Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Νάκος μιλά στους Cinepivates

Το όνομά του συμπεριλαμβάνεται σε εκείνα των νέων Ελλήνων σκηνοθετών. Η τελευταία μικρού μήκους ταινία του, «Η Αλίκη στο Καφέ» -με πρωταγωνιστές τους Λένα Παπαληγούρα και Προμηθέα Αλειφερόπουλο- κέρδισε βραβείο Καλύτερης Ταινίας Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Δράμας και τώρα ταξιδεύει στο Βερολίνο για να συμμετάσχει στο Hellas Filmbox Berlin.

Παράλληλα, ο σκηνοθέτης ετοιμάζει ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ που ετοιμάζεται να προβληθεί σύντομα στην ΕΡΤ, με τίτλο «Ες Αύριον τα Σπουδαία», όπου νέοι σκηνοθέτες παρουσιάζουν νέους ανθρώπους της τέχνης και του επιχειρηματικού κόσμου.

• Πώς προέκυψε η ιδέα για την «Αλίκη στο Καφέ»;

Η πλοκή μου είχε έρθει εξαρχής με το στήσιμο των 7 κεφαλαίων, με το οποίο παρουσιάζεται η ταινία. Ήταν καταστάσεις και ήρωες που «γυρόφερναν» στο μυαλό μου καιρό και σα να μπήκαν ξαφνικά σε μια σειρά.

• Στην ταινία είναι πολλές οι φιλμικές, αλλά και οι λογοτεχνικές αναφορές. Ποιες ήταν οι δικές σου κινηματογραφικές αναφορές, αισθητικά;

Αναμφισβήτητα οι κινηματογραφικές αναφορές της ταινίας είναι -κυρίως στο αισθητικό κομμάτι αλλά και στο στυλ- οι ταινίες της νουβέλ βαγκ και κυρίως του Γκοντάρ. Θαυμάζω πολύ τους σκηνοθέτες του κινήματος αυτού -αν όχι και τους ζηλεύω!- γιατί θέλησαν να κάνουν ταινίες με έναν καινούριο τρόπο για την εποχή τους και βασιζόμενοι σε όσα μέσα είχαν. Οι ταινίες ειδικά της πρώτων χρόνων της νουβέλ βαγκ βγάζουν την αλήθεια των δημιουργών τους.

• Η ταινία παρουσιάζει την σχέση δύο νέων ανθρώπων. Πώς επέλεξες τον τίτλο; Ήταν ένα κλείσιμο του ματιού στον Βιμ Βέντερς και στη δική του «Αλίκη στις Πόλεις»;

Η ταινία φέρει σίγουρα στοιχεία της νουβέλ βαγκ σε μια ιστορία όμως στο σήμερα. Η ταινία θεωρώ ότι είναι περισσότερο όχι τόσο η σχέση των 2 νεαρών, αλλά η σχέση του πρωταγωνιστή (Προμηθέας Αλειφερόπουλος) με τις δύο γυναίκες (Λένα Παπαληγούρα, Μαρία Κεχαγιόγλου). Παρότι πρωταγωνιστής είναι ο άντρας, στον τίτλο είναι το όνομα της νεαρής ηρωίδας, με την οποία ξεκινάει και τελειώνει η ταινία και συμβολίζει και με κάποιον τρόπο, αν όχι απαραίτητα την αλλαγή στη ζωή του ήρωα, τη δυνατότητα αλλαγής, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος να επιλέξει ή όχι. Δεν είναι απλά, θέλω να πω, ποια γυναίκα θα διαλέξει, αλλά αν θα διαλέξει να αλλάξει ζωή γενικώς. Όχι, δεν ήταν αναφορά στην ταινία του Βέντερς, περισσότερο ήταν και πάλι αναφορά στη νουβέλ βαγκ, κάπως σαν το «Η Ζαζί στο μετρό», όχι σαν περιεχόμενο ταινίας, άλλα σαν άκουσμα τίτλου, ας πούμε.

