Η ψυχή πίσω από την πένα
Ένας 16χρονος μαθητης Λυκείου, ο Κλωντ Γκαρσιά, με ανήμπορο πατέρα και απούσα μητέρα. ‘Ενας καθηγητής Λογοτεχνίας στο Λύκειο του νεαρού, ο κύριος Ζερμαίν Ζερμαίν, λάτρης των βιβλίων (και με κρυφό μαράζι να γίνει διάσημος συγγραφέας). Η σύζυγος του καθηγητή, η ωραία δ/ντρια γκαλερί Ζαν, αγχωμένη τα μάλα, με την προθεσμία που της εχουν βάλει οι δύο κάργιες-ιδιοκτήτριες της γκαλερί , για να τους αποδείξει οτι η γκαλερί αποτελει “βιώσιμη επιχείρηση” ,αλλιώς θα πάρει πόδι.
Η ταινία του Francois Ozon DANS LA MAISON ( IN THE HOUSE) , βασισμένη στο βιβλίο του Juan Mayorga EL CHICO DE LA ULTIMA FILA , είναι ένα θαυμάσιο δείγμα καλού σινεμά. Πανέξυπνη, με φοβερό σενάριο και απολαυστικές ερμηνείες ( το δίδυμο Kristin Scott Thomas- Fabrice Luchini “κεντάει” ), διαπλέκει υποδειγματικά Τέχνη και ζωή, και αποτελεί μία οχι μόνο φοβερά γουστόζικη προσέγγιση στο θεσμό της οικογένειας, την επιθυμία μας γι αγάπη, στοργή, και την ανάγκη μας του ανήκειν κάπου, αλλά και ένα άκρως πρωτότυπο μάθημα δημιουργικής γραφής.
Ο νεαρός Κλωντ διδάσκεται την τέχνη της συγγραφής απ ‘ τον καθηγητή του Ζερμαίν, κι εμείς – μέσω των οδηγιών του Ζερμαίν- διδασκόμαστε με τη σειρά μας την κατασκευή ενός συναρπαστικού αναγνώσματος (αλλά και ταινίας, υπάρχει μιά απολαυστική αυτο-αναφορικότητα εδώ, σα να θέλει το σενάριο να μας δώσει τα όπλα για να κρίνουμε καί το έργο Τέχνης που παρακολουθούμε στην οθόνη). Οι λάτρεις της λογοτεχνίας ,αλλά και της Τέχνης γενικότερα θα την καταφχαριστηθούν, ειμαι σίγουρη. Αυτο που με εξιτάρισε όμως, πέρα απ΄το ευφυέστατο σενάριο , ήταν και η μόνιμη αίσθηση οτι παρακολουθούσα μία “παραλλαγή” του θρυλικού Θεωρήματος του Pasolini. Να σημειώσω εδώ οτι γίνεται ρητή αναφορά σ’αυτό, μεσα στην ταινία του Ozon. Η αίσθηση αυτή οφειλεται σε μεγάλο βαθμό, στον χαρισματικό πρωταγωνιστή Ernst Umhauer ο οποίος υποδύεται τον γοητευτικό, μυστηριώδη και κρυψίνου Κλωντ. Ο νεαρός με το όμορφο πρόσωπο, που σαν άλλη Τζοκόντα δεν μπορείς ποτέ να καταλάβεις αν το μειδίαμα που στολιζει τη φάτσα του ειναι αποδοχής ή ειρωνείας, που ακροβατεί συνεχώς μεταξύ του κωλόπαιδου και του αγγελόπαιδου, θελει πάνω απ΄όλα, μία οικογένεια. Αυτος ειναι ο πόθος του , το απώτερο κίνητρο κι ο σκοπός όλης αυτης της ανακατωσούρας που προκαλεί. Κι εδώ ακριβώς το εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο της ταινίας: η επιδέξια διαπλοκή Λογοτεχνίας, συγγραφής, και πρωτογενών συναισθηματικών αναγκών.
Ο Κλωντ, ωθούμενος απ ΄την ανάγκη του, σκέφτεται έναν τροπο ν’ανταποκριθεί στις προσδοκίες του καθηγητή του και ταυτόχρονα, να ικανοποιήσει την επιθυμία του. Ερωτήματα όπως “πώς γράφουμε;” , “από ποιόν/τί εμπνεόμαστε;”, “στην Τέχνη επιτρέπονται όλα;”, απαντώνται με τον τρόπο τους σ’αυτην τη θαυμάσια ταινία, όπου η περίφημη αναστολή δυσπιστίας του αναγνώστη (the suspension of disbelief) συναγωνίζεται την ανησυχία και τα ασθήματα ενοχής για τον Κλώντ που ίοσως, υπερέβη τα εσκαμμένα. Η πραγματικότητα, που μονίμως σαρκάζει χοντρά τις επιθυμίες μας, διαπλέκεται με τη λογοτεχνική φαντασίωση και την ασίγαστη ανάγκη μας για αναπροσδιορισμό και αλλαγή αυτης της πραγματικότητας.
Δεν ανέφερα τυχαία την ταινία του Pasolini, όπως και δεν αναφέρω τυχαία και την ταινία του Marc Forster Stranger Than Fiction , που επίσης μου τη θύμισε η ταινία του Ozon. Η γοητεία και νοσηρότητα της πρώτης ( μαζί με μια διάθεση ανατροπής της “τέλειας, αγίας οικογένειας” ) και η δροσιά, το χιούμορ και ο ρυθμός της δεύτερης, συναντώνται στην ταινία του Ozon με συναρπαστικό τρόπο. Η βιβλιολατρεία και ο σαρκασμός διατρέχουν αυτη την ταινία επίσης: το Λύκειοo που διδάσκει ο Ζερμαίν και φοιτά ο Κλωντ, λέγεται “Γκυστάβ Φλωμπέρ”, Ο Ζερμαίν λέει, πως όλο το καλοκαίρι μελετούσε Σοπενάουερ. Σ’ έναν άγριο καυγά μεταξύ Ζαν-Ζερμάιν, ο τελευταίος τρώει κατακέφαλα το βιβλίο του Σελίν Ταξίδι Στην Άκρη Της Νύχτας.
Ταινία -must , με ωραιότατη μουσική απ ΄τον Philippe Rombi , απολαυστικές ερμηνείες και ένα ερώτημα να τη στοιχειώνει , χωρίς ν’ απαντάται βεβαίως: ” μπορεί η λογοτεχνία να μας βοηθήσει να ζήσουμε ή όχι; “
Άλλη απάντηση θα έδινε ο βιβλιολάτρης Ζερμαίν, άλλη η ρεαλίστρια Ζαν, άλλη η οικογένεια που τραβάει την προσοχή Κλωντ με απρόβλεπτες για όλους, συνέπειες. Και ο Κλωντ; Τί θ’ απαντούσε; Του αρκεί που κάθεται ηττημένος ( ; ) δίπλα στον καθηγητή του και παρατηρούν τις ζωές των απέναντι πολυκατοικιών, σκαρώνοντας ιστορίες μ’αυτά που βλέπουν.
Η Τέχνη σιγουρα και σαφώς, μας συνδράμει στην “περιπέτεια του βίου” (μας),αυτό όμως που δεν κανει ειναι να μας γλυτώνει απ΄τα νύχια της συνείδησής μας. Κι ας λένε οι απόγονοι του Κάϊν.*
* Ο Κάίν θεωρείται πρόγονος όλων των ζωγράφων και γενικά των ανθρώπων της Τέχνης.
