Οι «γκάουτσος»* πάνε σινεμά

* γκάουτσος: οι αγελαδοτρόφοι της Αργεντινής

Ένα αφιέρωμα στο πολυποίκιλο και ενδιαφέρον σινεμά της Αργεντινής διοργανώνει το 54ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (από 1η έως 10 Νοεμβρίου). Το αφιέρωμα αποκαλύπτει την πολύμορφη εικονογραφία μιας χώρας που χαράζει την πορεία της στη δίνη των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων.

Με αφορμή το αφιέρωμα ο καλός μας Ελληνοαργεντινός φίλος apos μας λέει όλα όσα θα θέλουμε να ξέρουμε για το σινεμά της Αργεντινής…

«Από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Κινηματογράφος της Αργεντινής έχει χαράξει τη δική του πορεία στη διαμόρφωση της τόσο ξεχωριστής πολιτιστικής ταυτότητας της χώρας. Η πρώτη ταινία μικρού μήκους γεννήθηκε το 1897 και είχε διάρκεια 3 λεπτά. Το όνομα της, La bandera argentina (H αργεντινή σημαία). Είχε προφανώς ιστορική σημασία όσο και συμβολικό τίτλο. Ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας Γάλλων μεταναστών στη χώρα. Ο βωβός κινηματογράφος γνώρισε άνθηση τις επόμενες δεκαετίες, ενώ με την εισαγωγή του ήχου τη δεκαετία του 1930 στον κινηματογράφο “ενσωματώθηκε” και το tango. Το “παρών” έδωσαν μεγάλα ονόματα όπως ο θρύλος Carlos Gardel. Τις επόμενες δεκαετίες ο κινηματογράφος γνώρισε μεγάλη άνθηση, με ονόματα όπως η Νinί Μarshall, η Libertatd Lamarque και η Tita Merello.

Ωστόσο, η άνοδος του Περονισμού -από τα μέσα της δεκαετίας του 1940- αλλά και τα στρατιωτικά πραξικοπήματα που ακολούθησαν, είχαν τη δική τους επίδραση στην Έβδομη Τέχνη. Αρκετοί καλλιτέχνες και ηθοποιοί έφυγαν από την Αργεντινή και εγκαταστάθηκαν σε άλλες χώρες της Νοτίου ή της Κεντρικής Αμερικής, γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία.

Η εισαγωγή της τηλεόρασης στην Αργεντινή -το 1951- άσκησε τη δική της πίεση στην ανάπτυξη του κινηματογράφου.

Εμφανίστηκαν όμως σπουδαία ονόματα, όπως ο Kurt Land (Αυστριακός που εγκαταστάθηκε στην Αργεντινή), ο Lautaro Murúa (Χιλιανός, που έζησε στην Αργεντινή και διακρίθηκε ως ηθοποιός και σκηνοθέτης κοινωνικών ταινιών) και ο Pino Solanas (βουλευτής της Αριστεράς σήμερα) με την πολιτική του ταινία La hora de los hornos (1968). Ο ίδιος γύρισε το 1987 τη σπουδαία ταινία Sur, κερδίζοντας τη διάκριση στο Φεστιβάλ των Καννών του 1988.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο κινηματογράφος πέρασε δύσκολες μέρες, λόγω των πραξικοπημάτων και της λογοκρισίας. Η θεματολογία έγινε πιο «ελαφρά», για ευνόητους λόγους.
Μετά τον Πόλεμο των Φώκλαντς -το 1982- ο οποίος προκάλεσε και την κατάρρευση της δικτατορίας, ο κινηματογράφος γνώρισε νέα άνθηση. Εμβληματική κωμωδία εκείνης της περιόδου ήταν το Esperando la Carroza (1985) μια «πικρή», μαύρη οικογενειακή κωμωδία, που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και ελληνική. Σε αυτήν πρωταγωνιστεί η σπουδαία ηθοποιός China Zorrilla, η οποία γεννήθηκε στην Ουρουγουάη, αλλά έκανε (και εξακολουθεί να κάνει) μεγάλη καριέρα στην Αργεντινή. Όπως και ο Antonio Gasalla, σπουδαίος κωμικός και «διασκεδαστής» με τηλεοπτικές και θεατρικές επιτυχίες.

