Συνέντευξη: Ο σκηνοθέτης Άλμπερτ Σέρα μιλά για τον «Θάνατο του Λουδοβίκου XIV»

Συνέντευξη στον Αντώνη Γκούμα

Ο καταλανός σκηνοθέτης Άλμπερτ Σέρα, αναλαμβάνει μια αμιγώς γαλλική ταινία εποχής, με θέμα τις τελευταίες στιγμές του Λουδοβίκου του 14ου και πρωταγωνιστή το πάλαι ποτέ παιδί-θαύμα της νουβέλ βαγκ και κύριο πρωταγωνιστή του Φρανσουά Τριφώ, τον Ζαν-Πιέρ Λεό, ο οποίος ερμηνεύει τον άρρωστο μονάρχη. Με σταθερή κάμερα, σε μια ταινία δωματίου που θα δοκιμάσει τις αντοχές σας, ο Θάνατος του Λουδοβίκου διαθέτει ιδιαίτερη φωτογραφία, μια απίστευτη αναπαράσταση πινάκων ζωγραφικής της εποχής. Η ταινία ξεχειλίζει σαρκασμό, ο οποίος δεν εκφράζεται με τρόπο φανερό, αλλά προκύπτει από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο κεντρικός ήρωας.

Η ταινία έχει κερδίσει βραβεία σε πολλά διεθνή φεστιβάλ και προβλήθηκε και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο Αλμπερτ Σερά μπορεί να μην ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη, αλλά οι Cinεπιβάτες τον συνάντησαν στο 60ό Φεστιβάλ κινηματογράφου του Λονδίνου.

Ο «Θάνατος του Λουδοβίκου ΙΔ’» δεν προβλήθηκε τελικά στις κινηματογραφικές αίθουσες, προβάλλεται τη Δευτέρα, 9 Ιανουαρίου 2017, 23:59 το βράδυ στην ΕΡΤ2.

Ερ.: Κατ’ αρχάς θα ήθελα να σας συγχαρώ για την ταινία και τη φωτογραφία.

Απ.: Σας ευχαριστώ πολύ. Γυρίσαμε την ταινία πολύ βιαστικά, κάναμε μόλις 16 ημέρες πραγματικού γυρίσματος. Αντιμετωπίσαμε και προβλήματα προϋπολογισμού. Είναι σημαντικό να πούμε ότι η ταινία γυρίστηκε με μόλις δύο κάμερες.

Ερ.: Μου θύμισε έντονα πίνακα εποχής…

Απ.: Αυτός ήταν ο στόχος. Η ταινία έχει έναν γλυκό και αισθησιακό ρυθμό. Έπρεπε να είναι καλαίσθητη, ώστε να σε έκανε να αντιληφθείς την σοβαρότητα της κατάστασης που περνά ο δύστυχος μονάρχης. Έπρεπε να προετοιμάσουμε αυτά τα πλάνα πολύ προσεκτικά, προκειμένου να δώσουμε αυτή την αίσθηση της επισημότητας.

Ερ.: Ποια ήταν η βασική σας έμπνευση για αυτό το εγχείρημα;

Aπ.: Είναι πολύ δύσκολο να πω, δεν ξέρω στ’ αλήθεια. Για μένα το βασικό ήταν να ακολουθήσω αυτή την κεντρική ιδέα της απόλυτης εξουσίας. Επέλεξα τον Λουδοβίκο τον ΙΔ επειδή διάβασα τα απομνημονεύματα του δούκα του Σεν-Σιμόν (Λουδοβίκου ντε Ρουβουά), ενός πολύ σημαντικού συγγραφέα στη Γαλλία τον 14ο αιώνα, ο οποίος υπήρξε χρονικογράφος της εποχής εκείνης. Ήταν πολύ σημαντικός συγγραφέας, αλλά τα πράγματα που έγραψε μου φαίνονταν άχρηστα για την ταινία. Αφηγείτο τα γεγονότα αλλά όλα τα «καλά» πράγματα στο βιβλίο δεν μπορούσα να τα χρησιμοποιήσω. Επρόκειτο περισσότερο για ανάλυση πολιτικής, για τα συμφέροντα του λαού και για συνομωσίες. Στην ταινία, με ενδιέφεραν οι τελευταίες 15 ημέρες (της ζωής του Λουδοβίκου ΙΔ), η αγωνία και το μυστήριο ενός πολύ ισχυρού άνδρα που έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο. Η αντίθεση από την αδυναμία αυτή που επιδεικνύει μπροστά σε άλλους -με την έννοια ότι είσαι ο πιο ισχυρός άνδρας αλλά τελικά θα πεθάνεις! Αυτή η φαινομενική αξιοπρέπεια της εξουσίας ίσως αρχίζει να γκρεμίζεται και κατά μία έννοια να φαίνεται η πραγματική τελεσίδικη διάσταση του θανάτου που πλησιάζει. Αυτή η ανησυχία, αυτές οι αμφιβολίες, ο τρόπος που αφήνεται τελικά, είναι κατά μία έννοια μία αποδοχή του θανάτου. Την ίδια στιγμή, βλέπουμε την τυραννική του πλευρά, το πώς διατάζει τους ανθρώπους όλη την ώρα. Αυτά όλα ήθελα να τα παρουσιάσω με τρόπο πολύπλοκο και αμφιλεγόμενο. Πιστεύω ότι μία εικόνα είναι καλύτερη από ένα βιβλίο. Όταν βλέπουμε το πρόσωπο του Ζαν-Πιέρ Λεό να ζητά κάτι, βλέπεις την πολυπλοκότητα των όσων αισθάνεται. Δεν χρειάζεται να είσαι σινεφίλ για να καταλάβεις ότι εκεί υπάρχει μια πολυπλοκότητα. Αυτές οι στιγμές είναι πολύ πιο πολύπλοκες σε μία ταινία από ότι σε ένα βιβλίο. Αυτές ήταν οι στιγμές πάνω στις οποίες ήθελα να επικεντρωθώ και έτσι βάσισα την ταινία μου σχεδόν αποκλειστικά στα γεγονότα.

