Φατίχ Ακίν: Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο

Ήρθε στην Ελλάδα για περίπου 24 ώρες για να παρουσιάσει την ταινία του Η Μαχαιριά. Ο γνωστός σκηνοθέτης έδωσε συνέντευξη Τύπου στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Ιδού τι μάθαμε:

» Σήμερα αισθάνομαι πολύ Έλληνας. Δεν ξέρω τι θα συμβεί αύριο. Με την Τουρκία έχω μία σχέση που θα τη συνέκρινα με σχέση γάμου: ενός γάμου που δεν πάει καλά. Αν την συνέκρινα με σύζυγο θα έλεγα ότι την αγαπώ αλλά δεν μπορώ να συνυπάρξω μαζί της. Πρέπει να χωρίσουμε. Πρέπει να περάσουν άλλα δέκα χρόνια με άλλες γυναίκες μέχρι να επιστρέψω σε αυτήν.

 » Γνώριζα το όνομα Χραντ Ντινκ, ωστόσο δεν ήξερα την αρθρογραφία του. Η δολοφονία του, το γεγονός ότι έγινε μάρτυρας –αν και δεν μου αρέσει καθόλου αυτή η λέξη-, με ώθησαν να διαβάσω τα κείμενα του, τα οποία με συγκίνησαν πολύ. Όταν ο Χραντ Ντινκ ήταν εν ζωή δεν ήταν πολύ δημοφιλής γιατί δεν ταυτιζόταν με συγκεκριμένες πολιτικές κινήσεις. Ούτε οι Τούρκοι μπορούσαν να τον χειραγωγήσουν, αλλά ούτε και οι Αρμένιοι. Γι’ αυτό νομίζω ότι δολοφονήθηκε. Με την ταινία μου προσπάθησα να ακολουθήσω την παράδοση αυτού του ανθρώπου. Και εκεί ταυτίζομαι μαζί του. Και εμένα η τουρκική Αριστερά από την οποία προέρχομαι προσπάθησε να με χειραγωγήσει. Η Μαχαιριά είναι, όμως, η ταινία μου που είναι η πιο συναισθηματική και αυτή που μπορεί να χειραγωγηθεί λιγότερο από όλες. Πιστεύω ότι εάν ο Χραντ Ντινκ έβλεπε την ταινία, θα του άρεσε πολύ.

» Είμαι μεγάλος θαυμαστής του σκηνοθέτη Γιλμάζ Γκιουνέι, ο οποίος ήταν μαοϊστής και αριστερός. Μπορεί να ακούγεται αιρετικό, αλλά πιστεύω ότι το σινεμά του θα ήταν ακόμα καλύτερο εάν ξεπερνούσε τα εμπόδια που έθετε ο ίδιος στον εαυτό του. Υπάρχουν περιορισμοί στην τουρκική Αριστερά που συνδέονται με το Ισλάμ. Μέχρι εκεί μπορείς να είσαι μουσουλμάνος από εκεί και πέρα μπορείς να είσαι κάτι άλλο. Το ίδιο και με την Αριστερά. Δεν υπάρχει πολιτικό ιδανικό σήμερα, κάποιος –ισμός, με τον οποίο να ταυτίζομαι.

 » Μετά την ταινία δεν μου είναι εύκολο να κόβω βόλτες στην Τουρκία. Μπούχτησα κιόλας. Πήρα διαζύγιο από την Τουρκία.

 » Τα γυρίσματα δεν έγιναν στην Τουρκία κυρίως για πρακτικούς λόγους. Κρατήσαμε κρυφό το θέμα της ταινίας. Ήξερα ότι εάν το πρότζεκτ μαθευόταν στην Τουρκία θα ήθελαν να το δυναμιτίσουν ή να το σταματήσουν. Παρουσιάσαμε, λοιπόν ένα άλλο πρότζεκτ, είπαμε ότι θα γυρίζαμε μία ταινία με έναν μποξέρ. Όλη αυτή η ιστορία θύμιζε πολύ σενάριο Τζέιμς Μποντ.

 » Η τριλογία Αγάπη, Θάνατος, Διάβολος θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι η προσωπική μου τριλογία για την Τουρκία. Στο Μαζί Ποτέ η Τουρκία είναι ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, γιατί αυτή ήταν η εικόνα που είχα τότε για την Τουρκία. Στην Άκρη του Ουρανού βλέπουμε μία άλλη εικόνα της Τουρκίας, όλη η χώρα γίνεται σκηνικό της ταινίας. Από εκεί προέκυψε και η Μαχαιριά.

 »Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο, πρέπει να την υπερασπίζεται κανείς καθημερινά. Και θα το κάνω με τη δουλειά μου, όχι με το Twitter και το Facebook. Αυτό που θέλω είναι να κάνω τέχνη.

 » Το να πεθάνει κανείς για την τέχνη του έχει και κάτι το ρομαντικό, ίσως και κάτι ναρκισσιστικό. Υπάρχουν τόσες ασθένειες και δεν ξέρει κανείς από τι θα πεθάνει. Δεν έχω, πάντως, σκοπό να τα τινάξω. Στην πραγματικότητα, ήταν ο Κώστας Γαβράς που μου το είχε πει αυτό. Συζητούσαμε για τον Χραντ Ντινκ και το γεγονός ότι δολοφονήθηκε και εκείνος μου είπε: Δεν είναι και τόσο άσχημος τρόπος να πεθάνει κανείς.

