28ο Πανόραμα: Καθημερινή ανασκόπηση
Σε εξέλιξη μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου βρίσκεται το 28ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Οι Cinεπιβάτες το καλύπτουν και σας μεταφέρουν τον παλμό του.
Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου
Πέφτει η αυλαία για το φεστιβάλ, την Τετάρτη, με την Τελετή Λήξης στο Odeon Opera και την προβολή της ταινίας Brooklyn.
Brooklyn
Η Ελις, μία κοπέλα από την Ιρλανδία, δεν βρίσκει τίποτα που να μπορεί να την κρατήσει στην πατρίδα της. Αποφασίζει να ταξιδέψει στην Αμερική, την γη των ευκαιριών μετά τον πόλεμο. Στην πολυπολιτισμική Νέα Υόρκη βρίσκει τη νέα της πατρίδα, μία δουλειά και τον έρωτα στο πρόσωπο ενός ευγενικού νεαρού ιταλικής καταγωγής. Μετά από μία τραγωδία, θα επιστρέψει στην Ιρλανδία όπου θα δει ότι η κατάσταση έχει αλλάξει: μία προοπτική δουλειάς, αλλά και ένας νεαρός άνδρας θα της θέσουν ένα δίλημμα. Η ταινία του Τζον Κρόουλι είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Κόιμ Τόιμπι και το σενάριο είναι γραμμένο από τον Νικ Χόρνμπι. Με εξαιρετικό production value (σκηνικά, κοστούμια), αλλά και υπέροχη φωτογραφία, το Brooklyn είναι μία ταινία που χαζεύεις, αλλά δεν λατρεύεις.
Gimli
Τρίτη 1 Δεκεμβρίου
Home Care (Domácí Péce)
H Βλάστα, μια φτωχή νοσοκόμα της επαρχίας, περιποιείται ανθρώπους που έχουν χρόνια προβλήματα με κατ’οίκον επισκέψεις. Περιποιείται όμως και τον άντρα της, που δε την βοηθά σχεδόν καθόλου με το σπίτι και πίνει συνέχεια, ενώ προσπαθεί να στηρίξει και την κόρη της. Με άλλα λόγια, η γυναίκα κοιτά μονίμως και φροντίζει μόνο τους άλλους παραμελώντας τον εαυτό της. Μετά από ένα τυχαίο ατύχημα θα μάθει ότι πάσχει η ίδια από καρκίνο και πιθανότατα δεν της μένει πολύς χρόνος ζωής. Ο κόσμος της γυναίκας καταρρέει και ξεκινά μέσα της μια κόντρα του να προετοιμάσει τους ανθρώπους γύρω της με το να φροντίσει η ίδια τον εαυτό της. Παράλληλα γνωρίζει μια καθηγήτρια χορού που ασχολείται με εναλλακτικές μορφές θεραπείας, που στοχεύουν περισσότερο στην γιατρειά της ψυχής.
Με ρεαλιστική προσέγγιση στη λαϊκή τάξη, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς της, η ταινία αποκτά μια χωμάτινη υφή και τη διατηρεί καθόλη τη διάρκεια της. Παράλληλα, τρυπώνει στο μυαλό αυτής της καταπιεσμένης εργαζόμενης μητέρας, νοικοκυράς, συντρόφου που νοιάζεται για όλους και ξεχνά να ασχοληθεί με τον εαυτό της, τα θέλω και τις ανάγκες της και την αποτυπώνει όμορφα. Ο σκηνοθέτης, Σλάβεκ Χόρακ, που έχει και ο ίδιος ένα μικρό ρόλο στην ταινία, του γαμπρού της Βλάστα, εισάγει και λίγο χιούμορ στην ταινία του, κυρίως μέσω των αντιδράσεων των απλών χαρακτήρων του στις καταστάσεις που ζούνε. Δεν αποφεύγει όμως τελικά κοινότοπα μονοπάτια, που έχουμε δει πάμπολλες φορές, ενώ σκηνοθετικά δεν παρουσιάζει κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, εστιάζοντας σε λάθος σημεία και αφήνοντας συχνά τους χαρακτήρες τους άχρωμους, παρά τη συναισθηματική φόρτιση. Αντίθετα, υπάρχουν σημεία που χάνει τη ροή της ταινίας του, κάνοντας την αργή και πληκτικά μελαγχολική, ενώ σεναριακά, εισάγει αρκετά στοιχεία που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε συγκινησιακά για τον θεατή σε μονοπάτια.
Gimli
The Cypress Deep Down
(Το Κυπαρίσσι του Βυθού)
Τον σκηνοθέτη Νίκο Κορνήλιο αγαπήσαμε μέσα από τις 11 Συναντήσεις με τον Πατέρα μου. Αργότερα, μας παρουσίασε το εγχείρημα της Μητριαρχίας, με ενδιαφέροντα σημεία, αλλά σίγουρα την εξουθενωτική για τον θεατή τρίωρη διάρκεια της. Η νέα του ταινία, που προσπαθεί να προσεγγίσει το ποιητικό σινεμά, όπως δήλωσε και ο ίδιος, με θέμα την προβληματική του γύρω από τον έρωτα. Στην ουσία πρόκειται για ατάκτως βαλμένες στιγμές αυτοσχεδιασμών ζευγαριών ηθοποιών, που κινηματογραφούσε για διάστημα χρόνων. Σε ευτυχισμένες στιγμές ή τσακωμούς, το μισό διάστημα ρεαλιστικό, το άλλο μισό χωρίς ρούχα, σε αυτοσχεδιαστικά χορευτικά που αποτυπώνουν τον πόθο ή τον πόνο, την χαρά ή τον θυμό, τη ζήλεια ή τους καβγάδες. Ενδιάμεσα, εισάγει εικόνες δέντρων και φύλλων, ενώ διατηρεί ένα μόνιμο αφηγηματικό voice over πάνω σε κείμενο που έχει γράψει ο ίδιος. Παράλληλα, διακρίνουμε ξανά τη σημασία που δίνει στη θέση της γυναίκας, γενικότερα στο έργο του.
