23tdf: Απ’ το καρφί στο πέταλο
Το ‘βαρύ πυροβολικό’ των Top Docs του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει αρκετές αξιόλογες ταινίες που μας μεταφέρουν ορατές ή αόρατες πτυχές κοινωνικών ζητημάτων. Με τρόπο ευθύ και σκληρό όπως ο καταγγελτικός Λευκός Θόρυβος, είτε τρυφερό και ευρυματικό όπως ο Μυστικός Πράκτορας, είτε με συνδυασμό των δυο, στο Σάλτο. Ντοκιμαντέρ που άλλωτε σε αφήνουν να χαλαρώσεις και να περιηγηθείς στο χωροχρόνο τους και άλλωτε σε καθηλώνουν να τα παρακολουθείς με κομμένη ανάσα. Αν σας ενδιαφέρουν, προλάβε τε τα, online καθώς είναι διαθέσιμα έως και τις 14 Μαρτίου 2021.
TOP DOCS / Λευκός θόρυβος – White Noise (2020)
“Μια ανατριχιαστική διείσδυση στα σκοτεινά άδυτα της alt-right ιδεολογίας, που ρίχνει φως τόσο στους μηχανισμούς που της επέτρεψαν να αποκτήσει πρόσβαση στον δημόσιο διάλογο όσο και στις εσωτερικές έριδες για την κατανομή ισχύος. Παρουσιάζοντας τρεις από τις πιο εμβληματικές φιγούρες της alt-right εμπροσθοφυλακής στις ΗΠΑ –έναν συνωμοσιολόγο επιχειρηματία των μίντια, μια σταρ του YouTube με αντιφεμινιστικό και ρατσιστικό λόγο κι έναν δημαγωγό της «λευκής υπεροχής»– αυτό το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια μάστιγα που απειλεί να μολύνει κάθε υγιές κύτταρο της κοινωνίας.”
Ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ – άθλος του σκηνοθέτη – δημοσιογράφου Daniel Lombroso, ο οποίος παρακολουθώντας στενά κυρίως τρεις γνωστούς youtubers της λεγόμενης εναλλακτικής ακροδεξιάς, από πριν την εκλογή του Τραμπ μέχρι πρόσφατα, αφήνεται να εκτελέσει μια άνευ προηγουμένου κάθοδο στα άδυτα της πραγματικότητας και της υποκρισίας. Για το νοήμον κοινό πρόκειται ξεκάθαρα για ντοκιμαντέρ καταγγελία. Ένα ξεμπρόστιασμα ανθρώπων που εκμεταλλεύονται καταστάσεις για δημοσιότητα και για ίδια οφέλη, αλλά πρωτίστως κηρύττουν πράγματα που όχι μόνο δεν πιστεύουν αλλά και δεν εφαρμόζουν στη ζωή τους. Δυστυχώς, για ορισμένους αυτό -το ίδιο ντοκιμαντέρ- μπορεί να αποτελέσει ακόμα και διαφήμιση ή μέρος προπαγάνδας. Δεν είναι τυχαίο που αυτοί οι άνθρωποι δέχτηκαν τόσο στενή κινηματογράφιση για τόσο μεγάλο διάστημα. Δεν είναι τυχαίες οι αφοπλιστικές απαντήσεις τους στα αρνητικά σχόλια και τους ανθρώπους που τους κατακρίνουν, τρίβοντας τους στα μούτρα ότι τους κάνουν καλό τη στιγμή που τους χλευάζουν αυτοί απλά βγάζουν πιο πολλά λεφτά, αποκτούν περισσότερη δημοσιότητα, γίνονται viral, κτλ. Η σοκαριστική αφέλεια των οπαδών, των hillbillies που χαιρετούν ναζιστικά, των ομοφυλόφιλων ή έγχρωμων οπαδών (ή ακόμα πιο περίεργο συνδυασμό των δυο) έρχεται να επισφαγιστεί με πλάνα ανόδου ακροδεξιών ρευμάτων απ’όλο τον κόσμο, μέσα στα οποία δυστυχώς και η χώρα μας, υπενθυμίζοντας πως πρόκειται για κοινωνική παθογένεια που πρέπει να αντιμετωπίζεται ψύχραιμα και έγκαιρα προτού ξεφύγει κάθε ελέγχου.
