Ο δημοσιογράφος στον κινηματογράφο

Ο δημοσιογράφος υπήρξε ανέκαθεν αγαπημένο θέμα της έβδομης τέχνης. Θεωρητικά, ο ρόλος ενός δημοσιογράφου είναι να καταδεικνύει τα κακώς κείμενα και να παρουσιάζει ακόμα και τη σκληρή εικόνα μιας κοινωνίας (άλλο εάν στην πράξη δεν συμβαίνει ακριβώς έτσι). Η προάσπιση της αλήθειας και η υποστήριξη της κοινωνίας από το δημοσιογράφο, ίσως, να είναι η αιτία που η δημοσιογραφία θεωρείται η τέταρτη εξουσία του κράτους.

Στο Hollywood, οι δημοσιογραφικές ταινίες δεν έχουν κάποια διαφορά από τα άλλα είδη ταινιών ∙ προκαλούν εντυπώσεις και δημιουργούν απόψεις όπως όλες. Η πλοκή των ταινιών αυτών περιστρέφεται κυρίως γύρω από τα εμπόδια του προβλήματος με το οποίο καταπιάνεται ο ήρωας – δημοσιογράφος. Συνήθως, οι σκηνές εκτυλίσσονται σε κάποια αίθουσα σύνταξης ενός μέσου –πιο συχνά βέβαια στον Τύπο παρά στην τηλεόραση.

Η πιο διάσημη, ίσως, δημοσιογραφική φιγούρα είναι ο Κλαρκ Κεντ, γνωστός ως Superman, ο οποίος δούλευε για την Daily Planet, όταν δεν έσωζε τον κόσμο από το κακό. Η φιγούρα του Κλαρκ Κεντ, αφού αποτυπώθηκε σε βιβλία κόμικ, σε περιοδικά και ραδιοφωνικές εκπομπές, ζωντάνεψε και στη μεγάλη οθόνη, με τον Christopher Reeve να έχει συνδέσει το όνομά του με τον σούπερ ήρωα και την απόλυτη επιτυχία.

Η ταινία «The Front Page» ανήκει στο είδος ταινιών με ήρωα έναν δημοσιογράφο, στη συγκεκριμένη περίπτωση τον Walter Matthau που υποδύεται τον ρεπόρτερ-κυνηγό του εγκλήματος, έναν ρόλο που είχαν πολλοί δημοσιογράφοι της εποχής εκείνης. Να σημειώσουμε πως η ταινία αυτή είχε γυριστεί παλαιότερα με τον τίτλο «His Girl Friday», όπου ο Cary Grant ενσαρκώνει έναν δημοσιογράφο, παθιασμένο με τη δουλειά του, ο οποίος εξαιτίας αυτής κατέστρεψε την οικογένειά του. Όταν έμαθε πως η πρώην σύζυγός του, η οποία ήταν και εκείνη δημοσιογράφος, παντρεύεται ξανά, της κάνει τον βίο αβίωτο. Στη συγκεκριμένη ταινία, είναι ξεκάθαρο πως και η γυναίκα έχει θέση στο χώρο της δημοσιογραφίας και μάλιστα σε υψηλή θέση.

Στην «Αγωνία» του Alfred Hitchcock, παρατηρούμε μια αλλαγή στο ρόλο του δημοσιογράφου, ιδίως μετά την έναρξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, με τον ρεπόρτερ να μην κυνηγάει το έγκλημα πια, αλλά να παίρνει το ρόλο του πολεμικού ανταποκριτή.

Το «Δίκτυο», από την άλλη, παρουσιάζει την αρνητική πλευρά της δημοσιογραφίας, όπου οι δημοσιογράφοι ενός τηλεοπτικού δικτύου χρησιμοποιούν θεμιτά και αθέμιτα μέσα προκειμένου να ανεβάσουν τα νούμερα της τηλεθέασής τους.

Το σκάνδαλο Watergate αποτέλεσε τη βάση για την ταινία «Όλοι οι άνθρωποι του Προέδρου», με τους Dustin Hoffman και Robert Redford να ερμηνεύουν δύο δημοσιογραφικά πρότυπα. Αρκετοί είναι οι δημοσιογράφοι εκείνοι που πιστεύουν πως η ταινία αυτή παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να λειτουργεί η δημοσιογραφία.

Ο Al Pacino ενσαρκώνει στο «The Insider» έναν δυναμικό δημοσιογράφο, ο οποίος αποφασίζει να δικαιώσει ένα πρώην μεγαλοστέλεχος καπνοβιομηχανίας που αποφάσισε να ομολογήσει πως γίνονται χημικές επεξεργασίες στη νικοτίνη προκειμένου να γίνει εθιστικότερη. Η δημοσιογραφία παρουσιάζεται να βρίσκεται δίπλα στον πολίτη που έχει κάτι να πει, με στόχο το κοινό καλό.