Eίδα την ταινία δυο φορές, πρώτα στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κι έπειτα της έδωσα μια ακόμα ευκαιρία, στο Πανόραμα. Επειδή στους ανθρώπους που συμπαθώ θέλω να είμαι ειλικρινής -ίσως και πιο απαιτητικός- και να μη «τους χαϊδεύω τα αυτία», όπως κάνουν πολλοί άλλοι, θεωρώ ότι το τελικό αποτέλεσμα ήταν αρκετά απογοητευτικό, παρόλο που ο σκηνοθέτης είχε στην κατοχή του καλό πρώτο υλικό ηθοποιών. Το μεγάλο πρόβλημα, είναι σε αυτό που θέλει να πει και τον τρόπο παρουσίασης. Φλύαρο ανευ λόγου, επαναλαμβάνοντας τα ίδια μοτίβα ξανά και ξανά, προσπαθεί απεγνωσμένα να μας πείσει ότι κάνει τέχνη, ενώ το μήνυμα μένει απλοϊκό χωρίς να εξελίσσεται σε τίποτα παραπέρα. Η παρουσίαση έχει τεράστια προβλήματα, τόσο στο μοντάζ, αλλά κυρίως στη φωτογραφία κάνοντας το κουραστικό για τον θεατή. Καμμένα τόσο στα έγχρωμα όσο και στα ασπρόμαυρα. Είναι λογικό, όταν είναι μεγάλο το χρονικό διάστημα των λήψεων να δημιουργούνται θέματα με την εικόνα στο color correction, όμως το κουκιδιασμένο αποτέλεσμα παραείναι κακό, ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα παλαιότερων ετών, μοιάζοντας περισσότερο σαν να κινηματογραφεί την ταινία από μια τηλεόραση που παίζει. Δεν μπορώ να δεχτώ δικαιολογίες σκηνοθετικής επιλογής ή ύφους, όπως για παράδειγμα για να μη φαίνονται ξεκάθαρα τα γυμνά σώματα. Μπορεί να υπήρχαν επιρροές από το Tree of Life ή την τελευταία ταινία του Γκοντάρ, όμως ο Κορνήλιος δεν είναι Γκοντάρ και δε θα έπρεπε να προσπαθεί να γίνει, πολύ δε περισσότερο να νομίζει πως είναι. Ειλικρινά, θα θέλαμε να μάθει από την εμπειρία και να επιστρέψει στην επόμενη του ταινία με πιο σφιχτοδεμένο σενάριο, γρήγορη ροή και μια εικόνα που να του αξίζει.
Gimli
Δευτέρα 30 Νοεμβρίου
Ο Γάλλος Υπουργός (Quai D’ Orsay)
Ο Arthur είναι ένας νεαρός που βρίσκει δουλειά στο Υπουργείο Εξωτερικών σαν συντάκτης των λόγων του Υπουργού. Πρωτάρης στο πολιτικό σύστημα, ο Arthur θα έρθει αντιμέτωπος με τους συμβούλους, τον ανταγωνισμό, την διαχείριση εθνικών και διεθνών κρίσεων και κυρίως την διαχείριση του ιδιόρρυθμου υπουργού. Ένας υπουργός, λάτρης του Ηράκλειτου και του τζόκιν, που θέλει να διατηρεί το πρώτο λόγο αλλά εμπιστεύεται απόλυτα το δεξί του χέρι Claude, έναν σύμβουλο που κάθε χώρα θα ήθελε να είχε (σε αντίθεση με τον αφελή και επιπόλαιο υπουργό που ευχόμαστε να μην έχει εμπνευστεί από πραγματικά πρόσωπα!).
Το Quai D’ Orsay είναι μια απολαυστική κωμωδία, με όλους τους χαρακτήρες, από τους πρωταγωνιστικούς μέχρι και τους δεύτερους ρόλους, να είναι άρτια δομημένοι. Κρατώντας σαν άξονα τον νεοσύλλεκτο υπάλληλο αφηγείται απλά την καθημερινότητα στο Υπουργείο. Ο σκηνοθέτης, Bertrand Tavernier, θέτει καυστικά πολιτικά σχόλια σε σχέση με διεθνείς και γαλλικές υποθέσεις. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια ταινία απόλυτα διασκεδαστική σ’ όλη την διάρκεια της, που μόλις τελειώσει απλά αναρωτιέσαι: βασίζεται σε μυθοπλασία όμως, έτσι;
Nemo
Invisible (Αόρατος)
Η νέα ταινία του Δημήτρη Αθανίτη έχει ένα εντυπωσιακό Γιάννη Στάνκογλου, σε ένα One Man Show, από τις καλύτερες ερμηνείες του. Για ένα φτωχό εργάτη σιδηρουργείου όλα μοιάζουν να πάνε χάλια στη ζωή του, έχει χωρίσει με τη γυναίκα του, έχει χάσει την κηδεμονία του γιού του και χρωστάει διατροφές μηνών, ενώ χρωστάει και αρκετά ενοίκια για το σπίτι του. Ο πενιχρός μισθός του ήρωα όταν τον βλέπουμε δε μπορεί ήδη να τα καλύψει. Όταν η επιχείρηση που δουλεύει λόγω περικοπών τον απολύει, τότε ο πρωταγωνιστής πραγματικά χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του. Στις επόμενες δραματικές μέρες θα προσπαθήσει να αποδεχτεί την αδικία που ζει, η οποία θα προστεθεί στην αδικία και το φθόνο που έχει συσσωρευτεί τόσα χρόνια μέσα του.
