Η αρχιτεκτονική της σφαγής
Η ταινία του Ben Wheatley με τον τίτλο HIGH RISE (μεταφορά στη μεγάλη οθόνη του ομότιτλου μυθιστορήματος του J.G.Ballard, που κυκλοφόρησε στα 1975) αρχίζει και τελειώνει με την ίδια σκηνή: ο νεαρός και πανέμορφος Δρ. Λαίνγκ, φαίνεται να είναι ο μοναδικός κυρίαρχος πλέον, μέσα σ’αυτό το τσιμεντένιο μεγαθήριο-πολυκατοικία-ουρανοξύστη που υψώνεται αλαζονικά στον ουρανό, περιφερόμενος (βρώμικος, ματωμένος κι εντελώς σαλταρισμένος) ανάμεσα σε σωρούς από σκουπίδια, πτώματα και ματαιωμένα σχέδια ευπρόσωπης αστικής, ήσυχης διαβίωσης, σ’ αυτό το σκληρό κτίριο που φαίνεται πως καταπίνει τους ενοίκους του ή τους μεταλλάσσει, δημιούργημα ενός μεγάλου και τρανού αρχιτέκτονα, του ‘Αντονι Ρόγιαλ, ο οποίος τι κρίμα, μας τελείωσε, δεν είναι πιά μαζί μας.
Η ταινία του Wheatley σε σενάριο της συζύγου του Amy Jump, δε είναι απλώς μιά πολύ γοητευτική και σέξι ταινία για αστούς που προσπαθούν αγκομαχώντας καθημερινά, να εδραιώσουν τη θέση τους στην κοινωνική κλίμακα με την κρυφή ελπίδα ότι θα φτάσουν στην κορυφή (εν προκειμένω, στους πάνω ορόφους της πολυκατοικίας), αλλά αποτελεί κι ένα άκρως «ενοχλητικό» κοινωνικό σχόλιο πάνω στην πάλη των τάξεων και την διαμάχη μεταξύ των δύο φύλων. Το εξαιρετικό καστ, ενσαρκώνει πειστικότατα τους χαρακτήρες αυτού του αστικού δράματος αλληλοεξόντωσης, με προεξάρχοντα τον πανέμορφο Tom Hiddleston, υποδυόμενο τον νεοφερμένο πειρασμό της πολυκατοικίας, τον γιατρό Λαίνγκ, εργένη, συνεσταλμένο,ευγενικό και γοητευτικότατο, ο οποίος μετακόμισε σ’αυτή την πολυτελή πολϋόροφη οικία, επειδή ήθελε να κάνει μιά καινούργια αρχή.
“ High Rise explores the ways in which social and technological landscapes could alter the human psyche in provocative and hitherto unexplored ways” έχουν γράψει γιά το μυθιστόρημα του Ballard, και η ταινία του Wheatley δεν υστερεί σ’αυτό καθόλου.
Οι ερμηνείες του καστ είναι απολαυστικές (βλ. τον ηγεμονικό κι εν πολλοίς δυσπρόσιτο Ρόγιαλ του Jeremy Irons, την αφόρητα σέξι και ακαταμάχητα κούλ ακόμα κι όταν δεν είναι καθόλου κούλ, Sienna Miller στο ρόλο της Σάρλοτ Μέλβιλ με τον πανέξυπνο και πανθ’ορών μικρό γιό της Τόμπι, τον άπαιχτο James Purefoy υποδυόμενο έναν γυναικολόγο μεγαλοαστό−η ξινίλα απλωμένη στη φάτσα του ενδεικτική της απέχθειάς του για την «πλεμπάγια» των κατώτερων ορόφων−,ο εξαιρετικός Luke Evans, υποδυόμενος τον ανήσυχο τύπο που γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ για την αδικία, ονόματι Ρίτσαρντ Γουάϊλντερ− ο Evans μας χαρίζει μία φρενήρη ερμηνεία−η Keely Hawes, πειστικότατη στο ρόλο της ψυλομύτας συζύγου του Ρόγιαλ, Αν, με μοναδική ενασχόληση το κάπνισμα, τα πάρτι και «την επίμονη καλλιέργεια μιάς νοσταλγίας» όπως λέει ο οραματιστής Ρόγιαλ στον έκπληκτο Λαίνγκ). Πολύ καλοί επίσης είναι και η Elizabeth Moss, υποδυόμενη την έγκυο, πολύτεκνη σύζυγο του Γουάϊλντερ, Έλεν, καθώς και ο αχώνευτος Dan Skinner, υποδύομενος την «ορντινάτσα» του Ρόγιαλ, Σίμονς ο οποίος όταν τα πράγματα έχουν πλέον εκτροχιαστεί πλήρως, λέει την ατάκα-κλειδί στον Ρόγιαλ που απειλεί να τον απολύσει: «δε δουλεύω για σένα. Δουλεύω για το κτίριο», κάνοντας αυτή τη εξαίρετη ταινία κοινωνικής σύγκρουσης το τρίτο μέρος μίας άτυπης τριπλέτας ταινιών με αντικείμενα που με τον έναν ή άλλο τρόπο επηρεάζουν τη ζωή των χρηστών τους, με τραγικά αποτελέσματα : οι άλλες δύο,πιστεύω πως, είναι η ταινία του Κάρπεντερ Christine(1983) , με το αυτοκίνητο-δολοφόνο, και το Shining (1980) του Κιούμπρικ, με το περίφημο ξενοδοχείο Overlooking.
