Τζον Κάρολ Λιντς: Ο χρόνος δίνει αξία στις στιγμές μας

Ήρθε στην Ελλάδα ως καλεσμένος του 58ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο λόγος για τον καρατερίστα ηθοποιό Τζον Κάρολ Λιντς (γνωστό από ταινίες όπως το Zodiac, το Shutter Island και το Gran Torino) που έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με μία υπέροχη ταινία, βασισμένη πάνω σε έναν υπέροχο ηθοποιό: τον Χάρι Ντιν Στάντον που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή.

Οι Cinepivates τον συνάντησαν και εντυπωσιάστηκαν από την ευγένειά του, την λογική, αλλά και την ευαίσθητη ματιά του.

Πότε σκεφτήκατε για πρώτη φορά ότι θα θέλατε να σκηνοθετήσετε;

Εργαζόμουν στην τηλεοπτική σειρά Body of Proof και κάποια στιγμή πριν από αυτό σκέφτηκα ότι θα ήθελα και να σκηνοθετήσω. Όταν ξεκίνησα να κάνω ταινίες και τηλεόραση είχα επιτρέψει στον εαυτό μου να κάνω οποιαδήποτε χαζή ερώτηση που θεωρούσα ότι έπρεπε. Με συνάρπαζε όλη αυτή η διαδικασία και ήθελα να ικανοποιήσω την περιέργειά μου. Φτάνει, όμως, μια στιγμή στην καριέρα ενός ηθοποιού που έχει πολλές πληροφορίες για το πώς γίνονται τα πράγματα και εξαιτίας της θέσης που κατέχεις σε όλη αυτή τη διαδικασία ίσως να μην μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις. Και υπάρχουν, επίσης, και ιστορίες που θέλεις να αφηγηθείς που δεν σχετίζονται με το ότι είσαι ένας λευκός τύπος, 1,90 μέτρα και πάνω από 100 κιλά. Υπάρχουν και άλλες ιστορίες που θες να αφηγηθείς και στις οποίες το εργαλείο δουλειάς σου (σ.σ. εννοεί το παρουσιαστικό ενός ηθοποιού) δεν μπορεί να είναι μέρος αυτών -ή εάν είναι θα παίζει πολύ μικρό ρόλο. Αν κάνω μια μουσική αναλογία, θα έλεγα ότι είναι σαν να είσαι σε ένα συγκρότημα και αποφασίζεις ξαφνικά να αρχίσεις να γράφεις στίχους και στη συνέχεια να συνθέτεις μουσική. Και το κάνεις αυτό γιατί θέλεις να εκφράσεις περισσότερα πράγματα. Έτσι ξεκίνησε για μένα αυτή η διαδικασία. Άρχισα να γράφω σενάρια με έναν συνεργάτη και γράψαμε πολύ καλά σενάρια που θα μπορούσαν να γυριστούν, αλλά δεν έχουν ακόμα γυριστεί, και επίσης επέλεγα να εμφανίζομαι σε τηλεοπτικές σειρές με την ελπίδα μετά την τρίτη σεζόν να μπορέσω να κάτσω και στην καρέκλα του σκηνοθέτη -κάτι που πολλοί ηθοποιοί κάνουν- απλά φαίνεται ότι δεν κατάφερνα να φτάσω ποτέ μέχρι την τρίτη σεζόν μιας σειράς! (γέλια)

Πώς ήρθε η συμμετοχή σας στο «Lucky»;

Αυτή η ταινία ήρθε ως μία έκπληξη, αλλά ταυτόχρονα ήταν απόλυτα λογικό για μένα να την κάνω. Μου άρεσε πολύ η ιστορία και το ταξίδι του κεντρικού χαρακτήρα. Μου άρεσε πολύ η γλώσσα της ταινίας και θεώρησα ότι ήταν κάτι που θα μπορούσα να κάνω. Και είχα και ένα τρομερό προσόν: ο πρωταγωνιστής της ταινίας ήταν ο Χάρι Ντιν Στάντον, ένας από τους καλύτερους ηθοποιούς της δικής του, αλλά και οποιασδήποτε γενιάς. Ήταν μια ευκαιρία που φαινόταν ότι έπρεπε να κυνηγήσω.