TOP DOCS / Μυστικός πράκτορας – The Mole Agent (2020)
“Μια γυναίκα ανησυχεί για τις συνθήκες που επικρατούν στο γηροκομείο όπου διαμένει η μητέρα της και ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Ρομούλο, που έχει αναλάβει την υπόθεση, προσλαμβάνει τον ογδοντατριάχρονο Σέρχιο, αναθέτοντάς του να διεισδύσει στο γηροκομείο ως τρόφιμος και να συλλέξει πληροφορίες. Ο Σέρχιο θα βρεθεί σύντομα διχασμένος ανάμεσα στην αποστολή του και στην ολοένα πιο έντονη συναισθηματική εμπλοκή του με τους υπόλοιπους τρόφιμους. Ένας στιλάτος συνδυασμός ντοκιμαντέρ παρατήρησης και κατασκοπικής ταινίας, με υποδειγματική κινηματογράφηση και απολαυστικούς χαρακτήρες. Ένας ευρηματικός στοχασμός για τη συμπόνια και τη μοναξιά, ο οποίος τρυπώνει στη καρδιά σου και δεν λέει να φύγει.”
Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα τρυφερό ντοκιμαντέρ για την τρίτη ηλικία και τους οίκους ευγηρίας, που χρησιμοποιεί το τέχνασμα της ταινίας για να δώσει μια ευχάριστη πινελιά στους -έτσι κι αλλιώς- ευχάριστους και διασκεδαστικούς χαρακτήρες του. Δεν πρόκειται λοιπόν για δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ όπου ηθοποιοί αναλαμβάνουν ρόλους, αλλά αντίθετα για πραγματικούς ανθρώπους που ο σκηνοθέτης έχει έξυπνα αναθέσει μικρά tasks ώστε να επιτύχει αυτό το πρωτότυπο αποτέλεσμα. Ύπο αυτή τη σκοπιά, αφήνει αυτό το χλιαρό πέπλο αστυνομικού μυστηρίου, κάνοντας κάστινγκ για τον βασικό ηλικιωμένο πρωταγωνιστή του, αναθέτοντας του να μπει στο γηροκομείο με μια μυστική αποστολή. Πρέπει σαν ντετέκτιβ να λύσει ένα γρύφο, που για να το κάνει θα χρειαστεί να γνωρίσει τους άλλους τρόφιμους, οι οποίοι θεωρούν ότι απλά γυρίζεται ένα ντοκιμαντέρ. Παράλληλα με τις στημμένες κάμερες, λοιπόν, ο γηραιός Σέρχιο θα χειρίζεται ο ίδιος κρυφές κάμερες, θα ηχογραφεί ομιλίες και θα καταγράφει τις εντυπώσεις του στο πέρας της ημέρας, χαρίζοντας στον ντοκιμενταρίστα-σκηνοθέτη μια αμεσότητα και ένα ρεαλισμό που πιθανότατα αλλιώς να μη μπορούσε να επιτύχει σε τέτοιο βαθμό. Πρωτοτυπία και βαθιά συγκίνηση για όσους καταφέρουν να μπουν στους ρυθμούς του και να το ζήσουν.
TOP DOCS / Το σάλτο – The Jump (2020)
“1970, Ημέρα των Ευχαριστιών, κάπου στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ένα αμερικανικό περιπολικό σκάφος διασταυρώνεται μ’ ένα σοβιετικό πλοίο. Ένας Λιθουανός ναύτης του σοβιετικού πλοίου βουτά πάνω από τα παγωμένα νερά και προσγειώνεται στο κατάστρωμα του αμερικανικού σκάφους, σε μια φρενήρη διαδρομή προς την ελευθερία. Για κακή του τύχη και παρά την παγκόσμια κατακραυγή από τα μίντια, οι Αμερικανοί τον παραδίδουν ξανά στους Σοβιετικούς. Μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό και μια δραματική πρωτοπρόσωπη αφήγηση από τον παρολίγον αποστάτη, τον ογδονταεξάχρονο πλέον Σίμας Κουντίρκα, ξετυλίγεται μπροστά μας ένα από τα πιο απρόβλεπτα και σύνθετα διπλωματικά επεισόδια του Ψυχρού Πολέμου. Ένα ταξίδι που ξεπέρασε κάθε φαντασία και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους ανθρώπους της καθημερινότητας, τον κινηματογράφο, αλλά και την πολιτική σκηνή.”