Και στην ταινία του Wheatley, ένα αντικείμενο παίζει καταλυτικό ρόλο στη προσωπικότητα των καθόλου ομοίων μεταξύ τους ενοίκων: το ογκώδες κι επιβλητικό κτίσμα-πολυκατοικία με τις σύγχρονες ανέσεις και την προσδοκία πλήρους αυτάρκειας απ΄τον έξω κόσμο, μοιάζει να επιδρά αρνητικά πάνω στους ήδη φρικαρισμένους ενοίκους του, οι οποίοι σταδιακά διολισθαίνουν στην αλληλοεξόντωση, όταν συνεχείς και διαρκείας, διακοπές ρεύματος και νερού, βυθίζουν την τρανή πολυκατοικία στο χάος και την ανομία.
Σκεφτείτε πώς θ’αντιδρούσατε αν είχατε διακοπή ρεύματος επί μία βδομάδα. σκεφτείτε πόσο ολοκληρωτικά εξαρτημένοι είμαστε απ΄τον ηλεκτρισμό, ακόμα και για επουσιώδεις ενέργειες στην καθημερινότητά μας, πόσο μεθοδικό σπάσιμο νεύρων και αντοχών επιτυγχάνεται με τη στέρηση των περίφημων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας : ηλεκτρικό, νερό, τηλέφωνο. Η πολυκατοικία του Ρόγιαλ αντιμετωπίζει «δυσχέρειες των πρώτων σταδίων» όπως ο ίδιος λέει στον Λαίνγκ, που με τη σειρά του το λέει στους παρακάτω ενοίκους, μιά πολυκατοικία που ο αρχιτέκτονας συνέλαβε «για να είναι χωνευτήρι αλλαγής», κατά ειρωνικό τρόπο η αλλαγή που ονειρευόταν ο Ρόγιαλ ήρθε, όχι όμως ακριβώς αυτή που είχε στο μυαλό του.
Σε μία εξαιρετική σεκάνς που αποτελεί μία εκ των κορυφώσεων της αποκτήνωσης στην οποία έχουν βουλιάξει οι ένοικοι της πολυκατοικίας, και με μουσική υπόκρουση την καταπληκτική διασκευή του S.O.S των ABBA απ ΄τους PORTISHEAD, παρακολουθούμε τους ενοίκους να επιδίδονται σε βανδαλισμούς, να παίζουν ξύλο μεταξύ τους (και όχι μόνο) και γενικά να έχουν μετατρέψει το εσωτερικό του τσιμεντένιου γίγαντα σε κόλαση—το εξαιρετικά ενδιαφέρον σ’αυτή την ταινία δεν είναι μόνο, πως η ανομολόγητη πάλη των τάξεων αναδύεται μόλις κοπεί το ρεύμα κι επιστρέψουν όλοι σε μία οιονεί «φυσική κατάσταση», αλλά και το ότι γι’ άλλη μιά φορά, αυτές που πληρώνουν τα σπασμένα είναι οι γυναίκες (βλ. ιδίως την Έλεν και τη Σάρλοτ), όσο η κατάσταση στην πολυκατοικία βγαίνει εκτός ελέγχου, τόσο το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Ρόγιαλ ( ο οποίος μένει στο ρετιρέ του 40ου ορόφου, φυσικά μακριά απ΄τους άλλους ενοίκους, το διαμέρισμά του διαθέτει ιδιωτικό ασανσέρ, έναν τεράστιο κήπο με συντριβάνι, δέντρα, αρνάκια κατάμαυρα με κόκκινη κορδέλα στο λαιμό και άλογο), καταλήγει στο ντουλάπι για τα σκουπίδια και μοιάζει με φάρσα.
