Μάθημα Κινηματογραφικής Ιστορίας 12: O Γερμανικός Εξπρεσιονισμός
Σε προηγούμενο μάθημα, είχαμε αναφερθεί στο κινηματογραφικό ρεύμα της Nouvelle Vague (Νέο Κύμα στα ελληνικά). Στο μάθημα αυτό, το δωδέκατο στη σειρά, οι Cinepivates θα σας παρουσιάζουν άλλο ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που επηρέασε τον κινηματογράφο, αφήνοντας κληρονομιά πολλές αξιόλογες ταινίες.
Ο εξπρεσιονισμός είναι ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, κυρίως στην ζωγραφική, αλλά επεκτάθηκε αργότερα στο θέατρο, στην αρχιτεκτονική, αλλά και στον κινηματογράφο. Το ρεύμα αυτό επηρέασε τον γερμανικό κινηματογράφο, ξεκινώντας ως μια ελπίδα εξαγωγής των γερμανικών παραγωγών στην διεθνή αγορά.
Το πολιτικό υπόβαθρο
Το ρεύμα του γερμανικού εξπρεσιονισμού κρύβει ένα πολύ έντονο πολιτικό σκηνικό, αφού αναπτύχθηκε την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η πολιτική της χώρας κλονιζόταν και η Γερμανία προσπαθούσε να μαζέψει τα κομμάτια της. Η μόνη διέξοδος των πολιτών από τις φρικαλεότητες της καθημερινότητας ήταν οι ταινίες αυτές, που απετέλεσαν το εθνικό σινεμά της Γερμανίας. Με το τέλος του πολέμου, η γερμανική κινηματογραφική βιομηχανία προσπάθησε να ανακάμψει με ταινίες που αφορούσαν ντέντεκτιβς και κατασκόπους ή την ομοφυλοφιλία και την σεξουαλική εκμετάλλευση. Όλα αυτά ήταν αρκετά κερδοφόρα, όμως υπήρχαν αρκετοί «ανήσυχοι» καλλιτέχνες που θέλησαν να εντάξουν τον εξπρεσιονισμό στον κινηματογράφο.
Ο εξπρεσιονισμός στον κινηματογράφο
Η πρώτη απόπειρα παραγωγής μιας τέτοιας ταινίας έγινε το 1920 όταν δύο άγνωστοι σεναριογράφοι, οι Καρλ Μάγερ και Χανς Γιάνοβιτς, έδωσαν στην εταιρεία Decla το αντισυμβατικό, για την εποχή, σενάριό τους. Το ανέλαβαν οι σκηνογράφοι Χέρμαν Βαρμ, Βάλτερ Ράιμαν και Βάλτερ Ρέρινγκ δίνοντάς του ένα εξπρεσιονιστικό ύφος. Το αποτέλεσμα; Η ταινία «Το εργαστήριο του Δόκτωρα Καλιγκάρι» του Ρόμπερτ Βινε, το πιο χαρακτηριστικό φιλμ του είδους!
Οι ταινίες του γερμανικού εξπρεσιονισμού έχουν ένα πολύ ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό στιλιζάρισμα, με παραμορφωμένα, υπερβολικά σχήματα και μη ρεαλιστικά σκηνικά γεμάτα παράνοια και κλειστοφοβία, ο φωτισμός που χρησιμοποιείται είναι πολύ απλοϊκός με αποτέλεσμα η σκιά του ηθοποιού να αποτελεί σημαντικό μέρος κομμάτι της σκηνοθεσίας. Οι ηθοποιοί είναι έντονα μακιγιαρισμένοι, φορούν περίεργα κοστούμια και κινούνται ή σπασμωδικά ή εντελώς αργά. Το ύφος αυτό θεωρούνταν το πιο κατάλληλο για ταινίες φαντασίες και τρόμου. Αποδεδειγμένα, όμως, θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο εξπρεσιονισμός είναι προϊόν του σκηνογράφοι, οι οποίοι αμοίβονταν πολύ καλά και γενικώς είχαν περίοπτη θέση στις διαφημίσεις.
Το τέλος του γερμανικού εξπρεσιονισμού
Ο πληθωρισμός της Γερμανίας τότε αυξανόταν αρκετά, γεγονός που ευνόησε τον εγχώριο κινηματογράφο να ανθίσει και να πουληθούν ταινίες στο εξωτερικό. Ωστόσο δεν υπήρχαν εισαγωγές ώστε να υπάρξει ανταγωνισμός και έτσι οι καλλιτέχνες έφευγαν στην Αμερική. Η οικονομία της Γερμανίας σταθεροποιείται και η εισαγωγή χολυγουντιανών παραγωγών ξεκινά. Οι ταινίες που παράγονται στην Γερμανία μιμούνται το αμερικάνικο προϊόν και έτσι ο εξπρεσιονισμός σβήνει σταδιακά.
Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός διήρκησε περίπου εφτά χρόνια, χαρίζοντας στην έβδομη τέχνη σπουδαίες ταινίες από εξαιρετικούς σκηνοθέτες. «Νοσφεράτου», «Sunrise» και «Φάουστ» του Μουρνάου, «Μητρόπολις», «Ο δράκος του Ντίσελντορφ» και «Η διαθήκη του Δόκτωρος Μαμπούζε» του Λανγκ, «Το κουτί της Πανδώρας» του Παμπστ είναι μερικές από τις εξπρεσιονιστικές ταινίες που μας έχει δώσει ο γερμανικός κινηματογράφος.
