Οδηγός Διαπλοκής: σαρκάζοντας το αμερικανικό όνειρο

Πέρυσι ήταν σούπερ ηρωική χρονιά για τις ΗΠΑ: οι Αμερικάνοι στις ταινίες τους προβάλλονταν ως πανέξυπνοι σωτήρες (Argo), εφευρετικοί και γενναίοι (Zero Dark Thirty), συμπονετικοί (Lincoln). Ψήγματα αυτοκριτικής υπήρχαν, βέβαια, σε αυτές τις ταινίες, τα οποία, ωστόσο, κατέληγαν σε έναν θρίαμβο της αμερικανικής ταυτότητας.

Φέτος τα πράγματα είναι διαφορετικά: στον Λύκο της Ουόλ Στριτ ο Μάρτιν Σκορσέζε  -παρά τις σκηνοθετικές και σεναριακές ευκολίες- κανιβαλίζει τα golden boys, παρουσιάζοντάς τα σαν μια σειρά από σεξομανείς και ναρκομανείς περφόρμερ σε κρίση.

Στο 12 Χρόνια Σκλάβος βλέπουμε το ανελέητο πρόσωπο της αμερικανικής σκλαβιάς όπου κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών, ενώ ακόμα και στον Μπάτλερ κατακρίνονται οι πολιτικές για τους Αφροαμερικανούς (αν και οι ίδιοι οι πρόεδροι δεν αγγίζονται).

Ακόμα και στο Prisoners βλέπουμε τα δύο πρόσωπα της Αμερικής: το υπερ-πατριωτικό και το πιο ψύχραιμο. Το ποιο νικάει, βέβαια, είναι μια άλλη ιστορία.

Εάν εξαιρέσεις τον σχεδόν υπερήρωα Κάπτεν Φίλιπς, φέτος οι ταινίες δείχνουν μια διάθεση να στραφούν προς το εσωτερικό των ΗΠΑ και να γελάσουν ή να καυτηριάσουν (άλλοτε με κωμικό και άλλοτε με δραματικό τρόπο) τα κακώς κείμενα.

Ας δούμε την περίπτωση του American Hustle για παράδειγμα. Ένας πράκτορας του FBI εξαπατά δύο απατεώνες και τους ζητά να εξαπατήσουν για χάρη του σημαντικές προσωπικότητες, προκειμένου να προχωρήσει σε πολυπόθητες υψηλόβαθμες συλλήψεις.

Το ερώτημα βέβαια είναι ποιος εξαπατά ποιον, καθώς στην υπόθεση εμπλέκονται η μαφία, πολιτικοί και η σύζυγος ενός από τους απατεώνες.

Στην ταινία, το FBI περιγράφεται σαν μία υπηρεσία υπερ-φιλόδοξων ή αφελών πρακτόρων που δεν έχουν ιδέα τι τους γίνεται και καταπατούν πολλούς ηθικούς κώδικες για να κερδίσουν αυτό που θέλουν.

Η ταινία (προτιμώ τον αγγλικό τίτλο, καθώς τον θεωρώ αυτοσαρκαστικό) βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία: στο σκάνδαλο Abscam, το  οποίο επικρίθηκε έντονα επειδή ο καταδικασμένος για απάτες Μέλβιν Γουάινμπεργκ (τον ερμηνεύει ο Κρίστιαν Μπέιλ -αν και στην ταινία το όνομά του έχει αλλάξει σε Άιρβιν Ρόζενφελντ) επέλεγε τους στόχους και γιατί τα ποσά που ξοδεύτηκαν για τις συλλήψεις ήταν τεράστια.

Ο Ρίτσι Ντι Μάσο του Μπράντλεϊ Κούπερ είναι ο πράκτορας του FBI που δηλώνει έτοιμος να προχωρήσει σε συλλήψεις που  θα χτίσουν την καριέρα του με κάθε (ηθικό και προσωπικό) κόστος. Σε τέτοιο σημείο που όταν τα πράγματα αρχίσουν να στραβώνουν καταλήγει να βρίσκεται σε μία σχεδόν υστερική κατάσταση.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο δήμαρχος που θέλουν να συλλάβουν για δωροδοκία (αρκετά καλός ο Τζέρεμι Ρένερ) παρουσιάζεται ως ο πιο «αθώος» όλων. Μπροστά στα γρανάζια της ομοσπονδιακής μηχανής μοιάζει και ο ίδιος «πρόβατο» που το πηγαίνουν στη σφαγή. Ακόμα και ο μαφιόζος φαίνεται να έχει περισσότερη ηθική από τους «απατεώνες» της ταινίας.

Εν έτει 2014 η ευφορία της  εκλογής Ομπάμα μοιάζει να έχει περάσει για τα καλά. Το σύστημα Υγείας που ο ίδιος ευαγγελιζόταν αντιμετώπισε πολλά προβλήματα στην έναρξή του, οι υποσχέσεις του για περιορισμό της οπλοκατοχής συνάντησαν αδιαπέραστο τοίχο συμφερόντων, ενώ το σκάνδαλο με την NSA ήρθε για να δείξει ότι το Γουότεργκεϊτ δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε. Ίσως όχι ηθελημένα, αλλά μάλλον υποσυνείδητα, ο Οδηγός Διαπλοκής μοιάζει με μία ευχάριστη έκφραση όλων αυτών των ματαιώσεων.

Η ταινία δεν διστάσει να σχολιάσει και το αμερικανικό όνειρο: η ταινία ξεκινά δείχνοντας τον κεντρικό της πρωταγωνιστή (Κρ.Μπέιλ) να γνωρίζει και να ερωτεύεται παράφορα τη μετέπειτα συνεργό του στο έγκλημα (Έιμι Άνταμς). Θα περάσει αρκετή ώρα μέχρι να μάθουμε ότι εκτός από ερωμένη διαθέτει και σύζυγο και παιδί (που έχει αναγνωρίσει αν και δεν είναι δικό του). Η οποία σύζυγος δεν είναι κανένα θύμα που περιμένει καρτερικά, αλλά μία υπερ-σεξουαλική και έτοιμη για όλα νεαρή γυναίκα.

Όλα αυτά ο Οδηγός Διαπλοκής τα δείχνει -ή καλύτερα τα υπονοεί- με μια διάθεση χαλαρότητας και αυτοσαρκασμού.

Μπορεί να μην πρόκειται για αριστούργημα, αλλά για μία μάλλον χιλιοειδωμένη ταινία με παράνομους και μπάτσους, αλλά κάτι οι εξαιρετικές ερμηνείες (ξεχωρίζει η Έιμι Άνταμς), κάτι η εντυπωσιακή ρετρό ατμόσφαιρα των ’70s (πλήρης με μαλλιά και ρούχα), κάτι η κωμική νότα και κυρίως η αυτοκριτική διάθεση -που λείπει από άλλες ταινίες- αρκούν για να κάνουν τον Οδηγό Διαπλοκής μια έξυπνη δημιουργία με μηνύματα που απευθύνονται σε πολλούς παραλήπτες…