Στο φινάλε της ταινίας, ένα μείγμα φρίκης και σουρεαλιστικής εξέγερσης, βλέπουμε τον ωραίο Δρ. Λαίνγκ να περιφέρεται στο κατεστραμμένο διαμέρισμά του, καθώς και στην υπόλοιπη πολυκατοικία, μιλώντας με όσους ενοίκους επέζησαν της αστικής αλληλοεξόντωσης: ο αηδιαστικός οδοντίατρος Στηλ, ομοίως σαλταρισμένος, μιλάει στον Λαίνγκ χαρούμενος που επιτέλους τα κάτω ήρθαν πάνω, κι εξολόθρευσαν τα πάνω. Ο Λαίνγκ μοιάζει με πρωθύστερη μορφή του Ρόγιαλ ( ένας φιλόδοξος οραματιστής πριν την αποκτήνωση), που όμως παίρνει άτυπα τη θέση του, σα να είναι ο επόμενος ,αναρχικός, Ρόγιαλ που περιμένει το χάος και την ανατροπή ν’αποικίσουν και τα υπόλοιπα τέσσερα κτίρια-ουρανοξύστες αυτού του απειλητικού συγκροτήματος κατοικιών. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η ταινία κλείνει με voice over της Θάτσερ να λέει ότι « υπάρχει μόνο ένα οικονομικό σύστημα στον κόσμο, κι αυτό είναι ο καπιταλισμός». η ταινία του Wheatley, παρόλο που απεικονίζει τη ζωή στη δεκαετία του ’70, στην ουσία μας δείχνει μ’ εξαιρετικό τρόπο, τη δική μας ζωή 40 χρόνια μετά : τον αχαλίνωτο καταναλωτισμό, τη θρασύτατη κυριαρχία του Κεφαλαίου (και δεν εννοώ το έργο του Μαρξ), το ναρκισσισμό και την αδιαφορία των κοινωνών για το συνάνθρωπό τους, ένα μέλλον που όπως λέει ο Λαίνγκ, περιέργως είναι ήδη παρόν. Η πιό φρικτή επίγνωση ίσως, του ωραίου γιατρού αλλά και του θεατή, είναι πως οι άνθρωποι είμαστε, σε τελική ανάλυση, ανταγωνιστικά κτήνη εξωραϊσμένα, ή μάλλον μασκαρεμένα με την προβειά του πολιτισμού και των ανέσεων, ανίκανα ν’ απαλλαγούμε έσωθεν απ΄τον πρωτογονισμό μας, στον οποίο καταφεύγουμε όταν το «μακιγιάζ» του πολιτισμού αφαιρεθεί απ΄τις φάτσες μας χωρίς τη θέλησή μας.
Όταν ο Δρ. Λαίνγκ είδε για πρώτη φορά τα σχέδια του αρχιτέκτονα Ρόγιαλ, παρατήρησε : «μοιάζουν με το ανεπίγνωστο διάγραμμα κάποιου ψυχικού γεγονότος». Τα αντιστικτικά πλάνα του στιβαρού ουρανοξύστη απ΄τη μιά με την «αυστηρή κοινωνική ιεραρχία» στα σπλάχνα του, όπως ενημερώνει τον Λαίνγκ η σέξι Σάρλοτ, και τα πλάνα της πλήρους αποχαλίνωσης των ενοίκων του απ΄την άλλη, υπογραμμίζουν την κοινή μοίρα όλων των δημιουργών: τα «παιδιά» τους, τα δημιουργήματά τους, τους ξεπερνούν, θα ζήσουν και μετά απ΄αυτούς χλευάζοντας την ατελή και φθαρτή φύση τους, κατά φροϋδική νομοτέλεια, τελικά θα τους αφανίσουν.
