17ο ΦΝΘ: Οδοιπορικό στην Αφρική του σήμερα
Tο 17ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, τιμώντας τον σκηνοθέτη Χ. Σάουπερ -που έχει γυρίσει αρκετά από τα ντοκιμαντέρ του στην Αφρική-, έχει αρκετές ταινίες που ρίχνουν φως στη σύγχρονη μαύρη ήπειρο, τους ανθρώπους της και τα προβλήματα που την ταλαιπωρούν. Δυνατές εικόνες από την Αφρική είδαμε στο υπέροχο Αλάτι της Γης, του Βιμ Βέντερς, μέσα από τις υποβλητικές φωτογραφίες του Χ.Ρ. Σαλγκάδο. Την Τρίτη όμως, ανάμεσα στα άλλα, προβλήθηκαν δυο ακόμα αξιόλογα ντοκιματέρ, το Βιρούνγκα και το 35 Αγελάδες κι ένα Καλάσνικοφ.
Το πολυαναμενόμενο Βιρούνγκα, του Ορλάντο βον Αϊνσίντελ, μια από τις sold-out προβολές της ημέρας, αντάμειψε τους θεατές του που το καταχειροκρότησαν στο τέλος. Διαθέτοντας υπέροχη μουσική και γρήγορη, δραματοποιημένη κατά την αφήγηση, σκηνοθεσία κρατούσε το ενδιαφέρον τόσο όσο και το ίδιο το θέμα του. Η Βιρούγκα χαρακτηρίζεται από τρία στοιχεία, το ηφαίστειο στην κορυφή της επιβλητικής οροσειράς της, το προστατευόμενο Πάρκο της, καταφύγιο πολλών άγριων ζώων και των τελευταίων ορεσίβιων γοριλών στον πλανήτη και τον εμφύλιο πόλεμο που επί χρόνια ταλαιπωρεί την περιοχή. Στα προβλήματα έρχεται να προστεθεί η βρετανική εταιρεία SICO που θέλει να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα πετρελαίου στην λίμνη που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του πάρκου.
Η ταινία παρακολουθεί έναν δασοφύλακα και φροντιστή που έχει αποκτήσει «οικογενειακό» δέσιμο με ορισμένους γορίλες και προσπαθεί να τους προστατέψει όταν ο πόλεμος φτάνει στην πόρτα τους, τον υπεύθυνο του πάρκου που προσπαθεί να σταματήσει την επέλαση της οικολογικά αδιάφορης πετρελαϊκής εταιρείας και μια νεαρή δημοσιογράφο που επίσης εξετάζει το θέμα με κρυφές κάμερες και μαγνητοφωνήσεις. Η σχέση του φροντιστή με τους γορίλες του αποπνέουν μια μαγεία για την ψυχοσύνθεση των ζώων, ενώ βλέπουμε και την επιβλητική ταφή του τεράστιου γορίλα – θύμα του πολέμου, με τιμές και συγκίνηση περισσότερο από όσο δίνεται στους ανθρώπους. Πραγματικά η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει εκμηδενιστεί και τα συγκλονιστικά πλάνα από τον πόλεμο είναι καθηλωτικά, η δε SICO με την επιστολή της μετά την έκδοση της ταινίας, που ο σκηνοθέτης σωστά έχει συμπεριλάβει στο τέλος, απλά δεν πείθει.
Το ζήτημα της απειλής των προς εξαφάνιση ορεινών γορίλων είναι παλιό, αν θυμάστε τo Γορίλες στην Ομίχλη (1988) με την Σιγκούρνεϊ Γουίβερ, βασισμένο στη ζωή και το βιβλίο της Ντάιαν Φόσεϊ, παραμένει δυστυχώς ακόμη και σήμερα επίκαιρο.
To 35 Αγελάδες κι ένα Καλάσνικοφ αποτελείται από τρεις θεματικές ταινίες ενωμένες σε μια, που η καθεμιά τους μας δείχνει ένα διαφορετικό πρόσωπο της ηπείρου. Ο πρόσφατα αποθανών σκηνοθέτης δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, ήταν όμως στη Θεσσαλονίκη η σύζυγος του, που έμεινε και μετά το τέλος της προβολής και απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού. Ένα σύντομο συγκινητικό αλλά ταυτόχρονα χιουμοριστικό βίντεο του σκηνοθέτη από προηγούμενο φεστιβάλ προλόγισε την ταινία, όπου ο Όσγουολντ βον Ριχτόφεν μας είπε ότι θα ήθελε πολύ να ήταν εδώ, όμως η υγεία του πιθανόν να μη το επιτρέψει και το «μεγάλο αφεντικό» από ψηλά, να τον καλέσει κοντά του, όμως θα είναι μαζί μας να την βλέπει από όπου κι αν είναι και ελπίζει να την απολαύσουμε. Μετά το θάνατο του το φεστιβάλ έστειλε το βίντεο στην γυναίκα του που το είδε και συμφώνησε να παιχτεί πριν από τις προβολές της ταινίας και στα επόμενα φεστιβάλ.