 » Δεν είμαι εξπέρ στα όσα συμβαίνουν σήμερα μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Δεν έχω ιδέα τι συμβαίνει, ποιος έδωσε χρήματα σε ποιον, ποιος επέστρεψε τι. Ξέρω μόνο ότι υπάρχει πίεση να ιδιωτικοποιήσετε και να ξεπουλήσετε. Στη Γερμανία, βέβαια, μέσα από τα ΜΜΕ αποκομίζει κανείς μια ιδέα αλλά αυτή είναι μονοσήμαντη. Από τις φυλλάδες όπως η Bild μέχρι τις μεγάλες εφημερίδες η στάση που τηρείται είναι μονόπλευρη. Διαβάζω όλες αυτές τις ρητορείες και αναρωτιέμαι πώς είναι ακριβώς τα πράγματα. Το καλύτερο στην κυβέρνηση σας είναι ότι οι δικοί σας δεν φοράνε γραβάτες.

 »Το Αμέρικα Αμέρικα του Καζάν είναι από τις πολύ αγαπημένες μου ταινίες. Ο πνευματικός πατέρας μου είναι ο Μάρτιν Σκορσέζε. Ταυτίζομαι μαζί του όχι μόνο με το σινεμά του, αλλά και με τον ίδιο: τα φρύδια του –έχω και εγώ τα ίδια-, το γεγονός ότι μεγάλωσε μετανάστης σε μία ξένη χώρα. Ο πνευματικός πατέρας του Σκορσέζε είναι ο Καζάν. Αν πατέρας μου είναι ο Σκορσέζε, τότε παππούς μου είναι ο Καζάν. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πήγε στη Γερμανία. Ήταν επαναστάτης του κινηματογράφου.

 »Στην Ευρώπη υπάρχει η δημοκρατία, η οποία λαμβάνει πολλές διαφορετικές εκφάνσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Λεπέν ή οι ευρωσκεπτικιστές και οι ακροδεξιοί στις σκανδιναβικές χώρες –και στη Γερμανία έχουμε ρατσιστικά κινήματα- είναι εκλεγμένα κόμματα. Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και το κόμμα του Χίτλερ είχε ανέβει στην εξουσία μετά από εκλογές, όπως και το ότι ο Ερντογάν –που δεν θα τον συμπεριλάμβανα στους δημοκράτες- ανέλαβε την εξουσία μετά από εκλογές. Δεν θα ήθελα η Ελλάδα να διαχωριστεί από την Ευρώπη. Δεν πιστεύω ότι η λύση βρίσκεται στον ατομισμό, αλλά δεν πιστεύω ότι βρίσκεται και στον σοσιαλισμό.

 »Στην Ιορδανία κάναμε γυρίσματα και μου έφεραν για Αρμένιους κάτι γεροδεμένους Ιορδανούς. Τους είπα ότι δεν μπορώ να δουλέψω με αυτούς. Στα στρατόπεδα προσφύγων βρέθηκαν λιπόσαρκοι πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ. Ήταν μία υπέροχη συνάντηση. Είχαν πολλά να πουν. Ήταν μία συνάντηση για τη σύγκρουση στην εγγύς Ανατολή.

 »Η εξέλιξη του σεναρίου ήταν μια Οδύσσεια από μόνη της. Ο φίλος μου Αδάμ Μπουσδούκος μου πρότεινε να κάνουμε μία ταινία για Έλληνες πειρατές στην αρχαιότητα. Του είπα ότι ήταν πολύ ακριβό και του πρότεινα να γράψουμε ένα γουέστερν. Γράψαμε ένα σενάριο όπου θα ξεκινούσε στην Κωνσταντινούπολη το 1923 με τον Μπουσδούκο να τραγουδά έναν αμανέ. Θα έμπαινε τότε ένας Τούρκος και ο Μπουσδούκος θα του έκοβε τον λαιμό. Θα έφευγε για την Ελλάδα όπου θα τον αντιμετώπιζαν σαν ξένο και θα τον χαρακτήριζαν «τουρκόσπορο». Μετά θα πήγαινε στις ΗΠΑ όπου θα εργαζόταν στους σιδηροδρόμους. Πήγαμε στην Αμερική και κάναμε έρευνα και είδα ότι τα έξοδα θα ήταν τεράστια. Τελικά γυρίσαμε το Soul Kitchen. Ταξιδεύοντας για την προώθηση της ταινίας έπεσα πολλές φορές στο θέμα της γενοκτονίας. Θεωρώ ότι η σύγκρουση Ελλήνων –Τούρκων έχει λίγο πολύ διευθετηθεί. Υπάρχουν συγκρούσεις αλλά δεν είναι θέμα ταμπού. Θέμα ταμπού στην Τουρκία είναι η γενοκτονία των Αρμενίων.

 » Προέρχομαι από την τουρκική Αριστερά, από τους αλεβίτες (δεν είμαι όμως αλεβίτης). Ο πατέρας μου ήταν στους Γκρίζους Λύκους, φασίστας. Σε τέτοιο περιβάλλον μεγάλωσα και εγώ. Ήξερα ανθρώπους εθνικιστές, οι οποίοι είδαν την ταινία και άλλαξαν άποψη. Για αυτούς έγινε η ταινία. Οι διανοούμενοι μπορεί να τη θεωρήσουν χαμηλού επιπέδου, αλλά εγώ δεν γύρισα την ταινία για τους διανοούμενους.

 » Έχω κάνει ντοκιμαντέρ. Ανάμεσα τους και το Ο Παράδεισος δεν είναι εδώ, την ταινία για την οποία είμαι περισσότερο περήφανος. Το θέμα της ταινίας είναι μία χωματερή στην Τουρκία. Χρειάζομαι το αντιστάθμισμα με το ντοκιμαντέρ και πιστεύω θα συνεχίσω να ασχολούμαι με αυτό, εάν η θεματολογία με ενδιαφέρει».