Στην ταινία δε θα τον δούμε να είναι ευτυχισμένος ή ήρεμος ούτε μια στιγμή, παρά ένας άνθρωπος περιθωριοποιημένος από το σύστημα, στιμμένος σαν λεμονόκουπα, πραγματικα σχεδόν αόρατος. Αντίστοιχα αόρατος μέσα στην απελπισία του είναι και ο γιος του ήρωα για αυτόν, με το παιδί να βιώνει ουσιαστικά την απόρριψη και των δυο του γονιών. Ο Στάνκογλου με κοντοκουρεμένο μαλλί και σχεδόν μόνιμο σκούφο στο κεφάλι του θυμίζει τον Γιούαν ΜακΓκρέγκορ του Trainspotting, ενώ μοιάζει να δούλευε σε σιδηρουργεία για χρόνια. Η ταινία διαθέτει ωραία φωτογραφία, ιδιαίτερα στα συχνά αμόρσα διαδρομών με το μηχανάκι και ωραίο soundtrack από τους papercut, έχει όμως λίγα σεναριακά θέματα, καθώς και ορισμένους ξύλινους διαλόγους, που δεν την απογειώνουν. Ίσως πάλι, έτσι αποφεύγεται η υπερδραματοποίηση, έναντι του πιο φαντασιακού, που δείχνει τις διεργασίες που γίνονται στο μυαλό ενός ανθρώπου σε απόγνωση.
Gimli
Κυριακή 29 Νοεμβρίου
The Wednesday Child (Szerdai gyerek)
Η 19χρονη Μάγια ζει με τον σύντροφό της Κρις, ο οποίος επιδίδεται σε μικροκλοπές. Ο τετράχρονος γιος τους, Κρίστιαν, ζει σε ορφανοτροφείο και η Μάγια ονειρεύεται να πάρει την επιμέλειά του. Όταν της δοθεί η ευκαιρία, θα προσπαθήσει να ανοίξει καθαριστήριο ρούχων, κάνοντας αίτηση για δάνειο στο τοπικό κοινοτικό κέντρο.
Ουγγρο-γερμανική παραγωγή και σκηνοθετικό ντεμπούτο της Λίλι Χόρβαθ, εντάσσεται στην παράδοση του σινεμά κοινωνικού ρεαλισμού και δεν τα καταφέρνει άσχημα. Αποσπώντας μία ενδιαφέρουσα ερμηνεία από την υπέροχη Κίνγκα Βερσέι που εδώ κάνει την πρώτη της εμφάνιση στο σινεμά (παρ’ όλο που μοιάζει απίστευτο). Ουσιαστικά, η ταινία επικεντρώνεται στο πώς η Μάγια κινείται μεταξύ ανωριμότητας και ωριμότητας -η Χόρβαθ φροντίζει να τονίσει ότι η Μάγια είναι ακόμα ένα παιδί που αγαπά να βλέπει κινούμενα σχέδια- και έχει ορισμένες υπέροχες σκηνές, ειδικά εκείνες ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί, με τους δύο χαρακτήρες σε ανέμελες στιγμές, στο δάσος, σε σκηνές όμορφα φωτογραφημένες. Η σκηνοθέτης ήταν η casting director του White God του Κορνέλ Μουντρούτσου και στην ταινία βλέπουμε και τον πρωταγωνιστή της ταινίας Στσάμπολτς Θουρόσι. Πάντως και ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της παραμένει ενδιαφέρουσα, προς το τέλος ανοίγει πολλά θέματα, με αποτέλεσμα η κορύφωσή της να μοιάζει υπερβολική. Θα ήταν πολύ πιο ενδιαφέρουσα μια πιο «ήσυχη» κατάληξη.
Tyler
Enclave
Σε μια μικρή σερβική κοινότητα στο μουσουλμανικό Κοσσυφοπέδιο, ο δεκάχρονος Νέναντ, καθημερινά πηγαίνει στο σχολείο με ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο της ειρηνευτικής δύναμης. Ζει σε ένα χωριό όπου φαίνεται να έχει απομείνει μόνο ο ίδιος, ο πατέρας και ο άρρωστος παππούς του, ενώ στην υπόλοιπη περιοχή κατοικούν οι αλβανόφωνοι. Ο Νέναντ θέλει φίλους, αλλά τα αγόρια της περιοχής είναι Αλβανοί. Ένας από αυτούς έχει χάσει τον πατέρα του από τους Σέρβους και θέλει να πάρει εκδίκηση.