• Η ταινία βραβεύτηκε στη Δράμα για το μοντάζ της -μεταξύ άλλων. Επέλεξες να κάνεις ένα παιχνίδι με τον θεατή, ένα είδος παζλ που πρέπει να συνθέσει ο θεατής. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτό.

Το σενάριο της ταινίας αποτελείται από 7 κεφάλαια, τα οποία δεν παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά. Κατά κάποιον τρόπο συνωμοτούμε με τον θεατή, αφού γνωρίζει πράγματα πριν τα μάθουν οι ήρωες. Σπάζοντας τον ευθύγραμμο χρόνο στη συγκεκριμένη ιστορία, νιώθω ότι δημιουργούμε και μια «μαγεία» στο σύνολο. Είναι και κάτι που πιστεύω έτσι κι αλλιώς, ότι ένα είδος ανατροπής είναι η ανατροπή του ευθύγραμμου χρόνου, όταν νιώσουμε ότι έχουμε τη δυνατότητα να οδηγήσουμε τα πράγματα κάπως αλλιώς, ανατρέποντας αυτό που πιθανά ή μοιρολατρικά θα συμβεί. Ο ήρωας αναζητά μια ανατροπή στη ζωή και με το παιχνίδι στο μοντάζ εντείνουμε την επιθυμία του αυτή. Το μοντάζ άλλωστε είναι το μεγάλο όπλο του κινηματογράφου! Το συστατικό εκείνο που το διαφοροποιεί ουσιαστικά από τις άλλες τέχνες. Ας το εκμεταλλευόμαστε λοιπόν!

• Κάνεις διαφορετικού ύφους ταινίες. Η προηγούμενη ταινία σου, «4 Μαρτίου» ήταν μία κοινωνική και ρεαλιστική ταινία. Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο είδος σινεμά που θεωρείς ότι σου ταιριάζει;

Όλες μου οι ταινίες είναι οι ανθρωποκεντρικές. Γι’ αυτό και βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ερμηνεία των ηθοποιών. Αγαπώ πολύ τους ηθοποιούς που συνεργάζομαι, τούς εμπιστεύομαι και μού αρέσει να δουλεύω πολύ μαζί τους, πιστεύω πολύ στην πρόβα. Οι ταινίες μου έχουν στο κέντρο τους πάντα τις ιστορίες ανθρώπων, άλλοτε με περισσότερο δραματικές άλλοτε με περισσότερο κωμικές δόσεις, αλλά πάντα με ρεαλιστική βάση. Ανάλογα με την ιστορία που έχω, διαμορφώνεται το στυλ της ταινίας. Ξεκινάω πάντα από το στόρυ κι έπειτα στήνω τη σκηνοθεσία. Θέλω να πάω εγώ στην ιστορία και όχι να φέρω την όποια ιστορία σε ένα στυλ συγκεκριμένο που έχω στο μυαλό μου εξαρχής. Ωστόσο, γενικά μου αρέσει να κάνω και να βλέπω ταινίες που έχουν ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο.

• Γιατί επέλεξες την ασπρόμαυρη φωτογραφία;

