Ίσα φοβος, ίσα απελπισία

Ένας άνδρας ετοιμάζεται  βιαστικά  για τη δουλειά του. Από τις λεπτομέρειες  στις οποίες εστιάζει η κάμερα , αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται για  καπετάνιο εμπορικού πλοίου  το οποίο μεταφέρει  εμπορεύματα, και τρόφιμα για τους πεινασμένους  ανθρώοπους της  Αφρικής.

Η ταινία του Paul Greengrass  CAPTAIN PHILLIPS  (μαζί με την περυσινή  A HIJACKING  του Tobias Lindholm, ίδιας θεματικής και με πρωταγωνιστή τον Pilou Asbaek) αποτελεί  ένα εξαιρετικό  παράδειγμα  για τη μελέτη του   φαινομένου (ή μήπως μάστιγας) της σύγχρονης πειρατείας. Η σύγκρισή τους, η διαδοχική παρακολούθησή τους, παράγει  πάρα πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα . Εκεί είχαμε  έναν Δανό μάγειρα  σ΄εμπορικό πλοίο  που πεφτει στα χερια πειρατών, κάπου στον Ινδικό Ωκεανό, εδώ έχουμε έναν Αμερικανο-Ιρλανδό καπετάνιο, επίσης  εμπορικού πλοίου, το οποίο καταλαμβάνεται από Σομαλούς πειρατές, πηγαινοντας προς την Αφρική. Η ταινία εχει εξαιρετικό μοντάζ, φοβερο ρυθμό και άριστη κλιμάκωση της πίεσης, του εκνευρισμού και του αισθήματος  ασφυξίας που υπονομεύουν βαθμηδόν τα εμπλεκόμενα μέρη, ιδιαίτερα τους δύο  “μονομάχους”: τον καπετάνιο Ρίτσαρντ Φίλιπς ( ο Tom Hanks, αντιπαθής σε μενα εν πολλοίς, αμερικανόφατσα ειναι  πειστικός στο ρόλο του,  τον επενδύει με τη γνωστή ποιότητα που γνωρίζουμε ) και το νεαρό ψαρά-πειρατή Μουσά ο οποίος εχει πολύ πιεστικά αφεντικά (αποκάλυψη ο Barkhad Abdi, αξίζει να σημειωθεί  ότι πριν επιλεγεί για το ρόλο, δεν  ειχε καμία σχετική εμπειρία και δήλωνε οδηγός ταξί στη Μινεσσότα, ειναι ήδη υποψήφιος για  Οσκαρ Β’ ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του εδω! ).

Ενώ στην ταινία του  Lindholm   οι διαπραγματεύσεις  διαρκούν πάνω από χρόνο αν  θυμαμαι  σωστά, και διενεργούνται αποκλειστικά μεταξύ ιδιωτών (δηλαδή η πλοιοκτήτρια  εταιρεία και οι πειρατές), δεν βλεπουμε να επεμβαίνει καμια κρατική Αρχή, και ο μοχλός πίεσης ειναι ένας μάλλον διαλυμένος ψυχικά και τρομοκρατημένος μαγειρας, ο οποίος νιώθει ανυπεράσπιστος  μπροστά στην αυθαιρεσία και ωμό  ετσιθελισμό των πειρατών, αλλά και μπροστά στην κωλυσιεργία ( 😉  των εργοδοτών του,  στην ταινία του Greengrass  παρατηρούμε  μια δυναμική παρέμβαση  του (αμερικάνικου) κράτους  στη διευθέτηση του προβλήματος[ αναμενόμενο ίσως αφου το πλοίο θεωρείται έδαφος τουκρατους του οποίου φερει τη σημαία] και έναν εντελώς  διαφορετικό ενδιαμεσο: ο καπετάνιος Φίλιπς του Hanks, ειναι  γνώστης της διαδικασίας, ψύχραιμος ακομη κι οταν απειλείται άμεσα η ζωή του, ξερει να ψυχολογεί τους πειρατές και να τους φέρνει στα νερά του, και ν’αρπάζει όποια ευκαιρία  παρουσιάζεται  προκειμένου να σωθεί ο ίδιος και το πλήρωμά του. Δεν πουλάει άσκοπο τσαμπουκά, διατηρει την ευγένειά του ακομη και υπό πίεση , δίνει θα λέγαμε ενα παράδειγμα ηγέτη ενώπιον κρισης/προβλήματος/κινδύνου. Μου έκανε εντύπωση μεγάλη, η σχεδόν ολοκληρωτική  απουσία αναφοράς στους οικείους των μελών του πληρώματος (μόνο στην αρχή της ταινίας  μαθαίνουμε οτι ο Φίλιπς εχει σύζυγο- η Catherine Keener αε μικρό ρόλο- και παιδιά) και η εστίαση στα δύο πρόσωπα: του καπετάνιου και του αρχιπειρατή, οι οποίοι , δεδομένης και της πολύ ωραίας εναρκτήριας σεκάνς, συμβολίζουν τρόπον τινά, δύο αντιμαχόμενους κοσμους: αυτόν της ευμαρειας , της απασχόλησης  , της  καλής ζωής ή έστω της ζωής που εχει εξασφαλίσει εν πολλοίς , τα λεγόμενα  πρωταρχικά αγαθά , και του κοσμου  της απερίγραπτης  φτώχειας κι εκμετάλλευσης  απ ΄τους ισχυρούς αυτου του πλανήτη.