Μια εξωφρενική ιστορία στην εξέλιξη της, περιγράφει την πολύχρονη οδύσσεια ενός ανθρώπου, αναζητώντας τη χαμένη του ελευθερία, ταυτότητα, πατρίδα. Μια ιστορία που ακόμα και τώρα που ο ηλικιωμένος πρωταγωνιστής την περιγράφει φαίνεται ‘περίεργη’ και γεμάτη νοηματικά κενά που το ντοκιμαντέρ δεν θα μας τα απαντήσει και θα πρέπει να ενώσουμε μόνοι μας τις τελείες. Η περιπέτεια του ξεκινά την περίοδο του ψυχρού πολέμου όταν -με μια κινηση που δεν φαίνεται να την έχει προσχεδιάσει ή καλοσκεφτεί, αφήνοντας γυναίκα και παιδί στη Σοβιετική Ένωση- ένας Λιθουανός ασυρματιστής πηδά από το καράβι του σε ένα αμερικάνικο ζητώντας πολιτική προστασία. Υπό εξίσου περίεργες συνθήκες οι αμερικάνοι αποφασίζουν να τον επιστρέψουν, οι σοβιετικοί τον ξυλοκοπούν βάναυσα και οδηγείται σε σιβηρικές φυλακές πιθανότατα μέχρι να πεθάνει. Στις ΗΠΑ γίνονται πορείες διαμαρτυρίας και οργανώσεις προσπαθούν να τον σώσουν. Υπό εξίσου αμφιλεγόμενες για το νοήμον νου συγκυρίες κάποιες γυναίκες που θέλουν να τον βοηθήσουν ανακαλύπτουν ότι η μητέρα του ήταν αμερικανή πολίτης και λίγο αργότερα (πιο εξόφθαλμα) ότι ήταν νόθος, άρα έχει αμερικανική υπηκοότητα και καταφέρνουν να τον φέρουν σώο στην Αμερική όπου γίνεται υποχείριο της αμερικανικής αντισοβιετικής προπαγάνδας. Χρόνια μετά ο Σίμας θα επιστρέψει στην ελεύθερη πλέον Λιθουανία. Το ντοκιμαντέρ εν μέρη δεν υπηρετεί το σκοπό του, μένει εκεί που θέλει ο Σίμας να μείνει, δεν πιέζει ούτε εντρυφεί σε καταστάσεις. Αυτό που αξίζει περισσότερο είναι οι έντονες αναπαραστάσεις του Σίμας που αναβιώνει τα γεγονότα όπως μας τα περιγράφει και ‘όλα τα λεφτά’ κρύβονται στα αυθόρμητα δάκρυα του όταν βλέπει τον Άλαν Άρκιν να τον υποδύεται στην ταινία που γυρίστηκε από την ιστορία του (The Defection of Simas Kudirka, 1978), λέγοντας ταυτόχρονα για τα γεγονότα ότι ‘δεν έγιναν καθόλου έτσι, αλλά είναι πολύ συγκινητικό, …τι ωραία ταινία’.
Το 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συνεχίζεται online στο https://www.filmfestival.gr/el/ (04/03/2021-14/03/2021) με πλούσιες επιλογές και αρκετά sold out, επομένως αν σας ενδιαφέρει σπεύσατε να προλάβετε! Το δεύτερο μέρος του φεστιβάλ αναμένεται (πανδημίας επιτρέποντως) να πραγματοποιηθεί στις αίθουσες της Θεσσαλονίκης από 24/06/2021 έως 04/07/2021.