Την αληθινή ιστορία του Stephen Glass πραγματεύεται η ταινία «Ραγισμένο γυαλί», του δημοσιογράφου που κατασκεύαζε ψευδείς ειδήσεις προκειμένου να κερδίσει την αναγνωρισιμότητα που επιθυμούσε. Εδώ παρατηρείται μια αλλαγή στο ρόλο του δημοσιογράφου ο οποίος έχει τόσο μεγάλο όγκο πληροφοριών να διασταυρώσει, που καταφεύγει στο διαδίκτυο προκειμένου να ανταπεξέλθει. Αυτό όμως επιφέρει μια πολύ σημαντική συνέπεια : το Διαδίκτυο δεν έχει πάντα έγκυρες πηγές πληροφοριών. Μπορεί να είναι άμεσα προσβάσιμο σε ειδήσεις ανά τον κόσμο, αυτό δε σημαίνει πως είναι και αξιόπιστη πηγή.

Το 2011 το κανάλι HBO παρουσίασε τη νέα του σειρά με τίτλο «Newsroom». Το επιτελείο ενός ειδησεογραφικού καναλιού της Αμερικής αποφασίζει να ασκήσει πραγματική δημοσιογραφία, με την προπαγάνδα να βγαίνει εκτός και την προάσπιση της αλήθεια να αποκτά πρώτο ρόλο. Ουτοπικό θα λέγαμε στην εποχή μας –διότι ένας τέτοιος δημοσιογράφος ίσως και να μην είχε θέση στο χώρο- αλλά χρειαζόμαστε κάποιον να μας επισημαίνει πως ίσως και να μπορούσε να γίνει πραγματικότητα αυτό. Γρήγοροι διάλογοι και θέματα που είναι ήδη γνωστά ανά τον κόσμο, το «Newsroom» είναι μια σειρά που θα κρατήσει τον θεατή σε εγρήγορση.

Έναν δημοσιογράφο με ιδιόρρυθμο χαρακτήρα ενσαρκώνει ο Johnny Depp στην ταινία «Rum Diary», ο οποίος βρίσκεται συγγραφικό αδιέξοδο και δεν ξέρει τι να κάνει. Έτσι προσλαμβάνεται σε μια εφημερίδα, όπου έρχεται αντιμέτωπος με προκλήσεις, οι οποίες θα τον ξυπνήσουν απο τον λήθαργο. Ο Hunter Thomson, ο συγγραφέας του βιβλίου από το οποίο προέρχεται η ταινία, έμεινε γνωστός για τον όρο «Gonzo Journalism», ένα στυλ δημοσιογραφίας, όπου ο ρεπόρτερ γίνεται μέρος της ιστορίας που διηγείται χρησιμοποιώντας πρωτοπρόσωπη αφήγηση.

Ο Κώστας Γαβράς σκηνοθέτησε τον Dustin Hoffman και τον John Travolta σε μια ταινία δράσης και αγωνίας. Ένας φιλόδοξος δημοσιογράφος γίνεται αυτόπτης μάρτυρας ενός διαπληκτισμού μεταξύ του Διευθυντή ενός μουσείου και ενός πρώην φύλακα που έχασε τη δουλειά του εξαιτίας περικοπών. Η κατάσταση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα ο πρώην εργαζόμενος να μετατραπεί σε απαγωγέα που κρατάει ομήρους μια σχολική τάξη που επισκέφτηκε το μουσείο. Στόχος του «Mad City», είναι να προβάλει τον κανιβαλισμό των ΜΜΕ και την προπαγάνδα που ασκείται με στόχο την παραπλάνηση των θεατών.

«Ο Κανόνας της σιωπής» αφορά μια ιστορία που συνέβη τη δεκαετία του 70 με μια ληστεία που είχε σαν αποτέλεσμα το φόνο του αστυφύλακα της τράπεζας. Η σπείρα διαλύθηκε, ώσπου ένα μέλος της αποφασίζει να παραδοθεί. Η ιστορία αυτή πέφτει στα χέρια ενός δημοσιογράφου, ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι κάτι περίεργο συμβαίνει και ξεκινά την έρευνα της ιστορίας.

Με ταινίες σαν τις παραπάνω να παρουσιάζουν πολλές πτυχές της, η δημοσιογραφία εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να αποτελεί ένα ενδιαφέρον θέμα για τους κινηματογραφικούς δημιουργούς. Ο ρόλος του δημοσιογράφου αποδίδεται άρτια στο κινηματογραφικό πανί, με τους πρωταγωνιστές να ασκούν την καλή αλλά και την κακή δημοσιογραφία.