Five Came Back: Πέντε σκηνοθέτες του Χόλιγουντ κατά του Ναζισμού

Έχοντας τη στήριξη του Στίβεν Σπίλμπεργκ (τον οποίο βλέπουμε σε ρόλο executive producer, αλλά και ως συνεντευξιαζόμενο), το ντοκιμαντέρ του Μαρκ Χάρις αναφέρεται στην συμμετοχή πέντε μεγάλων σκηνοθετών του Χόλιγουντ στον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην καταγραφή του πολέμου και των συνεπειών του.

Τζορτζ Στίβενς, Τζον Φορντ, Φρανκ Κάπρα, Τζον Χιούστον, Γουίλιαμ Γουάιλερ άφησαν την καριέρα τους στο Χόλιγουντ για να καταταγούν και μπορεί ο τίτλος της σειράς ντοκιμαντέρ που προβάλλεται στο Netflix να είναι λίγο μελοδραματικός και πατριωτικός, ωστόσο το περιεχόμενο είναι συναρπαστικό.

Η σειρά αποτελείται από τρία επεισόδια. Στο The mission begins βλέπουμε την πορεία των πέντε σκηνοθετών στο Χόλιγουντ και την εμπλοκή τους στον Πόλεμο. Στο Combat Zones παρακολουθούμε τις αποστολές και το έργο τους στη διάρκεια του πολέμου, ενώ στο The Price of Victory βλέπουμε το τέλος του πολέμου και τις συνέπειες που αυτός είχε στους σκηνοθέτες, τόσο σε ανθρώπινο επίπεδο, όσο και στο έργο τους.

Την αφήγηση έχει αναλάβει η Μέριλ Στριπ, ενώ στο ντοκιμαντέρ μιλούν οι Φράνσις Φορντ Κόπολα, Στίβεν Σπίλμπεργκ, Πολ Γκρινγκράς, Λόρενς Κάσνταν και Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο (κάθε ένας από αυτούς έχει αναλάβει να μιλήσει για έναν από τους πέντε σκηνοθέτες).

Αρχικά, το Χόλιγουντ δεν φαινόταν να είχε κατανοήσει τη σημασία της ανόδου του Χίτλερ. Ο Τζορτζ Στίβενς για παράδειγμα είχε παραδεχθεί ότι δεν είχε κατανοήσει το μέγεθος της απειλής, ενώ σκηνοθέτες όπως ο Γουίλιαμ Γουάιλερ (εβραίος που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ από τη γαλλική πόλη Μιλούζ), γρήγορα κατάλαβε το διακύβευμα.

Τα κεφάλια των στούντιο δεν ήθελαν να αποκοπούν από την γερμανική αγορά. Μάλιστα, όταν ο Γουίλιαμ Γουάιλερ ξεκινά να σκηνοθετήσει την ταινία του Mrs Miniver (1942) για μια βρετανική οικογένεια τους πρώτους μήνες του πολέμου, θέλει να δείξει τον Γερμανό στρατιώτη ως «το τερατάκι του Γκέρινγκ» -όπως έλεγε ο ίδιος. Ο Λούις Μπ. Μάγερ προσπαθεί να τον εμποδίσει, αλλά λίγο αργότερα η Γερμανία κηρύσσουν τον πόλεμο στις ΗΠΑ (ως απάντηση στην κήρυξη πολέμου των ΗΠΑ στην Ιαπωνία μετά το Περλ Χάρμπορ) και ο Μάγερ τηλεφωνεί στον Γουάιλερ για να του πει ότι είχε δίκιο. 

Χρησιμοποιώντας αρχειακό υλικό από τα πλάνα που γύρισαν οι σκηνοθέτες και χωρίς να χρυσώνει το χάπι όπου χρειάζεται για τις αποφάσεις ή τις τακτικές που ακολουθήθηκαν, το ντοκιμαντέρ μιλά για τη σημασία της εμψύχωσης σε καιρό πολέμου, αλλά και το τι σημαίνει να έρχεσαι αντιμέτωπος με τη φρίκη του πολέμου (και να πρέπει αυτή να την παρουσιάσεις). Αρχικά, οι σκηνοθέτες είχαν να αντιμετωπίσουν τα πανίσχυρα αφεντικά των στούντιο, στη διάρκεια του πολέμου είναι το αρμόδιο υπουργείο και ο στρατός που συχνά τους εμφανίζει εμπόδια.

Μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, το ένα τρίτο του προσωπικού του Χόλιγουντ κατετάγη στον στρατό.

Ο Κάπρα είναι αυτός που δίνει τον μεγάλο κινηματογραφικό αγώνα. Ο στρατηγός Τζορτζ Μάρσαλ τον καλεί και του ζητά να δείξει την αναγκαιότητα του πολέμου με μία ταινία. «Δώσε στα παιδιά έναν λόγο να πολεμήσουν και μη τους πεις ψέμματα» φέρεται να του είπε. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία της σειράς επεισοδίων Why we fight. Έχοντας δει τον Θρίαμβο της Θέλησης της Λένι Ρίφενσταλ και τον τρόπο που η ναζιστική Γερμανία χρησιμοποιεί την προπαγάνδα, ο Κάπρα αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τη δική τους προπαγάνδα για να δείξει την ιαπωνική και γερμανική επιθετικότητα.