Και στη φωτογραφία ισχύει το ίδιο. Με τον Γιάννη Φώτου, σταθερό και πολύτιμο συνεργάτη μου στη διεύθυνση φωτογραφίας κοιτάμε να πάμε εμείς στην ιστορία και όχι το αντίθετο. Εξαρχής μάς πήγαινε η ιστορία σε ασπρόμαυρη φωτογραφία ως στυλ και συγκεκριμένα θέλαμε να παίξουμε -όπως και κάναμε- με ασπρόμαυρους τόνους και όχι με έντονα κοντράστ. Από εκεί και πέρα υπήρχαν άλλοι δυο λόγοι που μάς έπεισαν στην επιλογή μας. Ο πρώτος είναι ότι εντοπιζόμαστε σκηνοθετικά στα πρόσωπα των ηρώων, η ταινία έχει πολλά κοντινά. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία νιώθαμε ότι στη συγκεκριμένη ιστορία θα αναδείκνυε πιο πετυχημένα τα πρόσωπα και φυσικά όσα αυτά θα «λέγανε» χωρίς να μιλάνε. Ο άλλος λόγος ήταν ότι με την ασπρόμαυρη φωτογραφία θα εντοπιζόμασταν περισσότερο στο συναισθηματικό κομμάτι των ηρώων, αποφεύγοντας να γίνει μια «ρομαντική κομεντί» – δε σνομπάρω το είδος, κάθε άλλο, αλλά δεν είναι αυτό η ταινία.

• Στο σενάριο έχεις συνεργαστεί με τον συγγραφέα Ίκαρο Μπαμπασάκη. Μίλησέ μας λίγο για αυτή τη συνεργασία.

Με τον Ίκαρο γνωριζόμασταν αρκετά χρόνια πριν αποφασίσουμε πέρσι τέτοιον καιρό περίπου να γράψουμε μαζί το σενάριο. Πίστευα ότι το στυλ του Ίκαρου θα ταίριαζε στην ταινία και ευτυχώς αποδείχτηκε! Στον Ίκαρο πήγα μόνο με τη δομή, λίγες σκέψεις για τους ήρωες κι ένα πρώτο treatment. Στήσαμε μαζί με ακρίβεια τους ήρωες, τις καταστάσεις και γράψαμε τους διαλόγους. Ήταν μια εξαιρετική συγκυρία και σίγουρα θα το ξανακάνουμε!

• Μου άρεσε ιδιαίτερα η επιλογή των χώρων και η αίσθηση της πόλης. Οι ήρωές σου συναντιούνται έξω, τρώνε σουβλάκι, πρωταγωνιστεί και το υπέροχο βιβλιοπωλείο «Λεμόνι» στο Θησείο. Πώς ήταν τα γυρίσματα στην Αθήνα;

Τις τελευταίες ταινίες μου τις είχα κάνει στην Κύμη Ευβοίας, από όπου κατάγεται η σύζυγός μου, Αμέρισσα Μπάστα, επίσης σκηνοθέτις που επίσης έχει κάνει κι εκείνη στην Κύμη ταινίες. Στην Κύμη λοιπόν είχαμε καλομάθει! Ξέραμε ακριβώς που θα γυρίζαμε την κάθε σκηνή, γράφαμε για εντελώς συγκεκριμένα locations και είχαμε πάντα πολλές ευκολίες και τεράστια βοήθεια από όλους τους ανθρώπους εκεί. «Η Αλίκη στο καφέ» όμως είναι μια αστική ιστορία και το ρεπεράζ κράτησε πάρα πολύ χωρίς να το περιμένω, γιατί οι χώροι μοιάζουν απλοί, αλλά θέλαμε συγκεκριμένες προδιαγραφές συν του ότι θα έπρεπε να ταιριάζουν με κάποιον τρόπο, να δημιουργούν ένα ενιαίο σύνολο. Ευτυχώς κι εδώ στηριχτήκαμε σε φίλους! Το σπίτι μάλιστα που μένει στην ταινία ο Βασίλης (Π. Αλειφερόπουλος) με την Κατερίνα (Μ. Κεχαγιόγλου) είναι το σπίτι που στην πραγματικότητα μένουν ο Ίκαρος και η σύντροφός του. Το μόνο μέρος που εξαρχής ήξερα ποιο θα είναι, ήταν το Λεμόνι!

