29ο Πανόραμα: γερμανικά διλήμματα υπό αμφισβήτηση
Με σύγχρονο γερμανικό σινεμά και με αφιερώματα σε Αλεξάντερ Πέιν, Νίκο Παναγιωτόπουλο και Αντρέι Ταρκόφσκι συνεχίστηκαν την Παρασκευή οι προβολές του 29ου Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.
Οι «24 Εβδομάδες» περιγράφουν το δράμα μιας σύγχρονης γερμανίδας κωμικής ηθοποιού, που η μητρότητα της χτυπά για δεύτερη φορά την πόρτα. Ξεκινά ξέγνοιαστα και αέρινα, σύντομα όμως σκοτεινιάζει από τις ιατρικές εξετάσεις που δείχνουν ότι το παιδί που φέρει στην κοιλιά της πάσχει κατά μεγάλη πιθανότητα από σύνδρομο Ντάουν και ίσως αντιμετωπίσει και άλλα ιατρικά προβλήματα που δε θα του επιτρέψουν να απολαύσει μια υγιή, συνηθισμένη ζωή. Σύμφωνα με το νόμο στη Γερμανία, η γυναίκα μπορεί να αποφασίσει να αποβάλλει το έμβρυο της, ακόμα και στις αρχές του έβδομου μήνα, εξ’ού και οι 24 εβδομάδες του τίτλου. Η απόφαση της γυναίκας θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη όταν διαρρεύσει στη δημοσιότητα η κατάσταση της.
Στην αρχή της η ταινία ξύνει ελάχιστα την επιφάνεια του αμαρτωλού παρελθόντος της χώρας, διαχωρίζοντας σε διαλόγους ανατολική από δυτική Γερμανία, αναφέροντας τη λέξη «φασίστας» σε όσους μιλάνε υποτιμητικά για την αναπηρία. Είναι τελικά όμως μάλλον άτολμη και συντηρητική η προσέγγιση, καθώς θα περίμενε κανείς μια πιο ευθέως καταδίκη θεωριών περί άριας φυλής που η ίδια η χώρα γέννησε και τώρα ίσως έρχεται σε αντίθεση με το νόμο. Η σκηνοθέτης επιλέγει να παρουσιάσει στην αρχή πιο τρυφερά το θέμα της, με αέρινα και θολά (ανετάριστα) τα πλάνα της, ενώ αργότερα πιο σκληρά πλησιάζοντας στα πρόσωπα ή χρησιμοποιώντας την αισθητική του τρίτου ματιού, βάζοντας συχνά εμπόδια να καλύπτουν μέρος της οθόνης. Ενδιάμεσα συχνά μας δείχνει εικόνες από το εσωτερικό της κοιλιάς και του εμβρύου, ίσως κάπως ανατριχιαστικές.
Σε μια κοινωνική ταινία που επιλέγει μια τέτοια θεματική, αναγκαστικά περιμένει κανείς από αυτή να πάρει θέση και τη θέση την ορίζει και με την τελική κατάληξη της. Συγκρούονται από τη μια ο σεβασμός στη ζωή και στη διαφορετικότητα. Από την άλλη, ο νόμος και η ελευθερία της σύγχρονης μητέρας-μάνας να αποφασίσει αυτή για το αγέννητο παιδί της και να αποτινάξει από πάνω της το «πρόβλημα», τις δυσκολίες και τις ευθύνες. Δε μπορώ να κρύψω, ότι παρόλο που η ταινία κορυφώνεται δραματουργικά στο δεύτερο μισό της, οι τελικές σεναριακές επιλογές με εκνεύρισαν. Υπάρχουν όμως και αρκετά άλλα σεναριακά προβλήματα στην ταινία, πολύ νωρίτερα από το τέλος, όπως για παράδειγμα ότι η μάνα μόλις μαθαίνει το πρόβλημα, παρόλο που δεν έχει αποφασίσει, αρχίζει να καπνίζει, πάει σε κλαμπ και να μεθάει, αφήνεται υπονοούμενο ότι ίσως καπνίζει τσιγαριλίκι με τη μητέρα της… Επίσης, επιλέγει να ενημερώνει τους πάντες για την κατάσταση του εμβρύου και την όποια απόφαση σκέφτεται να ακολουθήσει, ακόμα και το αρκετά μικρό ηλικιακά πρώτο παιδί της! Παράλληλα, αν και έχουμε να κάνουμε φανερά με μια προοδευτικών αντιλήψεων γυναίκα που συζεί με τον σύντροφό της χωρίς να είναι παντρεμένοι, αλλά με τον οποίο είναι δεμένη και αποφασίζουν από κοινού, η γυναίκα γρήγορα τον αποκλείει θεωρώντας ότι η όποια απόφαση είναι μόνο δικό της θέμα. Τέλος, σε μια προσπάθεια να τα «πιάσει» όλα, η γυναίκα θα κάνει και ένα πέρασμα από μια εκκλησία, απλή αναφορά στη θρησκεία, η οποία ελάχιστα δευτερόλεπτα μετά οπισθοχωρεί πάλι στη γωνιά της.
Παρόλα τα θέματα της ταινίας, στα οποία δε μπορούμε να μη σταθούμε, οι «24 Εβδομάδες» διαθέτουν ωραία εικόνα, αξιοπρεπή φωτογραφία και δυο καλές κεντρικές ερμηνείες, τόσο της πρωταγωνίστριας που έχει τον πιο απαιτητικό ρόλο, όσο και του δευτερεύοντος ρόλου του συντρόφου της, που έχει μια πιο ζεστή ερμηνεία.