Όμως η προσπάθεια μιας ολόκληρης κοινωνίας να μιλήσει για τη Δικτατορία δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερη διέξοδο από την Έβδομη Τέχνη. Γυρίστηκαν δεκάδες σπουδαίες ταινίες για τη δικτατορία, τις «εξαφανίσεις», τον Πόλεμο των Φώκλαντς, αλλά και τις υποθέσεις αρπαγής παιδιών αντιφρονούντων και «υιοθεσίας» τους από οικογένειες αξιωματικών της Χούντας. Χαρακτηριστικές ταινίες: La noche de los lapices (1986) του Hector Olivera, Τangos (1985) και Sur (1987) του Pino Solanas.

Η πιο γνωστή ταινία είναι το La Historia Oficial (1985) του Luis Puenzo, η οποία κέρδισε Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας. Πρωταγωνιστούν δύο από τα μεγαλύτερα ονόματα του Αργεντινού Κινηματογράφου, ο Hector Alterio και η Norma Aleandro. Πρόκειται για ένα ζευγάρι που έχει υιοθετήσει ένα παιδί «εξαφανισμένων» γονιών. Η σύζυγος -δασκάλα στο επάγγελμα- γνωρίζει ελάχιστα για τις συνθήκες υιοθεσίας και αρχίζει να σκαλίζει το παρελθόν. Η αλήθεια είναι πιο σκληρή από όσο φανταζόταν.

Ανάλογες ταινίες γυρίστηκαν και τη δεκαετία του 1990 και 2000: Cautiva (2003), Garage Olimpo (1999), Cronica de una Fuga (2006) είναι μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές. Αρκετές ήταν και οι ταινίες για τον Πόλεμο των Φώκλαντς και τον Στρατό γενικότερα, όπως το iluminados por el Fuego (2005) του Tristan Bauer ή το Bajo Bandera (1997) με πρωταγωνιστή τον εξαιρετικό ηθοποιό Miguel Angel Sola. Η ταινία πραγματεύεται τη δύσκολη ζωή των στρατιωτών, η οποία γίνεται ακόμα δυσκολότερη από την κατάχρηση εξουσίας και τον εξευτελισμό που τελικά φτάνει μέχρι το έγκλημα.

Μία ακόμα χαρακτηριστική ταινία είναι η «απάντηση» στο μιούζικαλ Evita του Andrew Lloyd Weber με την ταινία Eva Peron (1996) του Juan Carlos Desanzo, στην οποία παρουσιάζεται μια διαφορετική εκδοχή της Πρώτης Κυρίας της Αργεντινής.

Δεν έλειψαν επίσης ταινίες για τη φτώχεια, όπως το Pizza, birra, faso (1988) των Israel Adrian Cateano και Bruno Stagnaro, αλλά και πιο νοσταλγικές όπως το De mi barrio con amor (1995) του Jose Santiso ή το El dia que Maradona conocio a Gardel (1995) του Rodolfo Pagliere. Ο τίτλος στα ελληνικά τα λέει όλα: «Η μέρα που ο Μαραντόνα γνώρισε τον Γκαρδέλ».

Τη δεκαετία του 2000 o κινηματογράφος γνωρίζει ακόμα μεγαλύτερη άνθηση. Η δεκαετία μπήκε με το «δεξί», αφού το 2000 γυρίστηκε το Nueve Reinas (Εννέα Βασίλισσες, 2000) του εξαιρετικού νέου και πρόωρα χαμένου σκηνοθέτη Fabian Bielinksy. Πρωταγωνιστές μερικοί από τους πιο γνωστούς νέους ηθοποιούς της Αργεντινής: O Ricardo Darin, o Gastοn Pauls και η Leticia Bredice, η οποία έπαιξε και στο Tetro (2009) του Κόπολα. Ο Bielinksy γύρισε μία ακόμα ταινία με τον Ricardo Darin, το El Aura (2006).

Μία από τις σημαντικότερες ταινίες για την φυλετική ταυτότητα, και τις κοινωνικές προεκτάσεις του να είναι κάποιος έφηβος ερμαφρόδιτος -χωρίς τις μελοδραματικές ευκολίες ανάλογων ταινιών, παρουσιάζει η Λουσία Πουένσο (κόρη του σκηνοθέτη Λ.Πουένσο) με την πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία ΧΧΥ.

