Editorial: Ελληνικό weird cinema, η απάντηση στο Fight Club

Του Tyler Durden

Παρακολουθώντας τη σειρά Mr. Robot αναρωτήθηκα γιατί μετά το Fight Club χρειάστηκε να περάσουν τόσα χρόνια για να υπάρξει κάτι που να τα βάζει τόσο ευθέως με τον καπιταλισμό και την εξουσία του χρήματος, της φήμης. Με τη βαρετή ζωή και τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Κάτι τόσο εξόφθαλμα επαναστατικό που να εκφράσει -με τρόπο ακόμα και ακραίο- όλα αυτά που μας συμβαίνουν.

Την εξάρτηση από το πλαστικό χρήμα. Το γεγονός ότι η ψηφιακή ζωή δεν είναι η πραγματική. Την corporate λογική.

Το Fight Club βγήκε λίγο πριν την αυγή της νέας χιλιετηρίδας για να συνοψίσει όλους εκείνους τους φόβους και τις ανησυχίες που το πέρασμα αυτό προκαλούσε. Έχει αλλάξει κάτι από τότε; Τίποτα. Όλες οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες έγιναν πραγματικότητα και η κατάσταση μόνο καλύτερη δεν έγινε. Μπορεί ο κόσμος να μην καταστράφηκε, να είναι ακόμα εδώ, αλλά μοιάζει να είναι χειρότερος από ποτέ.

Και ύστερα συνειδητοποίησα ότι έκανα λάθος. Δεν εγκαταλείψαμε ταινίες όπως το Fight Club, τουλάχιστον όχι σε ένα επίπεδο. Γιατί το ελληνικό weird cinema είναι με τον τρόπο του η απάντηση στο Fight Club. Μία επανάσταση -όσον αφορά τη φόρμα τουλάχιστον- που άλλοτε επιτυχημένα και άλλοτε αποτυχημένα, τα βάζει με τις κοινωνικές δομές, τις προσωπικές σχέσεις, την κίβδηλη ζωή μας.

Το weird cinema μεταφέρει στο προσωπικό επίπεδο, εκείνο που κατήγγειλε το βιβλίο του Τσακ Πάλανιουκ σε συλλογικό. Γιατί τι άλλο είναι ο Κυνόδοντας (2009) από μία κριτική στην επίπλαστη οικογενειακή ευτυχία; Αλλά και στην ευμάρεια, καθώς οι ήρωες του Κυνόδοντα δεν είναι φτωχοί.

Ή δεν καταγγέλλει το L (2012) ολόκληρο το εργασιακό σύστημα; Ο ήρωας της ταινίας ζει σε ένα αυτοκίνητο και μεταφέρει μέλι. Ακόμα και το Luton (2013) -που δεν μου άρεσε- σχολιάζει την εμμονή στις καθημερινές κινήσεις. Αξίζει να θυμηθούμε ότι στο Fight Club για παράδειγμα αυτή η κριτική ερχόταν με τη μορφή της σκηνής του καταλόγου του Ikea, όπου ο ήρωας περπατούσε ανάμεσα στα αντικείμενα της αλυσίδας πώλησης επίπλων.

Αντίστοιχα, στο Chevalier (2015) της Αθηνάς Τσαγγάρη -από ό,τι έχουμε δει από τις πρώτες εικόνες- μοιάζει να αμφισβητείται η ανδρική ταυτότητα και αντί για άνδρες που αποφασίζουν να πλακωθούν στο ξύλο, έχουμε άνδρες που μετρούν τον ανδρισμό τους μέσω ενός παιχνιδιού που θα τους χρίσει ιππότες (Chevalier). Τα πράγματα που κάνουν στο τρέιλερ, βέβαια, μόνο ιπποτικά δεν τα λες.

Υπάρχει και κάτι άλλο το οποίο μοιράζεται το ελληνικό weird cinema με το Fight Club και αυτού του τύπου τις ταινίες –Donnie Darko ή πολύ νωρίτερα Το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Η βία. Στην περίπτωση του Fight Club η βία εμπεριέχει μία εξωστρέφεια, εκφράζεται κατά του εαυτού και κατά των άλλων. Στο weird cinema, η βία σιγοβράζει, κρύβεται. Περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να αποκαλυφθεί. Δεν αποτελεί πράξη επαναστατική, αλλά σύμπτωμα μιας αρρώστιας.

Και υπάρχει και κάτι άλλο: η παραδοχή και στις δύο περιπτώσεις ότι μόνο εάν καταστραφούν τα πάντα, υπάρχει μία ελπίδα. Στην περίπτωση του Fight Club, η προοπτική αυτή αντιμετωπίζεται με μεγαλύτερη αισιοδοξία. Σε εκείνη του weird cinema, η προσέγγιση είναι μάλλον πιο πεσιμιστική. Ο narrator βλέπει τον κόσμο γύρω του να καταστρέφεται, αλλά εκείνος κρατά το χέρι της Μάρλα σφιχτά, παρ’ όλα τα τραύματα στο σώμα του. Ενώ το πορτπαγκάζ στην ταινία του Λάνθιμου, μένει ερμητικά κλειστό, με την έκβαση της επανάστασης να παραμένει άγνωστη…