• Είσαι ένας από τους σκηνοθέτες που σκηνοθετούν επεισόδια του τρίτου κύκλου της σειράς ντοκιμαντέρ «Ες αύριον τα σπουδαία – Πορτρέτα του αύριο». Το επεισόδιο που σκηνοθετείς έχει τίτλο «Περιμένοντας τον ουρανό» και σε αυτό παρουσιάζεται ο συγγραφέας και ποιητής Χρήστος Αρμάντο Γκέζος. Μίλησέ μας λίγο για αυτό.

Η σειρά, σε εκτέλεση της SEE-Εταιρίας Ελλήνων Σκηνοθετών έχει ως στόχο να προβάλλει νέους καλλιτέχνες, επιστήμονες, επειχειρηματίες, αθλητές που έχουν ξεχωρίσει και που πιστεύουμε ότι θα πρωταγωνιστήσουν στον τομέα τους στο μέλλον. Είναι κι ένα στοίχημα που βάζουμε με τον εαυτό μας δηλαδή και μένει να δούμε σε λίγα χρόνια αν θα το κερδίσουμε! Αν δηλαδή οι άνθρωποι που επιλέξαμε να προβάλλουμε, θα ακολουθήσουν την πορεία που αναμένουμε. Το δικό μου «στοίχημα» είναι ο συγγραφέας και ποιητής Χρήστος Αρμάντο Γκέζος και ποντάρω όσα θέλετε ότι θα το κερδίσω! Ο Χρήστος δεν ήταν φίλος μου, δεν τον γνώριζα καν. Τον ήξερα μέσα από τα γραπτά του, ήμουν φαν του και ήθελα να τον γνωρίσω από κοντά και να κάνω για εκείνον το επεισόδιο στη σειρά. Ο Χρήστος συγκεντρώνει στοιχεία που μπορούν να τον κάνουν να ξεχωρίσει και να μάς απασχολήσει πολύ στο μέλλον: είναι πάρα πολύ ταλαντούχος, κινείται με θαυμαστή για την ηλικία και εμπειρία του ευκολία ανάμεσα σε πολλά είδη, δίχως να «μπαλατζάρει» και όλα αυτά ενώ ταυτόχρονα «πατάει τα πόδια του στη γη», είναι πολύ συγκροτημένος ως άνθρωπος με μια σπάνια ευγένεια και σεμνότητα. Πιστεύω ότι έχουμε κάνει ένα πολύ ενδιαφέρον αν μη τι άλλο επεισόδιο, στο οποίο ο θεατής θα μπορέσει να γνωρίσει πολλές από τις πλευρές ενός πολύ ξεχωριστού ανθρώπου. Αλλά και η ίδια η σειρά είναι ένα πολύ σπουδαίο βήμα από το οποίο μπορούν να προβάλλονται άνθρωποι που όλοι μας αξίζει να μάθουμε και να δούμε, ενώ τα επεισόδια γυρίζονται από νέους σκηνοθέτες, κάθε φορά και άλλον. H σειρά θα προβάλλεται κάθε Σάββατο στις 6.30 μ.μ. από την ΕΡΤ 1 και ξεκινάει το Σάββατο 14/1 με το επεισόδιο που σκηνοθέτησα.

• Είσαι ιδιαίτερα παραγωγικός. Ξέρω ότι η επόμενη μικρού μήκους ταινία σου είναι η «Κατάψυξη». Μπορείς να μας πεις κάτι για αυτήν;