Ταινία που θέτει σοβαρή υποψηφιότητα για κάποιο βραβείο, το Enclave του Γκόραν Ραντοβάνοβιτς αποτελεί γερμανο-σερβική παραγωγή που μιλά για τον διχασμό και τον πόλεμο μέσα από τα μάτια μικρών παιδιών. Με υπέροχους πιτσιρικάδες πρωτατωνιστές τον Φίλιπ Σούμπαριτς και τον Ντένις Μούριτς (τον οποίο πέρυσι τον είδαμε πάλι στο Πανόραμα να ξεχωρίζει στο No One’s Child), το Enclave διαθέτει όλα τα θετικά -αλλά ενίοτε και τα αρνητικά μιας τέτοιας ιστορίας. Γρήγορος ρυθμός, χιουμοριστική ματιά (για παράδειγμα, η βόλτα που θέλουν οι αλβανόφωνοι με το τεθωρακισμένο, ζητώντας από τον Νέναντ να πει ψέματα πως είναι Σέρβοι) και εμμονή στον παραλογισμό, στοιχείο χαρακτηριστικό του βαλκανικού σινεμά. Ο Νέναντ γυρίζει στην κοινότητά του, όπου οι πλειοψηφία πρέπει να θεωρούνται εχθροί του, προσπαθώντας να πάει σχολείο ή να βρει τον ορθόδοξο παπά για να κοινωνήσει τον ετοιμοθάνατο παππού του. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που η ταινία δεν ξεφεύγει από τους μελοδραματικούς τόνους, αλλά και από τα όσα περιμένεις να δεις, ενώ υπάρχουν και κάποια σεναριακά «ατοπήματα». Παράλληλα, όντας σερβική, παίρνει ξεκάθαρη θέση υπέρ των Σέρβων, αν και φαίνεται ότι προσπαθεί πολύ σκληρά να μην το κάνει.
Tyler
Σάββατο 28 Νοεμβρίου
The Treasure (Comoara)
Ο Κόστι αγαπά τον Ρομπέν των Δασών και τις ιστορίες του, τις οποίες αφηγήται ο ίδιος στον γιο του, θέλοντας ίσως να ξορκίσει τη βαρετή δουλειά του. Κάποια στιγμή ο γείτονας εμφανίζεται στο κατώφλι του και του ζητά ένα δάνειο, προκειμένου να νοικιάσει έναν ανιχνευτή μετάλλων με την ελπίδα να βρεθεί ο θησαυρός του προπάππου που φημολογείται ότι υπάρχει στο σπίτι. Ο Κόστι θα δεχθεί να του δανείσει, με αντάλλαγμα τον μισό θησαυρό.
Αν και ίσως υπερβολικά ρομαντική και αισιόδοξη, η ταινία του ρουμάνου σκηνοθέτη Κορνέλιου Πορουμπόιο διαθέτει καυστικό χιούμορ για τις αντιδράσεις τοπικής κοινωνίας και πολιτών μπροστά στην προοπτική του χρήματος. Ο σκηνοθέτης βρέθηκε στην προβολή της ταινίας, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στον κινηματογράφο Ολύμπιον και απάντησε στις ερωτήσεις του κοινού. Μεταξύ άλλων είπε ότι η αρχική ιδέα ήταν να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με τις πρσπάθειες του σκηνοθέτη και ηθοποιού, Αντριάν, να γυρίσει μία ταινία που προσπαθούσε εδώ και πολλά χρόνια να γυρίσει. Η ιδέα αυτή απέτυχε και έτσι ο Κορνέλιου Πορουμπόιου αποφάσισε να γυρίσει μία ταινία, με θέμα τον φημολογούμενο θησαυρό που φέρεται να είχε κρύψει στο σπίτι της η οικογενεια του Αντριάν. Τελικά, «Θησαυρός δεν βρέθηκε και έτσι αποφάσισα να γυρίσω μία ταινία όπου κάποιος θα βρίσκει κάτι» σημείωσε.
Tyler
Οι Εντυπώσεις Ενός Πνιγμένου
(Impressions of a Drowned man)
Μια πολύ ωραία ταινία στοχαστικού σινεμά που είχαμε χρόνια να δούμε, προέρχεται από την κοντινή μας Κύπρο. Ο Κύρος Παπαβασιλείου εμπνέεται από τις μεταφυσικές του αναζητήσεις, το έργο του Καριωτάκη και τις επιπτώσεις του θανάτου ενός αυτόχειρα, δημιουργώντας ένα έντονα σουρεαλιστικό αλλά ταυτόχρονα λυρικό έργο. Διαθέτει πολλές ενδιαφέρουσες ιδέες και πάμπολλες κινηματογραφικές αναφορές. Διαφωνώ κάπου με την περιγραφή της υπόθεσης της ταινίας, θεωρώντας ότι κάνει ένα τύπου «σπόιλερ», στερώντας από το θεατή το μυστήριο της ανακάλυψης της ταυτότητας του επιβάτη.
Έχοντας ήδη δει μια φορά την ταινία στο πρόσφατο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, επέλεξα να την ξαναδώ και στο Πανόραμα, για να καταλήξω σε συμπέρασμα. Στην προσωπική μου αμφιταλλάντευση, το γνήσιο έναντι του «δήθεν», φαίνεται ότι τελικά ο σκηνοθέτης κερδίζει το στοίχημα, έχοντας δημιουργήσει μια ταινία που μένει στη μνήμη, κεντρίζει τη σκέψη του θεατή. Στον αντίποδα σίγουρα έχουμε σημεία με αργούς ρυθμούς, που θα κουράσουν τους απροετοίμαστους. Στην ουσία της, η ταινία μου έφερε έντονα στη μνήμη το «παρεξηγημένο» Siesta (1987), θα μπορούσε ίσως σε κάποιον να φέρει στιγμές από τον Άνθρωπο Χωρίς Παρελθόν, την Κοιλιά του Αρχιτέκτονα, τους Διχασμέμους (deadringers), το Mulholland Drive του Λιντς. Από τη μέση και μετά, η ταινία απογειώνεται και κλείνει με έναν δυνατό εσωτερικό διάλογο, βγαλμένο από το εξώφυλλο του Wish you Were Here, των Pink Floyd. Ίσως το καλύτερο δείγμα ελληνικού/κυπριακού πειραματικού σινεμά, που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια.