Ένας ακόμα πολύ γνωστός σκηνοθέτης είναι ο Juan Jose Campanella. Το 2001 γύρισε το El hijo de la novia, με πρωταγωνιστή τον Ricardo Darin, αλλά και το ζευγάρι που είχε ξεχωρίσει στην ταινία La Historia Oficial: τη Norma Aleandro και τον Hector Alterio, Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ το 2001, ωστόσο, στο Όσκαρ για τον σκηνοθέτη ήλθε το 2009 με την ταινία El secreto de sus ojos. Πρωταγωνιστής για μια ακόμα φορά ο Ricardo Darin.

O Ricardo Darin είναι από τους πιο περιζήτητους ηθοποιούς στην Αργεντινή, ενώ πρόσφατα κατάφερε να τσακωθεί (ή απλά να παρεξηγηθεί) ακόμα και με την πρόεδρο της χώρας Κριστίνα Φερνάντες.

Σε κάθε περίπτωση, πολλές είναι οι ταινίες που τον συναντάμε και μετά την επιτυχία των Όσκαρ. Χαρακτηριστική το Un Cuento Chino, (2011) μια εξωφρενική κωμωδία καταστάσεων με τον Darin να προσπαθεί να συνεννοηθεί με έναν κινέζο, που του έπεσε σχεδόν από τον ουρανό. Από τις πλέον πρόσφατες του Darin είναι το Tesis sobre un homicidio (2013) με τον ίδιο στον ρόλο ενός καθηγητή Δικαίου, ο οποίος έχει πειστεί (σε επίπεδο εμμονής) ότι ένας από τους φοιτητές του είναι δολοφόνος. Την παραγωγή της ταινίας έχουν κάνει οι νικητές του Όσκαρ El Secreto en sus ojos.

Ίσως από τις πιο γνωστές ταινίες των τελευταίων χρόνων να είναι και το Medianeras (2011) μια ταινία ύμνος στην αρχιτεκτονική της πρωτεύουσας, με εξαιρετικά πρωτότυπη σκηνοθεσία, ένα γλυκό ζευγάρι πρωταγωνιστών και μια ιστορία γεμάτη μοναξιά, σαν αυτή που συναντάμε στις μεγαλουπόλεις.

Και μιλώντας για αρχιτεκτονική, υπάρχει και η ταινία El Hombre de al lado (2009), μια ταινία που στις ΗΠΑ θα ήταν τρόμου με έναν περίεργο γείτονα να παρενοχλεί με τις παραξενιές του μια τυπικά σωστή και ευτυχισμένη οικογένεια. Μόνο που σε αυτή την ταινία δεν ξέρεις πραγματικά ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός. Η αρχιτεκτονική, πού κολλάει; Στη μοναδική κατοικία Le Corbusier που υπάρχει στη Νότιο Αμερική: πρόκειται για την λεγόμενη Casa Curutchet στην πόλη La Plata, η οποία αποτελεί το σκηνικό της ταινίας.

 Η μοναξιά είναι ένα από τα πιο συχνά θέματα των ταινιών των τελευταίων χρόνων. Ίσως εξίσου χαρακτηριστικό παράδειγμα να είναι η ταινία Rompecabezas (2009), η οποία περιγράφει τη μανία μιας νοικοκυράς στο να λύνει παζλ, κρυφά από την οικογένειά της και τις αλλαγές που αυτή η συνήθεια θα φέρει στη ζωή της. Επίσης όμορφη ιστορία Las Acacias (2011) ένα road movie με πρωταγωνιστές δύο εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους που αναγκάζονται να συνυπάρξουν για περίπου 1.600χλμ.από την Παραγουάη στο Μπουένος Αϊρες.

Tα τελευταία χρόνια χάρη στις γενναιότατες επιχορηγήσεις του κρατικού IΝCAA (Eθνικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικών Τεχνών) γυρίζονται εκατοντάδες ταινίες το χρόνο. Για παράδειγμα, το 2012 γυρίστηκαν πάνω από 120, σχεδόν το 40% των ταινιών που παίζονται στις αίθουσες είναι αργεντινές. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει και ποιότητα, αφού τα γνωστά καλά και κακά που προκύπτουν από τις «επιχορηγήσεις» βασανίζουν και την Αργεντινή.

Ο ανταγωνισμός άλλωστε από τις γειτονικές χώρες (που μιλούν και την ίδια γλώσσα) είναι τεράστιος. Από κοντά και οι αμερικανικές παραγωγές, οι σειρές που βλέπουμε και εμείς. Για να μην αναφερθεί κανείς στο download».