Ερ.: Πιστεύετε ότι ο θάνατος του βασιλιά ή ενός ηγέτη είναι πιο σημαντικός από τον θάνατο ενός απλού ανθρώπου;

Aπ.: Δεν ξέρω. Ίσως να είναι πιο σημαντικός γιατί έχει πιο μεγάλες συνέπειες, καθώς αυτοί οι άνθρωποι είναι που έχουν την εξουσία. Πνευματικά, δεν πιστεύω ότι είναι πιο σημαντικός (αυτός ο θάνατος). Εξαρτάται βέβαια από το ποιος είναι ο άλλος άνθρωπος που πεθαίνει. Γενικά, σίγουρα όχι, αλλά οι ισχυροί είναι αυτοί που αποφασίζουν σήμερα -και βλέπουμε τις διαφορές ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Οι γιοι των πλουσίων θα είναι πιο πλούσιοι από τους γονείς τους. Αυτοί οι άνθρωποι πεθαίνουν και υπάρχουν συνέπειες για άλλους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει και σήμερα, αλλά τότε η κοινωνία ήταν διαφορετική: οι άνθρωποι αποδέχονταν ως φυσικό το γεγονός ότι μερικοί άνθρωποι ήταν σαν σκλάβοι. Η ταινία μιλά για την ειρωνεία, ότι ακόμα και οι ισχυροί άνθρωποι που έχουν τους καλύτερους γιατρούς, πρέπει να πεθάνουν!

Ερ.: Αυτό που βρήκα σαρκαστικό και μου άρεσε ήταν ότι παρουσιάσατε τον Λουδοβίκο ΙΔ ουσιαστικά φυλακισμένο -στη διάρκεια της ασθένειάς του- και παρά το ότι είχε τόσους γιατρούς, στο τέλος αυτοί δεν τον βοήθησαν και τον άφησαν να πεθάνει χειρότερα κι από συνηθισμένος άνθρωπος. 

Aπ.: Ναι, φυσικά. Έκαναν λάθη, φοβήθηκαν να κόψουν το πόδι μιας ιστορικής φιγούρας. Σέβονταν υπερβολικά τον βασιλιά και δεν ήξεραν τι να κάνουν. Δεν ήθελαν να εφαρμόσουν την επίπονη λύση και ο χρόνος πέρασε και έχασαν τελικά την ευκαιρία. Μου άρεσε αυτή η ιδέα της κοινοτοπίας αυτής της διαδικασίας, που είναι κατά μία έννοια αρκετά γελοία. Κανείς δεν θέλει να πεθάνει. Το σώμα σου λέει κάτι, αλλά το μυαλό σου κάτι άλλο. Και έπειτα έρχεται το τέλος και ο κόσμος συνεχίζεται χωρίς εσένα. Υπάρχουν κάποιες συνέπειες, αλλά κανείς δεν θα αυτοκτονήσει (επειδή έφυγες εσύ).

Ερ.: Επιλέξατε να εκτυλίσσεται η ταινία την περισσότερη ώρα μόνο σε ένα δωμάτιο. 

Aπ.: Ήθελα να δείξω την οπτική του βασιλιά και να δώσω στον θεατή μόνο τις πληροφορίες που εκείνος είχε -όλες οι πληροφορίες που έχει ο θεατής είναι εκείνες που έχει ο βασιλιάς. Υπάρχει μόνο μια στιγμή που βγαίνει έξω με καροτσάκι και οι γιατροί συνεχίζουν να μιλάνε.

Ερ.: Και υπάρχει και μια στιγμή προς το τέλος που η κάμερα στέφεται και κοιτάζει έξω από το παράθυρο. 

Aπ.: Ναι προς το τέλος, είναι λες και η ψυχή του είναι έτοιμη να πετάξει από το σώμα που πεθαίνει. Εκτός από αυτή τη σκηνή, όλες οι πληροφορίες που έχεις ως θεατής είναι οι πληροφορίες που έχει και αυτός. Για μένα, αυτή η οικειότητα (με τον ήρωα) ήταν πολύ πιο σημαντική από την ιστορία. Θεωρούσα πιο συναρπαστικά αυτά τα στοιχεία, αυτές τις εικόνες που μπορούν να σου δώσουν μια περίπλοκη οπτική. Υπάρχουν μερικές μόνο στιγμές που μια εικόνα μπορεί να είναι πιο χρήσιμη από τη γλώσσα. Γιατί γενικά, η γλώσσα μπορεί να είναι πιο εκλεπτυσμένη και μπορεί να συνθέτει ιδέες με μεγαλύτερη ευκολία. Αυτό είναι πολύ δύσκολο στην ταινία. Μία ταινία μπορεί, όμως, να δώσει μια προσέγγιση της ζωής, να δείξει την πολυπλοκότητα και τον πλούτο της ζωής καλύτερα από ότι η λογοτεχνία.

* «Ο θάνατος του Λουδοβίκου ΙΔ′» θα προβληθεί από την ΕΡΤ2 τη Δευτέρα το βράδυ στις 23:59, στο πλαίσιο της συνεργασίας της documenta 14 με την κρατική τηλεόραση. Στη συνέχεια η ταινία θα διατίθεται για επτά ημέρες για streaming στους έλληνες θεατές στο web tv της ΕΡΤ2.