Gimli
Παρασκευή 27 Νοεμβρίου
ΒΟΚΑΚΙΟΣ (Maraviglioso Boccaccio)
Οι «παρεξηγημένοι» αδερφοί Ταβιάνι άξιζαν σίγουρα μια ευκαιρία και όποιοι δεν άκουσαν τις «κακές γλώσσες» βρέθηκαν μπροστά σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία. Οι Πάολο και Βιτόρο Ταβιάνι σκηνοθετούν με ποιότητα και μαεστρία την αναγεννησιακή Φλωρεντία της πανούκλας και ιστορίες από το «δεκαήμερο του Βοκκάκιου». Η πόλη της Φλωρεντίας θρηνεί καθημερινά νέα κρούσματα της θανατηφόρας ασθένειας. Μια παρεά νέων αγοριών και κοριτσιών αποφασίζουν να το σκάσουν και να περάσουν κάποιες μέρες μακριά από τα άγχη και τις αγωνίες, σε ένα απομονωμένο εξοχικό στην επαρχία. Για να ξορκίσουν το κακό και να περάσουν την ώρα τους, αποφασίζουν να αφηγούνται εναλλάξ από μια ιστορία τη μέρα. Ακούμε έτσι και βλέπουμε μια ιστορία αγάπης στην πανούκλα, του τρελού του χωριού και της μαύρης πέτρας που τον κάνει αόρατο, της νεαρής χήρας και του σιδερά, των καλόγριων και του γερακιού.
Φυσικά, οι Ταβιάνι, δεν μπορούσαν να χωρέσουν όλες τις ιστορίες στην ταινία, όμως επιλέγουν τις περισσότερο γνωστές. Κοινό σημείο τους, η δυναμική, επαναστατική, θέση ισχύος της γυναίκας, που πρωταγωνιστεί και κυριαρχεί ακόμα και με την απουσία της, ή στο τέλος της ιστορίας του τρελού. Ξεκινά, έχοντας μια υποβλητική ατμόσφαιρα και σκληρό μουσικό κοντράστ, που παραπέμπει στις παλιές δόξες επικών ιταλικών παραγωγών, περνά όμως σιγά σιγά σε μια αργή αλλά σαγηνευτική αφήγηση, που παίρνει το χρόνο της και ταξιδεύει το θεατή. Φυσικά, όπως σε πολλά κλασικά έργα, υπάρχει έντονα το θεατρικό στοιχείο, τόσο στο στήσιμο, όσο και στις ερμηνείες και κινήσεις των ηθοποιών. Υπέροχη δουλεία έχει γίνει και στα κουστούμια. Τα φορέματα, αποτυπώνουν τη χρωματική παλέτα της περιόδου, σαν βεντάλια αναγεννησιακών στιγμιότυπων. Τα σκηνικά, επίσης προσεγμένα, εκμεταλλεύονται το πρωτογενές υλικό που ήδη υπάρχει από τα οικίσματα, ενώ τα εξωτερικά πλάνα, της φύσης με τις «χρωματιστές κορασίδες», αισιοδοξούν να φέρουν στη μνήμη πίνακες της εποχής.
Gimli
Ο Θεριστής (The Reaper)
(Σκηνοθεσία: Zvonimir Juric / Κροατία-Σλοβενία / 98′)
Τρεις ιστορίες λαμβάνουν χώρα σε μια νύχτα, με την κεντρική γύρω από τον θεριστή να κατέχει το μέγιστο ενδιαφέρον. Μια γυναίκα μένει από βενζίνη στη μέση του πουθενά και συναντά έναν θεριστή, μεσήλικα άντρα που δέχεται να τη βοηθήσει. Αυτό που δε γνωρίζει η γυναίκα είναι ότι ο άντρας μόλις βγήκε από τη φυλακή, μετά από είκοσι χρόνια ποινής για βιασμό.
Τέσσερα είναι τα κεντρικά πρόσωπα των τριών ιστοριών: Ένας θεριστής ήθελε να θερίσει τη νύχτα με το τρακτέρ του το χωράφι. Μια γυναίκα που ήθελε να φτάσει γρήγορα στον προορισμό της. Ένας βενζινάς που είχε σπουδάσει νομική και καταπιέζεται στο πάρτι του αδερφού του που γιορτάζει την εγκυμοσύνη της γυναίκας του. Τέλος, ένας Αστυνομικός που αντιμετωπίζει προβλήματα στο σπίτι με τη γυναίκα του.
Ο σκηνοθέτης επιχειρεί ένα άκρως συμβολικό κοινωνικό πορτραίτο της μετά-τραυματικής μετά-πολεμικής περιόδου των ανθρώπων που προσπαθούν να προχωρήσουν. Οι χαρακτήρες είναι άνθρωποι εγκλοβισμένοι, όπως η περιοχή από τον πόλεμο που πέρασε. Απομονωμένοι, «πεταμένοι» στο έρημο τοπίο θα μπορούσαν να είναι πρωταγωνιστές σε θρίλερ. Αντίθετα, τα δυνατά πλάνα μιλούν για ανθρωπιά, συμπόνοια, συγχώρεση, για ανθρώπους που έμαθαν να φοβούνται το γείτονα και τώρα πρέπει να μάθουν ξανά να εμπιστεύονται. Ενώ οι επιμέρους ιστορίες συντελούν στην ολότητα, η ιστορία του θεριστή έχει μεγαλύτερη δύναμη κι όταν ξεφεύγει από αυτή μοιάζει να φεύγει εκτός θέματος. Το ωραίο τραγούδι που ακούγεται -κάτι σαν τη σέρβικη έκδοση του walking on sunshine- λέει «έχω πίστη σε εμένα, έχω πίστη στους ανθρώπους».