Ναι, η ταινία του Greengrass  με την ωραια μουσική από Henry Jackman  και τη νευρώδη κινηματογράφηση , μπορείνα θεωρηθεί και ως ένα ωραιότατο σχόλιο  για τον συσχετισμό  δυνάμεων  μεταξύ κρατών, αλλα και σε μικροκλίμακα  μεταξύ ατόμων, στον περιορισμένο χώρο ενος πλοίου,  το οποίο παρά το μέγεθός του, δεν παύει να προκαλεί  ένα αίσθημα  εγκλωβισμού, ιδίως απ ΄τη στιγμή που οι πειρατές  φαίνεται ότι έχουν το πάνω χέρι; Το έχουν όμως;

Η ταινία φαίνεται  πιο στιβαρή απ΄την προγενέστερη του  Lindholm (σ’ εκείνη  διεκρινα μιά  διάχυτη αίσθηση μιζέριας και παραίτησης) και με ένα ανεπαίσθητο πνεύμα πατερναλισμού  ,το οποίο ενδεχομένως να οδηγήσει τους θεατές  να την κακοχαρακτηρίσουν. Οι Σομαλοί πειρατές  παρουσιάζονται  ως  πολύ νευρικοί και  εύπιστοι τους οποίους  κατορθώνουν  να ξεγελάσουν  αρχικά ο καπάτσος καπετάνιος Φίλιπς κι ύστερα οι Ειδικές Δυνάμεις  που επιλαμβάνονται της υπόθεσης. Παρόλο που  μέσες- άκρες  εκτίθεται το βιοτικό υπόβαθρο αυτων των ανθρώπων  που τους ωθεί  σε τέτοιες πράξεις, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση  ότι από πίσω κρύβεται  το κλισέ  ” οι έξυπνοι , καλοζωισμένοι  Αμερικάνοι κατατροπώνουν τους βλάκες, βρωμιάρηδες  που δεν ξερουν που πάνε τα τέσσερα, κι ας κουβαλάνε κουμπούρια”.

Το φινάλε , αν και ικανοποιεί το κοινο περί Δικαίου αίσθημα , μου ενίσχυσε αυτή την εντύπωση (κομβικής σημασίας  ειναι  η σκηνή της παγίδευσης του Μουσά). ‘Ισως δεν θα έπρεπε να περιμένω κάτι  διαφορετικό βέβαια αφού η ταινία προέρχεται από main stream  στούντιο και ίσως “νοθεύτηκε” από μια απόχρωση Χολυγουντιανής  δραματουργικής  ελευθερίας… Τα γεμάτα πίκρα  και μίσος  λόγια του Μουσά, μπορούν ν’αποτελέσουν  το βασικό επιχείρημα -υπεράσπιση, αν μπορεί να σταθεί τέτοια υπεράσπιση, της πράξης του:  ” Ναι… η Δύση πάντα θέλει  να βοηθάει  τους φτωχούς. Ερχεστε εδώ και ψαρεύετε όλα τα ψάρια μας και δεν α φήνετε τίποτα για μας”.

Η τυχόν βιαστική καταδίκη  των πράξεων των πειρατών  μοιάζει  να υποχωρεί  μπροστά στην ανομολόγητη διαπίστωση, αν και κοινό μυστικό,  της καταλήστευσης των φυσικών πόρων  μιας ηπείρου από μια άλλη εδώ και δεκαετίες. Η βαθύτερη αιτία  πίσω απ΄ατα εγκλήματα  της πειρατείας  που τελούν οι απόκληροι αυτής της γης, είναι ένα πιεστικό αίτημα αναδιανομής του παγκόσμιου πλούτου.

Αυτό ζητούν ,αυτό ποθούν  και το διεκδικούν με πολύ  δυσάρεστο  τρόπο- αυτον της αυθάδειας της στερημένης ζωής.