Το πρώτο μέρος είναι ίσως το περισσότερο ενδιαφέρον κομμάτι, μελετά τα έθιμα και το body painting στην φυλή Σούρμα, της Αιθιοπίας. Τα ανθρώπινα κορμιά γίνονται ένας καθημερινός καμβάς, όπου το γυμνό δέρμα στολίζεται με χρώματα και σχέδια. Με καλλιτεχνική και ποιητική διάθεση η σκηνοθεσία κινηματογραφεί ακομπλεξάριστα τους ζωντανούς πίνακες, τυπώνοντας όσα λένε οι ιθαγενείς, δημιουργώντας κινητές καρτ-ποστάλ. Μαθαίνουμε ότι για τη φυλή σημαντικό ρόλο έχουν οι αγώνες που διοργανώνουν, που μπορεί να αποβούν και θανατηφόροι για τους συμμετέχοντες, αλλά και οι αγελάδες που τους τρέφουν, τους δίνουν το γάλα τους, αλλά και τους πίνουν το αίμα (κυριολεκτικά). Για να παντρευτεί ένας νέος την πιο όμορφη κοπέλα του χωριού πρέπει να φέρει ως δώρα 35 γελάδια κι ένα όπλο καλάσνικοφ.
Το δεύτερο μέρος μας μιλά για τους δάνδηδες της Μπράζαβιλ, μια σουρεαλιστική νέα μόδα των πιο ευκατάστατων και μορφωμένων κατοίκων, που επιλέγουν να ντύνονται με ακριβά και πολύχρωμα κουστούμια, γιατί «η ζωή είναι πολύ μικρή για να ντύνεται κανείς καταθλιπτικά». Άλλοτε με τζαζ, άλλοτε με βρετανικές καταβολές, άλλοτε σαν συνοικία Χάρλεμ ως και αμερικάνου pimp, φαίνεται να το καταδιασκεδάζουν. Στο τρίτο μέρος παρακολουθούμε τους σύγχρονους παλαιστές κατς της Κινσάσα, όπου η δημοφιλής αμερικάνικη πάλη και σόου ταυτόχρονα έχει ενωθεί με τις τοπικές δεισιδαιμονίες, τα μάγια και τα βουντού, σε ένα περίεργο αποτέλεσμα.
Ο τιμώμενος σε αυτό το φεστιβάλ, αυστριακός σκηνοθέτης, Χούμπερτ Σάουπερ, μας έδειξε, ανάμεσα στις άλλες του ταινίες, δυο ιδιαίτερες ματιές της σύγχρονης μαύρης ηπείρου, με τον Εφιάλτη του Δαρβίνου και το Ερχόμαστε εν Ειρήνη. Ο Εφιάλτης του Δαρβίνου επικεντρώνεται στα προβλήματα που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια γύρω από τη λίμνη Βικτόρια. Τα τελευταία 20 χρόνια ένα νέο ‘μεταλλαγμένο’ και επιθετικό είδος πέρκας εμφανίστηκε στη λίμνη και αφάνισε τα υπόλοιπα ψάρια. Ενώ την τοπική αλιεία εκμεταλλεύονται οι δυτικοί, η ενδοχώρα βράζει από πόλεμο και ασθένειες, τα παιδιά λιμοκτονούν στις πόλεις, ενώ οι γυναίκες εξαναγκάζονται στην πορνεία. Η ταινία προβάλλεται σε επανάληψη στις 19/3.
Το πιο πρόσφατο Ερχόμαστε εν Ειρήνη (We Come as Friends), μπήγει πιο βαθιά το μαχαίρι, εξετάζοντας γενικότερα την αποικιοκρατία που βιώνει ακόμα η σημερινή Αφρική. Ο λευκός «σωτήρας» ή ο ασιάτης επενδυτής, ο ΟΗΕ και τα δυτικά συμφέροντα, όλοι φαίνονται να έχουν λόγο στις κυβερνήσεις, στον πόλεμο, να βαφτίζουν εγκληματίες πολέμου κάποιους και πατριώτες άλλους. Να καταστρέφουν μια ήπειρο και μετά να στέλνουν διασημότητες ως ειρηνοποιούς για να βοηθήσουν, όπως τον Τζορτζ Κλούνεϊ που εμφανίζεται μεταξύ άλλων. Τελικά, όλα γίνονται για το φυσικό πλούτο και τον μαύρο χρυσό, τα κοιτάσματα πετρελαίου. Οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες υπό τυμπανοκρουσίες υπογράφουν συμφωνίες με τις κυβερνήσεις ενώ οι πολίτες ελπίζουν να βρουν δουλειά ως φύλακες. Τελικά το κεφάλαιο βρίσκει για όλα λύσεις, όπως να χρησιμοποιήσουν τους πρώην πολεμιστές για ιδιωτικό στρατό προστασίας. Ο σκηνοθέτης μοιάζει σαν ένας φαντασμένος δυτικός τουρίστας που περιφέρεται με ένα αυτοσχέδιο αεροπλανάκι και καταγράφει λίγα από τα απίστευτα γεγονότα που βιώνει ο τόπος.
Από 19/3 ξεκινά και το Ανάμεσα στα Ρινγκ, που μας μιλά για την Έστερ Πίρι, μια νεαρή γυναίκα από την Ζάμπια που όνειρο της είναι να μην παντρευτεί και να γίνει επαγγελματίας μποξέρ και το κατάφερε. Η κατάκτηση του τίτλου της παγκόσμιας πρωταθλήτριας και μάλιστα αήττητης, έφερε δόξα αλλά και προβλήματα στη ζωή της, σε μια ιδιόμορφη ιστορία που ο ξένος τύπος αποκάλεσε «Million Dolar Baby της Ζάμπιας».