Gimli
Στη Σκιά των Γυναικών (L’Ombre Des Femmes)
(In the Shadow of Women)
Ένα ζευγάρι, ο Πιέρ και η Μανόν, γυρίζουν ντοκιμαντέρ με ελάχιστα χρήματα. Ο Πιέρ θα γνωρίσει την Ελιζαμπέτ και θα αποκτήσει ερωτική σχέση μαζί της, αλλά δεν θέλει να αφήσει τη Μανόν. Όταν ανακαλύπτει πως και η Μανόν έχει εραστή, τότε θα θελήσει να διεκδικήσει πάλι στη συζυγό του, χωρίς να θέλει να αφήσει και την Ελιζαμπέτ. Νέο-νουβέλ βαγκ ή μήπως μία κατά κάποιον τρόπο παρωδία της νουβέλ βαγκ; Ο θεατής ποτέ δεν θα μάθει σε μία ανάλαφρη, αλλά και αδιάφορη ταινία για τις σύγχρονες ερωτικές σχέσεις στη Γαλλία. Προσθέστε σε αυτά και ένα α λα Γούντι Άλεν τέλος.
Η βασική διαφορά της ταινίας από τη νουβέλ βαγκ είναι ότι δεν έχει σκληρούς χαρακτήρες-σύμβολα, αντίθετα αντιμετωπίζει τρυφερά τους πρωταγωνιστές της, ζεστά και ανθρώπινα. Στα πλαίσια της ομαλής αφήγησης χρησιμοποιεί συχνά το αφηγηματικό voice over, ώστε να αποφύγει ακόμα περισσότερο δυνατές κόντρες και σκηνές που οι τόνοι ανεβαίνουν, επιδιώκοντας να διατηρήσει μια ήπια ρομαντική ατμόσφαιρα. To πρόβλημα της ταινίας είναι ίσως ο άνευρος κεντρικός πρωταγωνιστής, που στέκεται πραγματικά όπως λέει και ο τίτλος «Στη Σκιά των Γυναικών», με τις δυο συμπρωταγωνίστριες του να έχουν ωραίες παρουσίες.
Gimli & Τάιλερ
Πέμπτη 26 Νοεμβρίου
Με τον νικητή του βραβείου LUX, Ατίθασες, καθώς και με ενδιαφέρουσες ταινίες στο διαγωνιστικό τμήμα, ξεκίνησε το 28ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου που θα διαρκέσει μία εβδομάδα:
Ατίθασες (Mustang)
Από τις καλύτερες ταινίες που είδαμε στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, τώρα στο 28ο Πανόραμα, με πολλές φωνές να μιλούν ήδη για το μεγάλο φαβορί του ξενόγλωσσου Όσκαρ, η ταινία της Ντενίζ Γκάμζε Εργκιβέν -νικήτρια του φετινού βραβείο LUX, μιλά για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σε μία άκρως συντηρητική κοινωνία.
Η Λάλε και οι τέσσερις αδελφές της μένουν με τη γιαγιά τους και τον θείο τους από όταν πέθαναν οι γονείς τους. Ένα απόγευμα, επιστρέφοντας από το σχολείο, θα παίξουν ένα αθώο παιχνίδι με τα αγόρια. Το παιχνίδι δεν θα θεωρηθεί τόσο αθώο από κάποιους «καλοθελητές» και κάπως έτσι ξεκινά το δράμα των κοριτσιών. Σιγά σιγά θα κλειστούν στο σπίτι, θα τους απαγορευτούν όλα αυτά που η πατριαρχική κοινωνία θεωρεί ως περιττές απολαύσεις και θα ξεκινήσει μία διαδικασία για τη μετατροπή τους σε καλές… νοικοκυρές και μελλοντικές σύζυγοι. Καθώς οι περιορισμοί γίνονται όλο και περισσότεροι, τα κορίτσια θα κληθούν να αντιδράσουν.
Χωρίς να γίνεται υπερβολικά δραματική, αλλά ποτισμένη από την ενέργεια των πέντε πρωταγωνιστριών της -ειδικά της μικρής Λάλε-, η ταινία της Εργκιβέν θυμίζει σε όλες εμάς πράγματα που θεωρούμε δεδομένα -αλλά το έχουμε ξεχάσει. Την ελευθερία μιας απλής βόλτας στο δάσος, ενός παιχνιδιού, την ανάγκη να βγεις και να ζήσεις. Επιλέγοντας ως πρωταγωνίστρια τη μικρότερη από τις αδελφές, η Εργκιβέν δίνει στην ταινία «ξεροκεφαλιά» και «αθωότητα», συνοδευόμενη από μία συνεχή αναζήτηση της ελευθερίας.