Ως κωμικό, παρακολουθούμε την ηρωίδα σε κάποιες τηλεοπτικές εμφανίσεις της, θυμίζοντας μας πόσο κρύο είναι το γερμανικό χιούμορ. Ότι δεν πέτυχε η πρωταγωνίστρια με τα αστεία της, το πέτυχε όμως στην προβολή ο υπεύθυνος υποτίτλων, που αντιμετωπίζοντας σαφώς κάποιο πρόβλημα, έχασε αρκετές φορές τον συγχρονισμό του για μεγάλα διαστήματα, ενώ η προβολή χρειάστηκε να διακοπή για κάποια λεπτά. Το συμβάν μάλιστα έλαβε χώρα σε ένα συναισθηματικά φορτισμένο σημείο, προκαλώντας αβίαστα στους περισσότερους θεατές νευρικό γέλιο, που λειτούργησε και ως εκτόνωση της συμφόρησης! Ευτυχώς, πάντως το πρόβλημα λύθηκε και η προβολή συνεχίστηκε κανονικά.
Κάποιοι είπαν ότι η «Λιμουζίνα» δεν είναι ταινία για πολλούς. Δεν θα συμφωνήσω. Θεωρώ τη Λιμουζίνα από τα καλύτερα δείγματα τωρινού ελληνικού σινεμά, μακριά από μελοδράματα εποχής όπως η Μικρά Αγγλία ή καλουπωμένη σε ρεύματα «μόδας» weird cinema που πολλοί κάνουν χωρίς καν να το κατανοούν ή να το αισθάνονται. Λογοτέχνες και θεατρικοί συγγραφείς όπως ο Μπέκετ ή ο Μέιλερ, αλλά και απλοί κλεπταποδόχοι θα παραδώσουν μαθήματα ζωής και ενηλικίωσης στον μικρό, αλλά σκεπτόμενο, σύγχρονο Έλληνα. Μια σουρεάλ σύγχυση στο Παρίσι του τότε και την Ελλάδα του σήμερα, βασισμένη στο «Περιπέτειες στην Ευρώπη» του Ζάχου Παπαζαχαρίου. Είναι αν θέλετε η δικιά μας εκδοχή του Μεσάνυχτα στο Παρίσι, του Γούντι Άλεν, με τη Δούκισα Νομικού ως αισθησιακή «Λιμουζίνα» της νουβέλ βάγκ να πλαισιώνει τον Κουρή, Καταλειφό, Φασουλή, Χαϊκάλη και τον Λευτέρη Βογιατζή στην τελευταία του εμφάνιση. Η ταινία αρχίζει σαν μικρά θεατρικά σκετσάκια, μόλις μπείτε όμως στο κλίμα της θα την απολαύσετε και (ίσως) σας βάλει να σκεφτείτε κι όλας.
Θυμάμαι, είδα την ταινία στην πρώτη προβολή της, στις Νύχτες Πρεμιέρας, όπου πριν βράβευσαν τον σκηνοθέτης για την προσφορά του. Ο Παναγιωτόπουλος που τότε αφιέρωσε την ταινία στους συμμετέχοντες ηθοποιούς, δήλωσε ότι τον τιμά το συγκεκριμένο βραβείο μιας που την Αθήνα την έχει χιλιο-κινηματογραφήσει. Εν συγκρίσει με άλλους που απαξιώνουν την πόλη, δήλωσε αιώνια ερωτευμένος μαζί της. Φυσικά, αναφέρθηκε στη δήλωση του που δημιούργησε εντάσεις «Να ακούς παρά να βλέπεις», ότι όποιοι λένε ο κινηματογράφος είναι εικόνα… προφανώς αναφέρονται στον βουβό! «Μπήκα στο σινεμά ως εικονολάτρης κι ίσως τελικά βγω ως εικονομάχος. Παρότρυνε το κοινό να ακούσει την ταινία του, (που όντως είχε καλή ηχοληψία, με έμφαση στους μικρούς ήχους) και τόνισε ότι κατά τη διάρκεια της ταινίας -εν αντιθέσει με το Μέγαρο- οι θεατές μπορούν και να γελούν και να χειροκροτούν κι αυτό δείχνει ότι ο κινηματογράφος είναι δημοκρατική τέχνη.
Στη «Nebraska» πατέρας επιμένει ότι κέρδισε σε έναν διαγωνισμό. Τα παιδιά του προσπαθούν να τον πείσουν ότι πρόκειται για απάτη. Ο μικρός γιος του θα αποφασίσει να κάνει το ταξίδι μαζί του και θα βρεθεί στην γενέτειρα του πατέρα του, όπου θα μάθει πολλά περισσότερα πράγματα από ότι περίμενε. Ο Αλεξάντερ Πέιν κάνει μία ταινία τρυφερή, με χιούμορ, ρίχνοντας μία διεισδυτική ματιά σε μία μικρή κωμόπολη των ΗΠΑ.
Ο «Καθρέφτης» του Αντρέι Ταρκόφσκι (1974) είναι μία αντισυμβατική, αλλά άκρως συναισθηματική ταινία. Ένα γάλα που πέφτει, η παιδική ηλικία, η μητέρα, ο πόλεμος είναι ζητήματα που απασχολούν τον Ταρκόφσκι σε αυτή την ταινία, όπως τον απασχολεί και το ίδιο το θέμα της μνήμης.
Σήμερα, Σάββατο, αξίζει να παρακολουθήσετε στο Πανόραμα την ταινία του Θ.Αγγελόπουλου «Το Βλέμμα του Οδυσσέα», τη «Νοσταλγία» του Αντρέι Ταρκόφσκι, καθώς και το «It’s Not the time of my life» από την Ουγγαρία.