Τι ήταν αυτό που σας άρεσε στο σενάριο;

Διάβασα το σενάριο αρχικά ως ηθοποιός και όταν διαβάζεις κάτι για να παίξεις σε αυτό αρχίζεις και το αποδομείς και σκέφτεσαι πόσες μέρες θα χρειαστεί να είσαι στα γυρίσματα. Ο ρόλος που μου ζητούσαν να παίξω ήταν εκείνος του Τζο, του ιδιοκτήτη του diner. Διάβασα το σενάριο και σκέφτηκα ότι ήταν τέσσερις ημέρες δουλειάς και σκέφτηκα: «Τέσσερις ημέρες δουλειάς με τον Χάρι Ντιν Στάντον; Υπέροχα! Θα το κάνω». Είχα ζητήσει από άλλους ανθρώπους να σκεφτούν να σκηνοθετήσουν δικά μου σενάρια που θεωρούσα ότι ήταν πολύ φιλόδοξα για να τα γυρίσω εγώ και οι απαντήσεις που έπαιρνα ήταν «Μου αρέσει πολύ αυτό το σενάριο, αλλά δεν ξέρω εάν θα μου αρέσει για τρία χρόνια»· γιατί ξέρεις ότι θα δουλεύεις σε μία ταινία για τρία χρόνια. Άρχισα να συνειδητοποιώ τι δέσμευση αποτελεί αυτό. Όχι μόνο για να πεις ότι θα κάνεις μια ταινία, αλλά για να δεις τι θα γίνει με τη χρηματοδότηση, με τα γυρίσματα, το μοντάζ, το να πουληθούν τα δικαιώματα της ταινίας. Αυτό απαιτεί τρία ή τέσσερα χρόνια το λιγότερο. Αυτή όμως η ενατένιση του τι σημαίνει να πεθαίνεις -ακόμα και εάν δεν πάσχεις από τίποτα- και το να μπορείς να το αποδεχθείς και να χαρείς με αυτό και την αξία αυτού, ανεξαρτήτως του θρησκευτικού υπόβαθρού σου, έμοιαζε να είναι μια ιστορία σημαντική, μία ιστορία που ήθελα να αφηγηθώ.

Είπατε ότι διαβάσατε το σενάριο αρχικά σαν ηθοποιός. Όταν τελικά αποφασίσετε να το σκηνοθετήσετε τι ήταν αυτό που σας έκανε τελικά να μην εμφανιστείτε και στην ταινία;

Ήμουν έτοιμος να παίξω τον ρόλο εάν χρειαζόταν. Κάποια στιγμή διαβάσαμε το σενάριο για πιθανούς χρηματοδότες και εγώ δεν ήθελα να συμμετάσχω ως ηθοποιός. Ζητήσαμε από τον Μπάρι Σαμπάκα Χένλεϊ να ερμηνεύσει τον ρόλο του Τζο. Πάντα μου άρεσε η δουλειά του. Εκείνος και ο Χάρι Ντιν Στάντον ήταν τόσο υπέροχοι μαζί που άρχισα να σκέφτομαι ότι θα ήταν κρίμα να σπαταλήσω ενέργεια στο να παίξω κιόλας στην ταινία. Είχα πολλή δουλειά, ήξερα ότι Χάρι θα με χρειαστεί και θεωρούσα ότι δεν χρειαζόταν να ξοδέψω την ενέργειά μου για να κάνω δύο πράγματα ταυτόχρονα. Ο Μπάρι είναι φανταστικός και θεωρώ ότι δεν χάσαμε τίποτα, είχαμε μόνο κέρδος από αυτή την απόφαση. Ίσως κάποια στιγμή αποφασίσω να παίξω σε μία ταινία που θα σκηνοθετώ κιόλας. Έχω συνεργαστεί με ηθοποιούς – σκηνοθέτες και ξέρω πως δουλεύουν, δεν είμαι κατά αυτής της διαδικασίας. Αλλά στη συγκεκριμένη ταινία θεώρησα ότι δεν χρειαζόταν. Προσπαθούσα να σκέφτομαι πάντα σαν παραγωγός. Έλεγα για παράδειγμα: «Έχουμε έναν πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη, δεν θα έπρεπε να έχουμε έναν πρωτοεμφανιζόμενο διευθυντή φωτογραφίας. Έχουμε έναν πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη, δεν θα έπρεπε να έχουμε έναν άπειρο μοντέρ. Γιατί να προσλάβουμε για έναν ρόλο κάποιον που δεν χρειάζεται και που θα αντλήσει ενέργεια από τη δουλειά του σκηνοθέτη;» Προσπαθούσα να προσεγγίσω το θέμα με πολύ πρακτικό τρόπο. Μου αρέσει αυτή η πρακτική σκέψη.