Tyler
The Violators
Η ταινία της Έλεν Γουολς βουτά βαθιά στην καθημερινότητα της κατώτερης τάξης στη Βρετανία. Η Σέλι, μια 15χρονη κοπέλα, φροντίζει τον μικρότερο αδελφό της Τζερόμ, έχοντας να αντιμετωπίσει και την άγνοια του μεγαλύτερου αδελφού της. Σύντομα θα διαπιστώσει ότι ενδιαφέρεται για αυτή ο ενεχυροδανειστής της περιοχής, ο Μίκι. Αναζητώντας ασφάλεια, η Σέλι θα έρθει πιο κοντά στον Μίκι. Παράλληλα, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον και μιας ευκατάστατης κοπέλας, της Ρέιτσελ, η οποία θα αρχίσει να της χαρίζει ρούχα και θα θελήσει να γίνει φίλη της.
Παρ’ όλο που στην ταινία μπλέκονται αρκετά πρόσωπα, το The Violators φέρνει στο νου το σινεμά της Άντρεα Αρνολντ. Σκληρό, πραγματικό, αλλά ταυτόχρονα γυρισμένο σε παλ τόνους, με φωτεινή φωτογραφία (υπεύθυνος της οποίας είναι ο Τόμπιν Τζόουνς), διαθέτει μια ενδιαφέρουσα σκηνοθετική ματιά.
Παράλληλα, αν και οι χαρακτήρες θα μπορούσαν εύκολα να γίνουν καρικατούρες, το αποτέλεσμα παραμένει ευχάριστα «συγκρατημένο», γεγονός που οφείλει πολλά και στις ερμηνείες. Η 18χρονη Λόρα ΜακΚουίν ξεχωρίζει στον ρόλο της Σέλι, κινούμενη ανάμεσα στην ωριμότητα και στην παιδικότητα -αν και κρυμμένη κάτω από βαρύ μακιγιάζ-, ενώ εξαιρετική είναι και η Μπρόγκαν Έλις στον ρόλο της ταραγμένης Ρέιτσελ.
Υπάρχουν υπο-πλοκές που μένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες και στιγμές που προσεγγίζει το αναμενόμενο, αλλά σε γενικές γραμμές πρόκειται για μία φρέσκια βρετανική πρόταση.
Tyler
ΒΑΒΑΙ (Father)
Μια ταινία που λάτρεψαν πολλοί κριτικοί και απέσπασε βραβεία σε φεστιβάλ καλείται να περιγράψει τη σχέση ένος μικρού παιδιού και του πατέρα του, μιλώντας ταυτόχρονα για μετανάστευση, τις σύγχρονες διαλυμμένες οικογένειες, την έλλειψη, την απόγνωση και το δέσιμο μεταξύ τους. Ο μικρός Νόρι ζει στην επαρχία του Κοσόβου πουλώντας τσιγάρα για να βοηθήσει τη μουσουλμανική οικογένεια του. Ο πατέρας του, Γκεζίμ, μόνος γονέας του Νόρι, σκέφτεται να μεταναστεύσει στη Γερμανία, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
Δυστυχώς, εκεί είναι και η μεγάλη αποτυχία της ταινίας, στη σχέση πατέρα και γιου. Στην προσπάθεια της να τη δείξει –πάντα χωρίς λόγια ή κρατώντας τους διαλόγους στους ελάχιστους απαραίτητους- βλέπουμε το παιδί να αγκαλιάζει συνέχεια τον πατέρα του, χωρίς να θέλει να τον αφήσει να φύγει. Ο πατέρας, ουσιαστικά αναποφάσιστος, όχι μόνο στη συμπεριφορά προς το παιδί, αλλά και γενικότερα για το ταξίδι του στη Γερμανία -μια δύσκολη έτσι κι αλλιώς απόφαση- τελικά, ανεβοκατεβαίνει στα λεωφορεία για να μεταναστεύσει ενώ το παιδί σπαράζει. Αυτές οι απότομες εγκαταλείψεις, μοιάζουν σαν να αποκόβουν το παιδί από την ίδια τη σάρκα του πατέρα. Η ταινία όμως, υπεραναλώνεται σε όλο αυτό, χωρίς να προσδώσει τίποτα στους χαρακτήρες της. Δεν μας μιλά για τη σχέση τους, δεν της προσδίδει βάθος… Οι χαρακτήρες δεν επικοινωνούν καν, δε μιλούν, δεν προσπαθούν να εξηγήσουν κάτι ο ένας στον άλλο, παρά εμμένουν στο ενστικτώδες, το πρωτόγονο, το αρχέτυπο, σχεδόν απογυμνωμένο στο φακό. Σε όλο αυτό προστίθεται το σχεδόν αυτιστικό παίξιμο τόσο παιδιού και πατέρα, χάνοντας ακόμα περισσότερο τον όποιο ρεαλισμό προσπαθεί η ταινία με κόπο να χτίσει. Ακόμα και όταν μεταφέρεται στη Γερμανία εξακολουθεί το ίδιο τροπάριο, με αποκορύφωμα φυσικά τη σκηνή τέλους, προορισμένη αποκλειστικά και μόνο για να σοκάρει. Κρίμα για το μικρό αγόρι που έχει ενδιαφέρον πρόσωπο, αλλά τελικά μέσα από την ταινία δεν φαίνεται να κάτι κάτι παραπάνω. Τέλος, η χρόνος που διαδραματίζεται η ταινία, λίγο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, τελικά δεν φαίνεται να έχει σημασία για την ταινία.