Η «Κατάψυξη» είναι μια σύγχρονη ιστορία για καταστάσεις που πολλοί από μας ζούνε λίγο ή πολύ, είναι για ανθρώπους και κοινωνίες που είναι στην «κατάψυξη». Κι αυτό είναι πλέον μια πραγματικότητα που συναντάται όχι μόνο στη δική μας χώρα, αλλά σε κοινωνίες όλου του κόσμου και ολοένα και περισσότερο και στην Ευρώπη. Ο ήρωας είναι ένας 50αρης, πρώην διευθυντικό στέλεχος που έχει μείνει δίχως δουλεία και προσπαθεί να ξαναμπεί στο «παιχνίδι» ερχόμενος αντιμέτωπος με ανθρώπους του στενού περιβάλλοντος του. Είναι ένας άντρας σε μια ηλικία που είναι νέος για να αποσυρθεί, αλλά μεγάλος για να κάνει εύκολα μια νέα αρχή. Με ενδιαφέρει πολύ η ψυχολογία αυτής της ομάδας των ανθρώπων. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στην επιβίωση, αλλά πάρα πολύ στην αλλαγή ζωής, που συμπαρασύρει το στάτους των ανθρωπίνων σχέσεων. Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης έχουν φθαρεί πολύ οι σχέσεις των ανθρώπων και αυτό ως κοινωνία μάς έχει στοιχίσει. Η ελληνική κοινωνία είχε μάθει να ζει συλλογικά, σε παρέες, δεν ήταν ποτέ οι άνθρωποι της μοναχικοί, ούε αποκομμένοι ο ένας από τον άλλον, ζούσαν με την κοινωνία και όχι στην κοινωνία. Ε, αυτό είναι μια ισορροπία που έχει διαταραχθεί. Τα γυρίσματα της ταινίας είναι προγραμματισμένα για την άνοιξη με ένα μεγάλο cast για μικρού μήκους ταινία!

•  Υπάρχει κάποια σκέψη για μια μεγάλου μήκους ταινία;

Έχω μερικές ιδέες για μεγάλου μήκους ταινία, νιώθω ότι είναι η ώρα πλέον να ξεκινήσω σιγά σιγά να τη στήνω. Αλλά με περισσότερη αφιέρωση, αφού ολοκληρωθεί η «Κατάψυξη».

• Το να κάνεις σινεμά στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα δύσκολο, ειδικά για έναν νέο σκηνοθέτη. Πώς ξεπερνάς τα εμπόδια που προκύπτουν;

Είναι δύσκολα σήμερα, αλλά δε νομίζω πως ήταν και ποτέ ιδιαιτέρως εύκολα! Ο κινηματογράφος είναι «ομαδικό σπορ», οπότε τα εμπόδια ξεπερνιούνται αν έχεις γύρω σου μια ομάδα που να πιστεύει σε εσένα και την ταινία. Μια πετυχημένη ταινία -συνήθως τουλάχιστον- είναι μια ταινία που όλοι έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Γι΄ αυτό και δε μπορεί ο σκηνοθέτης να μη δίνει χώρο και να μη δείχνει εμπιστοσύνη στους συνεργάτες που τόν τιμούν με την εμπιστοσύνη τους αυτή. Και κάτι άλλο βέβαια είναι η καλή οργάνωση! Όσο πιο καλά πας οργανωμένος πριν το γύρισμα, τόσο πιο εύκολα -ή έστω λιγότερο δύσκολα- μπορούν να πάνε τα πράγματα! Αναμφισβήτητα, θα ήθελα τα πράγματα να ήταν πιο εύκολα και πρέπει να προσπαθούμε για να γίνουν, αλλά προτιμώ να κάνω ταινίες με τα μέσα που έχω, παρά να σκέφτομαι στο μέλλον ότι δεν έκανα, γιατί δεν υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες. Θαυμάζω τους σκηνοθέτες που πιστεύουν στην ταινία τους και την τολμούν με τον καλύτερο τρόπο που μπορούν να τη γυρίσουν!

* Η ταινία του Δημήτρη Νάκου, «Η Αλίκη στο Καφέ» θα προβληθεί σε λίγες ημέρες στο Hellas Filmbox Berlin. Το επεισόδιο του ντοκιμαντέρ που έχει σκηνοθετήσει ο Δ.Νάκος για την εκπομπή «Ες Αύριον τα Σπουδαία» θα προβληθεί το Σάββατο 14 Ιανουαρίου στις 18:30 το απόγευμα από την ΕΡΤ1.