Ο Ντέιβιντ Λιντς φέρει μεγάλο μέρος του κωμικού βάρους της ταινίας.

Δεν νομίζω ότι έχω δει ποτέ τον Ντέιβιντ Λιντς πιο αστείο και ταυτόχρονα πιο σπαραχτικό από ότι σε αυτή την ταινία. Επιτυγχάνει αυτή την αφοπλιστική αθωότητα που υπήρχε στο σενάριο από την αρχή. Ήταν σπουδαίος. Ήρθε να δουλέψει ως ηθοποιός και όχι ως ηθοποιός – σκηνοθέτης. Δεν μιλούσε για θέματα σκηνοθεσίας, απέφευγε να μου δώσει συμβουλές και ήρθε και προσέγγισε τον χαρακτήρα του απλά ως ηθοποιός. Και αυτό το εκτίμησα.

Στην ταινία δουλέψατε με έναν θρύλο της υποκριτικής, τον Χάρι Ντιν Στάντον, ο οποίος δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή. Πώς ήταν η συνεργασία σας;

Το Lucky είναι εμπνευσμένο και από την ίδια τη ζωή του Χάρι Ντιν Στάντον. Επομένως δεν δούλευα μόνο μαζί με τον ηθοποιό, αλλά δούλευα πάνω σε υλικό που αντλούσε έμπνευση από τη ζωή του. Και αυτό ήταν μεγάλη πρόκληση και για τους δυο μας. Μια μέρα πήρε τηλέφωνο έναν από τους σεναριογράφους και του είπε ότι δεν επρόκειτο να γυρίσει τη σκηνή με την ιστορία με το κοτσύφι, όπως είχε προγραμματιστεί την επόμενη ημέρα. Οι σεναριογράφοι δεν μου το είπαν ποτέ. Έμαθα την επόμενη ημέρα στο σετ τι είχε γίνει και ότι εκείνοι έπεισαν τον Χάρι να κάνει το γύρισμα. Γνώριζα, λοιπόν, ότι αισθανόταν αμήχανα με αυτή την ιστορία, η οποία του είχε συμβεί πραγματικά στη ζωή του. Κλήθηκε, λοιπόν, να πει μια ιστορία που είχε συμβεί στον ίδιο πραγματικά, αλλά στο πλαίσιο της ιστορίας ενός χαρακτήρα. Επρόκειτο για παράξενη συνθήκη και δεν ξέρω εάν το είχε συνειδητοποιήσει. Όταν ήρθε στο σετ του είπα ότι θα το κάνουμε όσο το δυνατόν λιγότερες φορές, ακόμα και μία αν τα καταφέρουμε. Το έκανε την πρώτη φορά, ήταν υπέροχο και του είπα ότι εάν δεν θέλει δεν χρειάζεται να το κάνουμε άλλη φορά. Δεν ζήτησε ποτέ να γυρίσουμε ξανά τη σκηνή και αυτή ήταν η μοναδική φορά σε όλη την ταινία που το έκανε αυτό. Στην επιστροφή έμαθα ότι είπε σε έναν από τους σεναριογράφους ότι χάρηκε πολύ που γυρίσαμε αυτή τη σκηνή εκείνη τη μέρα. Υπήρχε κάτι που του φάνηκε σωστό στο να μοιραστεί αυτές τις ιστορίες στο πλαίσιο του μέσου στο οποίο είχε εργαστεί για 60 χρόνια. Και ήταν πρόθυμος να εκτεθεί -σωματικά σίγουρα, θα έλεγα και πνευματικά, αλλά ξέρω ότι δεν θα του άρεσε.