Gimli
ΖΕΝΑΪΝΤΑ (Zenaida)
Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση, αποτελεί η ελληνική ταινία Ζενάιντα, των Τσάφα και Φώτου, που περιγράφει τη ζωή στη χώρα μας μιας αφρικανής κοπέλας, που απήχθει από τη χώρα της και εξαναγκάστηκε να πουλά το κορμί της, με τα ναρκωτικά να αποτελούν το μοναχικό της σύντροφο. Η ταινία διαθέτει υψηλού επιπέδου φωτογραφία και ήχο, ενώ έχει και πολύ ενδιαφέρον soundtrack, μπλέκοντας ethnic ήχους, με τζαζ και ηλεκτρονική μουσική. Οι σκηνοθέτες κινηματογραφούν όμορφα τη νύχτα, την Αθήνα το βράδυ, τη θέα από τον Λυκαβηττό και τα υπέροχα μποκέ (ιριδικές βούλες από τα φώτα της πόλης), ενώ τα ναρκωτικά και οι αναπολήσεις της πατρίδας, τους δίνουν την ευκαιρία για μερικούς ενδιαφέροντες πειραματισμούς ύφους. Φαίνεται η προσπάθεια να διατηρηθεί και να αποτυπωθεί στα πλάνα το δράμα και ο ρομαντισμός της τρυφερής ματιάς, παράλληλα με τον αισθησιασμό, χωρίς να περιπέσει στο λάθος μιας καθαρόαιμης ηδονοβλεπτικής ματιάς. Αυτή η επίτευξη ισορροπίας είναι μεγάλη επιτυχία της ταινίας.
Οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε και τη σπουδαία παρουσία της κεντρικής πρωταγωνίστριας. Εξαιρετική ερμηνεία από την Μαρία Στεφανίδου, στο ρόλο της αφρικανής κοπέλας. Το πρόσωπο της πείθει, μαγνητίζει και ταυτόχρονα γεμίζει το φακό. Ενδιαφέρουσα είναι και η προσέγγιση του ρόλου, η αντιμετώπιση της ζωής, τα φαντάσματα του παρελθόντος που στοιχειώνουν, ένα αβέβαιο μέλλον στο βάθος. Παράλληλα, η καθημερινή ζωή που την αναγκάζει να χτίσει ένα αμυντικό τείχος γύρω της, θα ραγίσει όταν γνωρίζει τον νεαρό μετανάστη Έντι. Μπορεί όμως ένα τέτοιο ειδύλλιο να αναπνεύσει; Θα μπορέσουν τα ψυχικά τραύματα παρελθόντος και παρόντος να επιτρέψουν στην κοπέλα να απενοχοποιήσει μέσα της πράγματα για να απολαύσει τη χαρά του σεξ; Η περούκα, ωραία κάνει την εμφάνιση της στο φακό, προμηνύοντας κάθε φορά τη μεταμόρφωση της κοπέλας σε πεταλούδα της νύχτας.
Η σκηνοθετική επιλογή της απουσίας διαλόγων σε όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία, κάνει την ταινία άνευρη, χάνοντας σε ρεαλισμό, ενώ κάποια πλάνα της πόλης ιδίως την ημέρα ή επαναλαμβανόμενα, μοιάζουν απλά να θέλουν να αυξήσουν τη διάρκεια της ταινίας, χωρίς να προσθέτουν κάτι στην αφήγηση. Σαφής και η έλλειψη ρυθμού σε σημεία, μοιάζει να εμποδίζει το θεατή να ταξιδέψει μαζί της με συνεχόμενη ροή. Κάπου εκεί διαφαίνεται ίσως και μια ασάφεια των δημιουργών, προς τα που ήθελαν να γύρει περισσότερο η ταινία. Με λίγη περισσότερη προσοχή στους χρόνους τους και στόχευση σε αυτό που ήθελαν να πουν, από τους Αλέξη Τσάφα και Γιάννη Φώτου, τώρα σίγουρα θα μιλούσαμε για μια άλλη ταινία. Παρόλα αυτά, το Ζενάιντα αποτελεί τρανή ένδειξη ότι το ελληνικό σινεμά προχωρά και δεν έχει τίποτα να ζηλέψει, ούτε και να φοβηθεί από άλλες ευρωπαϊκές ταινίες. Ίσως μάλιστα θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο.
Gimli
(+) ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ 2
Πριν την προβολη της Ζενάιντα, προβλήθηκε το 15′ «Ιδιότητες του 2» του Αχιλλέα Κυριακίδη. Στη μικρού μήκους ταινία, ένας άντρας έρχεται αντιμέτωπος κυριολεκτικά με τον εαυτό του. Με έξυπνη παρουσίαση, ένας άντρας που η ζωή του μοιάζει να έχει φτάσει σε τέλμα, τόσο στην εργασία του όσο και στη σχέση του, αλλά προπάντων μέσα του, συναντά τον εαυτό του, έναν πανομοιότυπο άντρα με αυτόν, επιτυχημένο και χαρούμενο, που κάνει όλα όσα αυτός δεν κάνει. Το κακό είναι ότι μένει στην απλή παρακολούθηση, αντί να υπάρχει ουσιαστικός διάλογος κάτι που μειώνει το ενδιαφέρον του εγχειρήματος τόσο σε αληθοφάνεια όσο και στην παρακολούθηση. Υπάρχει όμως και η δεύτερη ανάγνωση της κρίσης. Δηλαδή, ότι ο άντρας δεν αντιμετωπίζει την εκδοχή του εαυτού του που έχει όσα αυτός δεν έχει, αλλά τον εαυτό του όπως ζούσε πριν την κρίση, εν συγκρίσει με αυτό που έχει γίνει τώρα. Αυτή η μεταφορά έχει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Gimli