Την ίδια περίοδο ο Τζον Φορντ βρίσκεται σε μία ατόλη και γυρίζει το 1942 την ταινία The Battle of Midway, παρουσιάζοντας μία ιαπωνική έφοδο. Έξυπνα εντάσσει στην ταινία ένα πλάνο του γιου του προέδρου Ρούζβελτ, οδηγώντας τον πρόεδρο να πει ότι «αυτή την ταινία θα πρέπει να τη δει κάθε Αμερικανός».

Σημαντικό κομμάτι είναι η ταινία για τον ηρωισμό των Αφροαμερικανών. Το πρότζεκτ ανέλαβε αρχικά ο Γουάιλερ, με τον Αφροαμερικανό Κάρλτον Μος να γράφει το σενάριο. Ο Γουάιλερ έφριξε με τον ρατσισμό που είδε στον στρατό, ενώ ήρθε αντιμέτωπος με τις… οδηγίες του υπουργείου Πολέμου για το πώς πρέπει να παρουσιάζονται οι Αφροαμερικανοί. Ο Γουάιλερ αρνείται να γυρίσει την ταινία και ο Φρανκ Κάπρα βρίσκει νέο σκηνοθέτη. Η ταινία, με τίτλο «The Negro Soldier» ολοκληρώνεται το 1944 και λαμβάνει εξαιρετικές κριτικές, ενώ περιλαμβάνει παρουσιάσεις των Αφροαμερικανών που δεν είχε δει το Χόλιγουντ μέχρι στιγμής.

Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται συχνά σε ένα δίπολο. Από τη μία τα σκηνοθετημένα πλάνα που γύρισε για παράδειγμα ο Στίβενς στην Αφρική ή ο Χιούστον στο Battle of San Pietro και η ρεαλιστική -αλλά πάντα κινηματογραφική- καταγραφή του πολέμου από τον Στίβενς στην διάρκεια της παραμονής του στην Ευρώπη, ή από τον Γουάιλερ.

Από την επιτυχία του Memphis Belle του Γουάιλερ, μέχρι το The Battle of Russia (μέρος της σειράς Why We Fight), αλλά και τον Private Snafu, ένα animation για τους στρατιώτες με το πενάκι του Doctor Seuss και άσεμνα αστεία που είχε μεγάλη απήχηση στα στρατεύματα, το ντοκιμαντέρ ασχολείται με το πώς οι μεγάλοι του Χόλιγουντ έβλεπαν τον πόλεμο και τον ρόλο τους σε αυτόν. Δεν διστάζει να σταθεί επικριτικά σε ταινίες όπως το Knowing Your Enemy, όπου οι Ιάπωνες παρουσιάζονται με ρατσιστικό τρόπο και η προβολή του έρχεται πολύ κοντά στην επίθεση στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Το Five Came Back αναφέρεται και στην καταγραφή της απόφασης της Νορμανδίας, η οποία στοίχισε πολύ στον Τζον Φορντ. Ο Στίβενς, ο οποίος κινηματογραφούσε την απόβαση για λογαριασμό του στρατού, συνέχισε το ταξίδι του με τον στρατό στην Ευρώπη. Από χωριά στη Γαλλία μέχρι την απελευθέρωση του Παρισιού (όπου έβαλε μάλιστα τον Ντε Γκολ και τον γερμανό διοικητή να ξαναστήσουν την παράδοση της πόλης σε εξωτερικό χώρο για να μπορέσει να την καταγράψει!) και από εκεί στη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, όπου ο Στίβενς κατανόησε ότι οι εικόνες αποτελούν αποδεικτικό στοιχείο.

Το τρίτο μέρος του ντοκιμαντέρ ασχολείται με την επιστροφή των Φορντ, Στίβενς, Κάπρα, Γουάιλερ και Χιούστον στο Χόλιγουντ. Όλοι αλλαγμένοι με τον τρόπο τους. Ο Χιούστον γυρίζει το ντοκιμαντέρ Let There Be Light για το μετατραυματικό στρες, το οποίο κατάσχεται από τη στρατονομία πριν την προβολή του στο MoMA, ενώ ο Γουάιλερ σχεδόν κουφός μετά τον πόλεμο, γυρίζει την τεράστια οσκαρική επιτυχία The Best Years of Our Lives.

Μετά τη φρίκη του πολέμου, ο Στίβενς δεν μπορεί να γυρίσει πλέον κωμωδίες και στρέφεται σε δράματα (αφήνοντας πίσω του σπουδαίες ταινίες όπως το Shane), ενώ η πρώτη ταινία του Χιούστον μετά τον Πόλεμο είναι Ο Θησαυρός της Σιέρα Μάντρε. Και ο Κάπρα γυρίζει το αριστούργημά του Μια Υπέροχη Ζωή.

Το Five Came Back, παρά την τάση του να ηρωοποιήσει τους σκηνοθέτες -επιμένοντας στο πόσο κινδύνευσαν τη ζωή τους- δείχνει πάνω απ’ όλα την ίδια τη δύναμη του σινεμά: να εμπνέει, να συγκινεί, να σχολιάζει. Και να προσφέρει ελπίδα, εκεί όπου η ελπίδα μοιάζει να έχει χαθεί…