Πώς ήταν να μιλάτε στην ταινία για θέματα όπως ο θάνατος και η θνητότητα και να τα ισορροπείτε με το χιούμορ και τη ζεστασιά που βρίσκουμε στο Lucky;

Η ταινία είναι για τη ζωή, όχι για τον θάνατο. Αυτό μου ήταν ξεκάθαρο από την αρχή. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τον Λάκι, απλά είναι 90 ετών και οι περισσότεροι δεν φτάνουν μέχρι τα 90. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι ο Λάκι δεν θα συνέχιζε μετά το τέλος της ταινίας. Δεν υπάρχει η αίσθηση όταν τον βλέπουμε να φεύγει στο τέλος της ταινίας, ότι τον βλέπουμε να πηγαίνει σε έναν θάνατο που έρχεται άμεσα. Επομένως, δεν ήθελα να φτιάξω έναν επικήδειο για τον χαρακτήρα. Αυτό που ήθελα ήταν να φανεί ότι η θνητότητα δίνει αξία στις στιγμές μας. Δεν είναι άσχετη, αλλά ενδογενής της αξίας της στιγμής. Όσο περισσότερο έχω στο μυαλό μου τη θνητότητά μου, τόσο μεγαλύτερη αξία δίνω στη ζωή μου. Δεν είμαι θαυμαστής του ποδοσφαίρου, αλλά αναγνωρίζω ότι η αξία του παιχνιδιού προέρχεται από τον χρονικό περιορισμό των 90 λεπτών. Διαφορετικά θα μιλούσαμε για το πιο βαρετό παιχνίδι στη γη. Θα είχαμε έντεκα άτομα από κάθε πλευρά που θα κλωτσούσαν μια μπάλα από τη μία πλευρά του γηπέδου στην άλλη αιωνίως. Ο χρόνος δίνει αξία στο παιχνίδι. Ο χρόνος κάνει κάθε αντεπίθεση, κάθε κλωτσιά, κάθε κεφαλιά σημαντική. Γιατί αυτό να είναι διαφορετικό στη ζωή; Η θνητότητά μου δίνει στη στιγμή αυτή αξία. Υπάρχουν αναλογίες αιωνιότητας στην ποπ κουλτούρα και οι περισσότερες αναλογίες είναι διαβολικές, βαμπιρικές. Απαιτούν τον θάνατο του άλλου για να διατηρηθούν. Δεν είναι τυχαίες αυτές οι αναλογίες. Δεν λέω ότι θα ήθελα να πεθάνω αύριο. Θα ήθελα να ζήσω όσο έζησε και ο Χάρι, αλλά δεν θέλω να το κάνω αγνοώντας τη θνητότητά μου. Δεν νομίζω ότι έτσι κάνω καλό σε εμένα ή στον κόσμο.

Είπατε ότι έχετε γράψει αρκετά σενάρια τα οποία θα μπορούσαν να γίνουν ταινίες. Έχετε βρει το επόμενο πρότζεκτ σας;

Ναι, είναι κάτι που γράψαμε με τον συνεργάτη μου. Ασχολείται με θέματα οικογένειας, τέχνης, κλίσης και κληρονομιάς. Έχει να κάνει και με τη θνητότητα, αλλά κυρίως έχει να κάνει με το να αγνοείς την κλίση σου και τι κινδύνους φέρει αυτό. Θεωρώ ότι εάν έχεις κλίση σε κάτι και δεν την ακολουθήσεις, αυτή μετατρέπεται σε πικρία. Οι άνθρωποι θα έπρεπε να ζουν σύμφωνα με τη δική τους αλήθεια, αρκεί να μην σκοτώνουν άλλους για να το κάνουν. Αυτό είναι ένα θέμα με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ ως σκηνοθέτης. Τα άλλα σενάρια που έχουμε γράψει είναι πολύ καλά, αλλά υπάρχουν επιχειρηματικά προβλήματα. Πρέπει να ξέρεις τι μπορεί να βρει παραγωγό και τι όχι. Αυτό είναι άλλο ένα μάθημα που έμαθα στη διάρκεια των γυρισμάτων του Lucky. Καμιά φορά υπάρχουν σενάρια που δεν μπορούν να γυριστούν, όχι γιατί υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν -δημιουργούμε πλέον μέχρι και πλανήτες στο σινεμά-, αλλά γιατί πρέπει να ξέρεις πώς θα επενδύσει κάποιος στην ταινία σου -τόσο χρήματα, όσο και ανθρώπινο δυναμικό. Μπορώ να αφηγούμαι ιστορίες, απλά ίσως να μην υπάρχει ακόμα θέση στην αγορά για αυτές. Δεν είναι σαν τα fidget spinner που παρ’ όλο που τα βρίσκω φριχτά, υπάρχει μια αγορά για αυτά.

* Η ταινία Lucky κυκλοφορεί από την Πέμπτη 23 Νοεμβρίου στις κινηματογραφικές αίθουσες, σε διανομή Filmtrade.