργαστηριακός πίθηκος, εξέλιξε το μηχάνημα επικοινωνίας και βοήθησε πολύ στην επιστήμη, ενώ θεωρείται ακόμα και σήμερα, παρά τα χρονάκια του, από τους πιο ευφυής.
Τα τρία αυτά ζώα τα έχουμε επί τόσα χρόνια εκπαιδεύσει, μελετήσει, χρησιμοποιήσει. Τώρα προς το τέλος της ζωής τους θυμίζουν ηλικιωμένους ανθρώπους πεταμένους σε οίκους ευγηρίας. Ο Πούτερ χρησιμοποιώντας πλούσιο αρχειακό υλικό, επιχειρεί μια ποιητική εξιστόρηση της σχέσης των τριών πρωταγωνιστών του με τον άνθρωπο όπως τον έζησαν αυτοί και αφήνει απλόχερα να φανεί όλο το παράπονο και το συναίσθημα τους στο φακό. Πριν την ταινία προηγείται η ταινία Μάλλον, της Άννας Κεσίσογλου, ένας μικρός τρίλεπτος διάλογος μπροστά σε ένα κλουβί με μαϊμούδες.
Επίσης από την Ολλανδία, έρχεται Το Σύνδρομο του Χιμπαντζή, του Μαρκ Σμιντ. Εδώ ο σκηνοθέτης παρακολουθεί ψυχικά τραυματισμένους από χρόνια φυλάκισης, απομόνωσης ή ανθρώπινης κακομεταχείρισης χιμπαντζήδες που ένα ιδιωτικό ίδρυμα προσπαθεί να επανεντάξει σε ομαλή «φυσιολογική» κοινωνική ζωή με άλλους χιμπαντζήδες. Ο φακός του εστιάζει περισσότερο στον Μότζο, μια δύσκολη περίπτωση, που φανερώνει έντονα δείγματα κατάθλιψης, επιθετικότητας αλλά και αλκοολισμού, στην προσπάθεια του προσωπικού να τον βοηθήσουν να συνυπάρξει με τα υπόλοιπα ζώα, τη Ρετζίν, τη Φίφι, τον Τζιμ, τον Φρέντι και τον Χούλιο. Είναι αδύνατο να μην αναγνωρίσει κανείς ομοιότητες στην ψυχοσύνθεση αυτών των ζώων με τις ανθρώπινες, όπως όμως αντίστοιχα και στα αρχέγονα ένστικτα.
Ενδιαφέρουσα παρατήρηση για τον ανθρωπομορφισμό που δίνουμε στα ζώα, που ενώ αποτελεί κλειδί στην κατανόηση της συμπεριφοράς τους, από την άλλη όμως εμπερικλείει και μεγάλους κινδύνους. Ένας από τους φροντιστές μας υπενθυμίζει να μη ξεγελιόμαστε, πρόκειται για άγρια ζώα που αν κάποιος κάνει το λάθος και μπει στο κλουβί τους παραμένουν ικανά να τον δολοφονήσουν εν ψυχρώ σε 5 δευτερόλεπτα. Από την άλλη έμαθαν να ζουν κοντά σε ανθρώπους και δυσκολεύονται να αποδεχτούν ακόμα και το ίδιο το είδος τους. Το καταπληκτικό τελευταίο πλάνο, υπέροχα γυρισμένο, εμπερικλείει όλη την ειρωνεία και τον παραλογισμό μιας φυλακής δίπλα στο δάσος.
>> Οι ταινίες έχουν επαναληπτικές προβολές και την Τρίτη, 17 Μαρτίου, όπου μπαίνει στο παιχνίδι κι άλλος ένας πίθηκος, αυτός στην πλάτη του φροντιστή ορφανών γορίλλων, στο Βιρούνγκα.
Ενδιαφέρουσες ομιλίες προέκυψαν και τη Δευτέρα, με τις παρουσίες σκηνοθετών στις αίθουσες και τα Q&A με το κοινό που επακολούθησαν των προβολών των ταινιών τους. Ο σκηνοθέτης του Συνδρόμου του Χιμπαντζή απάντησε με ειλικρίνεια και υπομονή σε όλες τις ερωτήσεις του κοινού που συνέχισαν να τον ακολουθούν και στο φουαγιέ. Ο Μάικλ Γκαλίνσκι μίλησε για την συγκλονιστική, δραματική όσο και αλλόκοτη περίπτωση που μελετά η ταινία του Ποιος άρπαξε τον Τζόνι;
Τέλος για το Προσκύνημα τους στο ιερό για τους Ινδούς όρος Καϊλάς του Θιβέτ, που προηγήθηκε της προβολής Βασιλιάδες του Ανέμου κι Ηλεκτρικές Βασίλισσες, μας μίλησαν οι δυο σκηνοθέτες, Μαριάννα Αστρακά και Γιώργος Φωτιάδης.
